مادران دیروز، مادران امروز

از مکالمه‌هایی که امروزه بین برخی زنان رایج است و هنگام نصیحت یک‌دیگر برای حفظ و تداوم زندگی مشترک به هم می‌گویند، این است: تا می‌توانی خرج کن و به‌خودت برس. هرچه بیش‌تر خرج کنی، بیش‌تر قدر تو را می‌دانند. این دوره به‌ کسی نمی‌شود اعتماد کرد.

این تصورها چه‌گونه ذهن زنان جامعه‌ی ما را به‌خود مشغول کرده، فعلاً جای بحث آن نیست؛ اما به‌طور کلی، علل و عواملی وجود دارد که سمت‌و‌سوی زندگی مادران امروز را از گذشته بسیار متفاوت کرد. خداوند متعال فرموده است: «او کسى است که شما را در رحمِ ]مادران [ ، آن‌چنان که مى‏خواهد، تصویر مى‏کند. معبودى جز خداوندِ توانا و حکیم، نیست»(آل‌عمران/6).

امام خمینی، فعالیت زنان را فقط به امور خانه‌داری و تربیت فرزند منحصر نمی‌دانست؛ بلکه معتقد بود اصلی‌ترین و مهم‌ترین فعالیت زنان، مسئولیت مادری است و در این باره می‌فرمود: شغل اصلی زن، شغل همسری و مادری است؛ ولی بعضی خیال می‌کنند این اهانت به زن است و مهم‌ترین کاری که زن می‌تواند بکند، کار مادری است. البته در مواردی شاید کارهای اجتماعی زنان واجب عینی و یا کفایی نیز باشد؛ اما در همه‌حال، باید خانم‌ها فعالیت اجتماعی‌شان را با حفظ جنبه‌ی خانه‌داری بکنند و الگوی‌شان فاطمه زهرا(س) باشد(امام خمینی،242).

تفاوت و اختلاف نسل‌ها اتفاقی است که به‌هیچ‌وجه نمی‌توان جلوی آن را گرفت و در همه‌ی جوامع بشری رخ می‌دهد. زنان امروزی در مقایسه با زنان در دهه‌های گذشته از استقلال بیش‌تری برخوردارند. آن‌ها با ورود به اجتماع و به‌دست آوردن شغل از نظر مادی،کاملاً مستقل شده‌اند و دیگر مثل گذشته به شوهران‌شان وابسته نیستند. هرچند برخی، استقلال مالی زنان را تحسین می‌کنند و لازم می‌دانند، به‌عقیده‌ی برخی دیگر، این استقلال مالی باعث کم‌رنگ شدن روابط بین زوجین و سرد شدن فضای حاکم بر خانواده‌های جوان شده است.

دلیل دیگر تفاوت نسل خانواده‌های امروز با خانواده‌های گذشته را سرعت شدید تکنولوژی معرفی می‌کنند. وجود تکنولوژی‌هایی مانند تلفن همراه و مهم‌تر از آن، اینترنت باعث تحول زندگی امروز شده است. دیگر مثل گذشته جامعه‌ی بسته‌ای نداریم که فرد تنها با اقوام و خویشان خود در شهرهای مختلف تماس داشته باشد. امروز تنها با یک کلیک می‌توان به جهان مجازی وارد شد، اطلاعات جدید گرفت و با افراد مختلف در کشورهای گوناگون دنیا ارتباط برقرار کرد. این آگاهی باعث تحول در منش و شیوه‌ی زندگی شده که در گذشته از نسلی به نسل دیگر تنها کمی‌ تغییر داشته است.

مادران نیز یکی از گروه‌هایی هستند که با پیشرفت جوامع، روش زندگی‌شان تغییر کرد. مادر دیروز کم‌خرج،کم‌توقع و پرکار بود و با هزینه‌ی کم، فرزندان را تربیت و زندگی را می‌چرخاند. زمان زیادی را با کودک خود می‌گذراند و فرزندش را به شیوه‌ی سنتی تربیت می‌کرد. او با درست کردن غذای سالم، خوراک فرزندان را در خانه تهیه می‌کرد و همه‌ی مایحتاج خانواده را با هنر خود در خانه تهیه می‌کرد. بهترین روش تربیت فرزند انسان، این است که در آغوش مادر و با استفاده از مهر و محبت او پرورش پیدا کند(گزیده‌ی بیانات رهبر معظم انقلاب،20/12/1375).

برخلاف مادر امروز که برای تهیه‌ی نهار و شام، وابسته به غذاهای آماده و فست فودهاست و کم‌تر وقت خود را صرف آشپزی می‌کند و کم‌تر وعده‌ی غذایی است که همه‌ی افراد خانواده، سر سفره میل کنند. مادر امروز، بیش‌تر تمایل به کار بیرون از خانه دارد و در طی روز، زمان کم‌تری را با فرزندش می‌گذراند؛ فرزندش نیمی از آداب تربیت را در مهدهای کودک می‌آموزد. حاضر است ساعت‌ها وقت خویش را بیرون از خانه مشغول به‌کار باشد؛ اما کارهای خانه‌اش را به خدمت‌کاری بسپرد که برایش انجام دهد و در واقع، کارمندبودن برایش یک افتخار است و فرهنگ جامعه‌ی به سمت‌وسویی می‌رود که به این تفکر دامن می‌زند.

مادر نسل گذشته، صبور و بردبار بود، سختی‌ها و ناملایمت‌های زندگی را به‌راحتی تحمل می‌کرد و خود را وقف فرزندانش می‌کرد؛ اما مادر امروزی تمرین صبر و بردباری نکرده و با کوچک‌ترین بحث و اختلاف با همسر، تحملش را از دست می‌دهد، چمدان در دست گرفته، راهی خانه‌ی پدر می‌شود. پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «در شکیبایی بر ناملایمت‌ها، خیر بسیاری نهفته است»(محمدی ری‌شهری،144). امام صادق(ع) نیز فرموده‌اند: «مؤمن، در سختی‌ها صبور و در مقابل اضطراب‌ها باوقار است، بدان‌چه به ‌او داده شده، قانع است و گرفتاری‌ها نزد او بزرگ نیست»(مجلسی، ج82، ح133)

مادران در گذشته، مهم‌ترین وظیفه‌ی خود را فرزندآوری و تربیت فرزند می‌دانستند؛ ولی مادر امروزی، فرزندآوری، آخرین اولویت او در زندگی است و با تبلیغ‌های نادرست فرزند کم‌تر، زندگی بهتر که در دهه‌ی گذشته از سوی دولت به‌مردم تحمیل شد، این فرهنگ به‌غلط در جامعه‌ی ما شکل گرفت.

عشق مادری، اندازه‌گرفتنی نیست و هیچ‌کس در دنیا نمی‌تواند جای مادر را بگیرد. مادران در گذشته طور دیگری به وضع ظاهری خود توجه می‌کردند و استفاده از وسایل آرایشی در میان زنان در آن دوره زیاد نبود، و اکثر بانوان با رنگ‌ها و مواد طبیعی و سالم آرایش می‌کردند؛ اما امروزه برخی زنان وقت و هزینه‌ی بسیاری در این زمینه صرف کرده و ایران جزء پرمصرف‌ترین کشورها در زمینه‌ی استفاده از وسایل آرایشی شده است. استفاده از جراحی‌های زیبایی به‌خصوص جراحی بینی در بین ایرانیان بسیار شایع شده و اغلب مادران این دوره و نسل بعد درگیر این موضوع خواهند بود.

چهارده میلیون خانم ایرانی از نظر مصرف لوازم آرایشی، گوی سبقت را از کل کشورهای منطقه ربوده‌اند، به‌نحوی که تقریباً ۲۹درصد یا یک‌سوم کل مصرف‌کنندگان منطقه‌ی خاورمیانه را تشکیل می‌دهند. به‌عبارت دیگر، اگر جمعیت زنان خاورمیانه ۱۵۵میلیون نفر باشد، نُه درصد این زنان یعنی چهارده میلیون نفر از زنان ایرانی حدود یک‌سوم، یعنی ۲/۱میلیارد دلار هزینه‌ی لوازم آرایشی از ۷/۲میلیارد دلار بازار لوازم آرایشی خاورمیانه را پرداخت می‌کنند(ویکی‌پدیا).

تجمل‌گرایی در زندگی مادران دیروزی نمود چندانی نداشت و چشم و هم‌چشمی بین زنان نسل گذشته کمتر دیده می‌شد و درصد کمتری از درآمد خانواده صرف تشریفات زندگی می شد؛ در حالی‌که مادران امروزی به‌شدت علاقه‌مند به تجمل‌ در زندگی شده، با مقایسه زندگی خود و دیگران، در پی تهیه‌ی کمبودهای ظاهری و غیرضروری در زندگی خود هستند و میزان قابل‌توجهی از درآمد خانواده را صرف تجمل‌‎های نامحدود زندگی می‌کنند.

از دیگر تفاوت‌های مادر دیروز و امروز، رعایت عفاف و حجاب است. مادر دیروز خود را به رعایت حجاب مقیدتر می‌دانست و در روابط با نامحرم حدودی را برای خود ترسیم کرده بود. روابطش بیشتر با محارم خلاصه می‌شد و در ارتباط با نزدیک‌ترین محارمش (پدر و برادر) نیز حریمی قائل بود. تا حدود زیادی پوشش را نزد آنان رعایت می‌کرد و تقیّد به همین اصول، به تحکیم خانواده کمک می‌کرد؛ اما مادر امروز، کم‌تر به مسئله‌ی حجاب توجه می‌کند و خود را از قید و بند حجاب رها دانسته و آزادی درارتباط با نامحرم و آشکار کردن زیبایی‌هایش، سستی بنیان خانواده را برایش به‌ارمغان می‌آورد. بدحجابی، چنان در جامعه‌ی ما و میان زنان و مادران فراگیر شد که گویا اهمیتی ندارد و ادامه‌ی این روش، می‌تواند سلامت اجتماعی نسل بعد را نیز تحت تأثیر خود قرار دهد.

مادران نسل گذشته، کم‌تر به مطالعه می‌پرداختند و اغلب زنان، سواد بالایی نداشتند و برخی سوادشان در حد خواندن و نوشتن بود؛ اما برای پیش‌رفت فرزندشان بسیار تلاش می‌کردند؛ ولی امروزه به‌علت پیش‌رفت تکنولوژی، اغلب مادران، تحصیلات و پیش‌رفتهای علمی خوبی دارند و در همه‌ی مسائل علمی، رشد چشم‌گیری داشتند. به‌عنوان مثال در گذشته در بسیاری از رشته‌های پزشکی، متخصص خانم نداشتیم؛ امروزه در اکثر رشته‌های پزشکی، زنان هم‌چون مردان موفقیت‌های خوبی کسب کردند و نیازهای درمانی افراد، به‌خصوص بانوان را برطرف می‌سازند.

منابع:

- قرآن کریم.

- محمدی ری‌شهری، محمد (1387)، میزان ‎‌الحکمه، قم، دارالحدیث.

- موسوی خمینی، روح الله (1369)، صحیفه‌ی نور، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

- مجلسی، محمدباقر (1404)، بحارالانوار، ج8، تهران، چاپ الاسلامیه.

- مقام معظم رهبری در جمع بانوان،20/12/1375.