سبک زندگی اسلامی در دنیای اسلام

کارشناس‌ارشد مدیریت دولتی

 سبک زندگی اسلامی به‌عنوان یک نهضت نوظهور و فعال در میان کشورهای اسلامی به عنوان یک موضوع قابل رقابت، مورد توجه قرار گرفته است. اگر چه به‌عنوان یکی از محورهای توسعه‌ی پایدار و پویا در جهت پیش‌برد اهداف فرهنگی، هر یک از کشورهای جهان اسلام مورد توجه است؛ اما با توجه به وسعت مشترکات میان منابع، خود به‌‌عنوان یکی از ابزارهای ترویج و تبلیغ دین اسلام و تسری آموزه‌های فردی و اجتماعی آن سراسر جهان امروز مورد توجه قرار گرفته است. سبک زندگی در کشورهای اسلامی در سه مبحث قابل بحث و بررسی است:

*کشورهای توسعه‌یافته به لحاظ اقتصادی و فرهنگی

در بررسی کشورهای توسعه‌یافته‌ی اقتصادی و فرهنگی مثل ترکیه و مالزی درمی‌یابیم در عین مسلمان بودن و به جا آوردن همه‌ی مراسم عبادی و مذهبی با فرقه‌ها و مذاهب مختلف تعامل کامل دارند. به‌نحوی که در کشور مالزی هم‌زمان با شروع ماه مبارک رمضان و هم‌چنین جشن گرفتن اعیاد مختلف، غیرمسلمانان از جمله چینی‌ها و هندوها نیز حضور گسترده‌ای در مهمانی‌ها دارند. حتی برگزاری جشن عید فطر در ترکیه و مالزی به‌عنوان جشن ملی بوده و هم‌زمان با مسلمانان سایر ادیان نیز این روز را جشن می‌گیرند. این نشان از تعامل زیاد حکومت و اقشار مختلف مردم با هر کیش و آیینی دارد و بیانگر آن است که چه‌گونه حضور اکثریت مردم مسلمان در یک کشور اسلامی مانند کویت، بحرین و تونس می‌تواند بر آداب و رسوم و فرهنگ آن جامعه تأثیرگذار بوده و حتی اعیاد دینی اسلامی را جزیی از یک روز ملی نماید.

*کشورهای توسعه‌یافته به لحاظ اقتصادی

کشورهایی که به لحاظ اقتصادی و میزان تحصیلات رشد چشم‌گیری داشته‌اند؛ اما طرز تلقی و برداشت از دین در این کشورها هنوز تغییر نیافته است. فرهنگی که ریشه در باورهای دینی دارد و تأثیر روحانیون بر جوامع مذهبی مانند کشور عربستان سعودی بسیار زیاد بوده و افکار آنان ریشه در باورهای فرهنگی و اجتماعی دارد. هر چند دولت‌های این کشورهای اسلامی سکولار هستند؛ ولی به دلیل فرهنگ ریشه‌دار مذهبی و نفوذ بسیار زیاد روحانیون تندرو، خود حکومت برای اجرایی یک سری مسائل مانند قوانین و مقررات بین‌المللی اقدامی به عمل نمی‌آورند و این نه تنها به دلیل نفوذ تندروهای مذهبی است، بلکه عدم پذیرش مردم برای این‌گونه اقدامات اصلاحی مناسب نیست.  در این گونه دولت‌ها حاکمیت تأثیر بسیار زیادی بر روی تعامل فرهنگی مذاهب مختلف دارد و نقش اساسی را ایفا می‌کند. برای مثال در کشورهای رشدیافته‌ای مانند عربستان فرمان ملک عبدالله برای حضور زنان در مجلس مشورتی پادشاهی صعودی با عکس‌العمل جدی بخشی از روحانیون و مردم روبه‌رو شد. آنان بر این باور هستند که زنان نباید در مکان‌هایی که مردان حضور دارند شرکت کنند. در نگرش جدیدی که در عربستان سعودی و یا سایر کشورهای قطر و امارات عربی متحده در حال شکل‌گیری است؛ عمدتاً یک رودررویی را شاهد هستیم که به طور طبیعی در چند سال آینده تحولات ژرفی را به دنبال خواهد داشت.

*کشورهای عقب‌مانده

جوامع عقب‌مانده‌ای مثل سومالی، یمن و پاکستان که بر اساس یک برداشت خاص از اسلام زندگی می‌کنند. از عدم رعایت حقوق زنان گرفته تا عدم سرشماری آنان دیده می‌شوند. زنان نیز به راحتی شرایط خود را پذیرفته‌اند و حتی نداشتن شناسنامه و گذرنامه برای‌شان امری عادی است. این کشورها به علت عدم رشد اقتصادی، فرهنگی از جهل بیش‌تری برخوردارند و حضور فرق مختلف از ریشه‌های اسلامی مانند شافعی و حنبلی و حنفیه و....  با هر پدیده‌ی مدرنی مخالفت می‌کنند؛ مثل استفاده از پزشک و دارو و حتی آب لوله‌کشی و ورود هر نوع تکنولوژی که سبب بالا رفتن سطح آگاهی مردم شود.

در کشورهای توسعه‌یافته‌ی اقتصادی عوامل زیادی در شکل‌گیری نحوه‌ی نگرش زنان به اسلام مؤثر بوده است. برای مثال در امارات متحده‌ی عربی به علت حضور کارگران خارجی، این کشور از خرده فرهنگ‌های بسیاری شکل گرفته و به این لحاظ مردم از تعامل بالایی با یک‌دیگر برخوردارند. هرچند کشوری مانند عمان به لحاظ اقتصادی رشد یافته است؛ اما از لحاظ فرهنگی به دلیل بسته بودن جامعه بر روی توریسم و آمدوشدهای خارجی هم‌چنان از رشد فرهنگی پایین‌تری برخوردار است و یا در شمال آفریقا کشورهایی مانند مصر، تونس و مراکش به دلیل نزدیکی به اروپا و رفت و آمد توریسم از لحاظ فرهنگی شباهت زیادی به کشورهای اروپایی دارند.

هر چند در حال حاضر در کشورهای عربی، حکام یا شیوخ هیچ‌گاه اجازه‌ی حضور زنان‌شان را در انظار عمومی نمی‌دهند؛ ولی اخیراً با شتابی که رشد اقتصادی این کشورها داشته است، شیخ دبی و یا نخست‌وزیر امارات از همسرش در جوامع بین‌المللی حمایت می‌کند. رشد اقتصادی به طور محسوسی تغییرات فرهنگی و تغییر نگرش ایجاد می‌کند. میزان تحصیلات تأثیرگزاری زیادی بر روی تغییر آداب و رسوم دارد. هرچند آیین‌های عبادی در کشورهای عربی انجام می‌شود، لیکن حقوق شهروندی نشأت گرفته از جامعه‌ی مدرن است.