«جهادالنکاح» و «متعه»، مشابه یا متفاوت!

کارشناس ارشد علوم قرآنی

در ماه‌های اخیر، اتفاقی در سطح گسترده در معرکه‌های درگیری در سوریه صورت گرفته و معرکه‌گردان آن تعدادی از عالمان تکفیری وهابی بوده‌اند. با توجه به گستردگی و طولانی بودن جنگ داخلی سوریه و حضور افراد زیادی از ملیت‌های مختلف در جبهه‌های شورشیان و دوری طولانی‌مدت آنان از خانواده‌های‌شان و ...، عالمان تکفیری در صدد چاره‌جویی برای رفع نیاز جنسی آنان برآمده و فتوایی عجیب و ناپسند به‌عنوان «جهادالنکاح» صادر کرده و از زنان جهان اسلام خواسته‌اند به این معرکه‌ها بشتابند و نیاز جنسی شورشیان را برآورده کنند.

ابعاد گسترده‌ی این اتفاق زشت و پیامدهای شوم آن - از جمله تجاوزهای مکرر و کشنده، انتقال بیماری‌های خطرناکی چون ایدز، حاملگی‌های ناخواسته که پدر طفل هم مشخص نیست و ...- سبب شده این فتوا مورد هجوم انکاری شدید واقع شود و مدافعان این فتوا برای دفاع از آن به هر مسئله‌ای متشبث شده‌اند.

اخیراً در شبکه‌های مجازی عالمان تکفیری در دفاع از این فتوای رسوا، آن را به «متعه»‌ی شیعه تشبیه کرده‌اند که در تبیین آن، چند نکته یادآوری می‌شود:

* متعه که مورد قبول شیعه و مستند به قرآن و سنت است، در جهان اهل سنت مورد انکار شدید واقع شده و آن را در حکم زنا دانسته و برای کسی که به آن عمل کند، تعزیر قائل شده‌اند و در قبح و غیرمشروع بودن آن در طول تاریخ، قلم‌فرسایی‌ها کرده و اعتقاد به این حکم را از نشانه‌های باطل بودن شیعه شمرده‌اند.

* این‌که «جهاد النکاح» را با «متعه» مورد اعتقاد شیعه تشبیه می‌کنند، خود به‌معنای تصویب و مشروع دانستن متعه است و این افراد ناخواسته و نادانسته مطلبی را که قرن‌هاست در انکار آن سخت‌ترین تلاش‌ها را به‌کار بسته‌اند، شرعی می‌شمارند و این خود عنایت خداست که طبق آیه‌ی 19 سوره روم از دل باطل، حق را تأیید می‌کند که او از دل مرده، زنده را بیرون می‌آورد و از دل زندگی، مرگ را.

* «جهادالنکاح» بنابر آن‌چه واقع می‌شود و در اخبار منعکس می‌گردد با متعه هیچ شباهت مبنایی ندارد؛ زیرا متعه دارای چارچوب و قانون‌هایی است که در جهادالنکاح بنا بر اخبار منتشره رعایت نمی‌گردد. متعه یک ازدواج موقت است با ارکان و مبناهای زیر:

- صیغه، مانند ازدواج دائم، ایجاب و قبول دارد؛ یعنی زن خود را برای مدتی معین به ازدواج مردی درمی آورد و مرد هم قبول می‌کند. این مدت می‌تواند کوتاه - یک ساعت مثلاً- یا طولانی -50 سال مثلاً- باشد. صیغه‌ی ایجاب و قبول که در ازدواج دائم وجود داشته و آن را از زنا متمایز می‌سازد، در متعه هم موجود است و حلیت آن و تمایزش با زنا را در پی دارد.

- در صیغه حتماً باید علاوه بر مدت، مهریه هم معین باشد؛ البته مقدار آن از حیث کم و زیاد و جنس، به‌عهده‌ی توافق طرفین است. بعد از تمام شدن مدت، عقد نکاح خودبه‌خود تمام می‌شود و برعکس ازدواج دائم برای از بین رفتن، محتاج طلاق نیست. این نکاح مانند نکاح دائم عدّه دارد تا اختلال نَسَب‌ها پیش نیاید و پدر فرزند معین باشد.

* فرزندِ حاصل از ازدواج موقت با فرزند حاصل از ازدواج دائم از لحاظ احکام کاملاً یک‌سان است. با توجه به این احکام قطعی که در تمام کتب فقهی شیعه، از صدر تا به امروز وجود دارد، معلوم می‌گردد که تشبیه «جهادالنکاح» معمول در جبهه‌های شورشیان سوری و جاهای دیگر با متعه سازگاری ندارد؛ زیرا در متعه، اجازه داده نشده زن بدون عقد یا با دو یا چند مرد بدون عده ازدواج کند. بعد از تمام شدن عده هم در صورتی که حامله باشد، تا وضع حمل از ازدواج موقت با دیگری ممنوع است.

اگر طرف‌داران جهادالنکاح با صراحت احکام بالا را در آن لازم‌الاجرا بدانند، آنگاه می‌توانند آن را شبیه متعه معرفی کنند؛ ولی تا زمانی که چارچوب فوق را برای آن نپذیرفته و اجرا نکرده و این‌گونه بی‌ضابطه و رسوا اعمال می‌شود، تشبیه به آن به متعه هیچ‌گونه وجاهتی برای آنان کسب نمی‌کند.