زنان زود پیرمی‌شوند

گزارشی از اهمیت حفظ بهداشت و سلامتی زنان

حنا مشایخ

کارشناس روابط عمومی

سلامت از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت، به برخورداری از آسایش کامل جسمی، روانی و اجتماعی اطلاق‌می‌شود؛ نه فقط نداشتن بیماری و نقص عضو. حکیم نظامی گنجوی این تعریف را با نگاهی ادیبانه و موجز این‌گونه بیان می‌کند: «سلامت در اقلیم آسودگی است.» سلامت زنان، متضمن سلامت خانواده و جامعه است. زن، محور خانواده و اجتماع و پرورش‌دهنده‌ی نسل‌های بعدی جامعه است و اگر سلامت نباشد، نسلی ناتوان و بیمار را به دنیا می‌آورد که باعث تحمیل هزینه‌هایی سنگین به جامعه خواهد شد.

زنان نقشی بسیار تعیین‌کننده در شکل‌گیری شخصیت و رفتار جامعه دارند و سلامت روان ایشان، باعث سلامتِ روانی خانواده و اجتماع است؛ از این ‌رو، توجه به سلامت روان ایشان در کنار سلامت جسمانی، اهمیت بسیاری دارد. اهمیت سلامت زنان در جامعه تا حدی است که در قانون اساسی، «حق سلامت زنان» طرح‌شده و مسئول تأمین آن، دولت است. در این ‌باره‌، دولت طی سال‌های اخیر، اقدام‌های شایسته‌ای انجام‌داده که از آن جمله، می‌توان به نام‌گذاری «هفته‌ی سلامت بانوان ایرانی» در آخر مهرماه، با هدف حساس‌سازی مدیران سلامت و عموم مردم، به ابعاد مختلف سلامت زنان اشاره‌کرد. در کنار برنامه‌ریزی دولت برای سلامت زنان، نکته‌ی مهم، توجه خودِ زنان به مقوله‌ی سلامت است. جدی‌ترین مسئله‌ای که سلامت زنان ایرانی را تهدیدمی‌کند، تغذیه‌ی نامناسب و کم‌تحرکی است که باعث بیماری‌های قلبی ـ عروقی و سندروم متابولیک می‌شود. از دیگر مشکل‌های زنان ایرانی، فقر حرکتی است که در تمامی مراحل رشدِ دختران، از کودکی تا بلوغ و میان‌سالی دیده‌می‌شود. 

میزان آگاهی زنان درباره‌ی این مشکل‌ها تا چه اندازه است؟ برای پیش‌گیری از این مشکل‌ها و عوارض ناشی از آن‌ها چه اقدام‌هایی باید انجام شود؟ سبک زندگیِ خانواده‌های ایرانی تا چه‌اندازه در پیش‌گیری یا ایجاد این مشکل‌ها اثرگذار است؟ بدیهی است آگاهی زنان از مسائل فوق، نقش بسزایی در سلامت ایشان و به تبع آن، سلامت خانواده و جامعه دارد. در این ‌باره، با زنانی در رده‌های مختلف سنی و با موقعیت‌های اجتماعی متفاوت هم صحبت شدیم و سؤال‌هایی را طرح‌کردیم.

خانم «میریعقوبی» 51ساله و خانه‌دار معتقد است با این‌که می‌داند ورزش‌کردن برای سلامتی بسیار لازم و مفید است، متأسفانه به علت اشتغال به کارهای خانه، فرصتی برای آن ندارد! تناسب اندام برایش اهمیت زیادی دارد؛ ولی چون ورزش‌نمی‌کند، سعی‌می‌کند با خوردن غذای کم‌چرب و پرداختن به فعالیت‌ها و کارهای خانه، تناسب اندام خود را حفظ‌کند.

به‌ندرت غذاهای آماده و فست‌فود می‌خورم

در منزل ما، بیش‌تر غذاهای خانگیِ دست‌پخت خودم ـ که باب میل اعضای خانواده است ـ سرومی‌شود و خیلی به‌ندرت غذاهای آماده و فست‌فود می‌خوریم. حداقل دو مرتبه در روز میوه و هفته‌ای یک یا دوبار، سبزی‌‌های تازه مصرف‌می‌کنیم. سال‌هاست که برای حفظ و افزایش سلامت خود و خانواده، استفاده از غذاهای کم‌نمک و کم‌چرب، عدم استفاده از نوشابه‌های گازدار و نوشیدن آب به اندازه‌ی کافی را رعایت‌می‌کنم. هم‌چنین برای پیش‌گیری از بیماری‌هایی مانند آلزایمر، ساعت‌هایی در روز را به مطالعه و حل‌کردن جدول اختصاص‌داده‌ام.

بیماری‌های مفصلی، مهم‌ترین دلیل مراجعه‌ی من به پزشک است

مدت‌هاست از کمردرد رنج می‌برم و متأسفانه با وجود پی‌گیری چندین‌ساله‌، بهبودی چندانی نداشته‌ام! به‌طور متوسط، هر پنج یا شش‌ماه یک‌بار، آزمایش کامل و آزمایش‌های لازم مانند: اندازه‌گیری فشار خون، چربی و قندخون را انجام‌می‌دهم و آزمایش‌های دیگر را اغلب یک‌مرتبه در سال انجام‌می‌دهم تا از بروز بیماری‌ها پیش‌گیری‌کنم.

با شیوع هم‌زمان بیماریِ همه‌ی اعضای خانواده، درمان مادر باید در اولویت باشد

البته بیماری در وجود هر کسی باشد، نیاز به درمان دارد؛ ولی با شیوع هم‌زمان بیماری بین چند تن از اعضای خانواده، درمان مادر باید در اولویت باشد؛ چراکه وقتی مادر در خانواده‌ای بیمارمی‌شود، همه‌ی اعضای خانواده، درگیر مشکل‌ می‌شوند؛ البته من که یک مادر هستم، هیچ‌وقت اولویتی برای خود قائل‌نشده‌ام و حتی در زمان بیماری، همه‌ی توجهم به فرزندان بوده است.

آگاهی از روش‌های خودمراقبتی، برای هر مادری واجب است

مادر خانواده، نه‌تنها مسئول سلامتی خود، بلکه مسئول حفظ سلامتی همه‌ی اعضای خانواده است؛ به همین دلیل، باید از روش‌های خودمراقبتی، برای مواجهه‌ی اصولی با مشکل‌های بهداشتی مطلع باشد. آگاهی از این مسئله، برای هر مادری ضروری و واجب است. برای آگاهی از مسائل مربوط به حوزه‌ی سلامت زنان و به‌روزکردن اطلاعاتم، از برنامه‌های پزشکی ـ بهداشتی تلویزیون، به‌ویژه برنامه‌های شبکه‌ی سلامت استفاده‌می‌کنم.

زیبایی ظاهری در افزایش و تقویت اعتمادبه‌نفس نقش دارد

شاید انجام برخی از اعمال زیبایی از نظر عده‌ای غیرضروری باشد؛ اما زیبایی ظاهری، نقش زیادی در افزایش و تقویت اعتمادبه‌نفس دارد؛ به ‌همین ‌علت، یک‌مرتبه برای برداشتن خال صورت و افزایش زیبایی چهره‌ی خود، به پزشک متخصص زیبایی مراجعه‌کرده‌ام.

دولت برای افزایش سلامت زنان، فعالیت بیش‌تری داشته باشد

مسئله‌ی سلامت زنان، مسئله‌ی بسیار مهمی است و لازم است دولت و نهادها، فعالیت بیش‌تری داشته باشند. تسهیل انجام فعالیت‌های ورزشی برای بانوان در سطح جامعه، ارائه‌ی خدمات پزشکی و انجام آزمایش‌های مربوط به بانوان، با تعرفه و قیمت مناسب در درمانگاه‌ها و بیمارستان‌های دولتی و اطلاع‌رسانی بیش‌تر درباره‌ی بیماری‌های خاص زنان، از طریق رسانه‌ها، اقدام‌هایی است که باید انجام شود.

سمیه، 27ساله و دانشجوست و نظرش را این‌طور بیان می‌کند.

روزانه حدود 30 تا 45 دقیقه ورزش‌می‌کنم

با توجه به نقش مهم ورزش در حفظ سلامتی، اغلب 30 تا 45 دقیقه در روز، به انجام حرکت‌های ورزشی و نرمش‌کردن می‌پردازم و همیشه به کنترل وزن و حفظ تناسب اندام، توجه ویژه‌ای دارم؛ به‌ همین علت پیاده‌روی، ورزش و مصرف مواد غذایی کم‌کالری را در برنامه‌هایم دارم. بیش‌تر از غذاهای سنتی استفاده‌می‌کنم و علاقه‌ی چندانی به فست‌فود ندارم؛ اما گاهی که با دوستان، بیرون از منزل فست‌فود می‌خوریم. خوردن یک پرس میوه و یک وعده سالاد در روز، از عادت‌های غذایی‌ام است.

بیش‌تر به دندان‌پزشک و متخصص پوست و مو مراجعه‌می‌کنم

خدا را شکر بیماری و مشکل خاصی ندارم؛ اما گاهی برای پیش‌گیری از بیماری‌های دهان و دندان و پوست و مو به متخصص مراجعه‌می‌کنم. با توجه به سن و سالی که دارم، فکرنمی‌کنم احتیاجی به آزمایش‌های ماهیانه داشته باشم.

اطلاعات خاصی درباره‌ی خودمراقبتی ندارم

آگاهی و اطلاعات خاصی درباره‌ی خودمراقبتی ندارم و اگر بیماری و مشکلی در خانواده اتفاق‌بیفتد، اغلب از تجربه‌ها و علم مادرم استفاده‌، یا سریع به پزشک مراجعه‌می‌کنم. خوش‌بختانه امروز منابع زیادی برای آگاهی از نحوه‌ی مقابله با بیماری‌ها و حفظ سلامتی در دسترس است! من برای آگاهی از این مسائل، از کتاب‌های مرتبط و اینترنت استفاده‌می‌کنم. اگر دچار استرس و فشارهای عصبی شوم، با یکی از دوستانِ بسیار صمیمی‌ام حرف‌می‌زنم و درددل می‌کنم؛ اما هیچ‌وقت مشکل‌های عصبی و روانیِ خیلی‌ شدیدی نداشته‌ام که نیاز به مراجعه به روان‌شناس داشته باشم.

خانم «جمشیدی»، چهل‌ساله و کارمند است. او سعی می‌کند به سلامت خود، توجه زیادی داشته باشد.

حفظ تناسب اندام، برای من بسیار بااهمیت است

کنترل وزن و حفظ تناسب اندام، برای من بسیار بااهمیت است؛ هم برای زیبایی و هم حفظ سلامتی؛ چون اضافه‌وزن، بیماری‌های زیادی مثل: تنگی نفس و کبد چرب را در پی دارد. همیشه سعی‌می‌کنم از رژیم‌های غذایی مناسب استفاده‌کنم. متأسفانه به دلیل مشغله‌های فراوان، فرصتی برای ورزش‌کردن ندارم؛ ولی گاهی اگر شرایط مهیا باشد، یک یا دو مرتبه در ماه، به همراه خانواده به کوه‌نوردی و پیاده‌روی می‌رویم!

بیش‌تر به‌دلیل سردرد و سینوزیت به پزشک مراجعه‌می‌کنم

از سال‌ها پیش، سردردهای شدیدی داشتم که هنوز هم ادامه دارد و گاهی مجبورم به پزشک مراجعه‌کنم. بیش‌ترین علت مراجعه‌ی من به پزشک، همین سردردها و ابتلا به سینوزیت است. خوش‌بختانه مشکل و بیماری خاصی ندارم که نیاز به آزمایش‌های ماهیانه داشته باشم! اگر نشانه‌ای از بیماری احساس کنم به پزشک مراجعه‌کرده و آزمایش کامل انجام‌می‌دهم.

مناجات با خدا بهترین راه برای مقابله با استرس است

اگر با مشکل مواجه شوم، همواره به خدا توکل می‌کنم و با مناجات و راز و نیاز به درگاه خداوند، مثبت‌اندیشی و پرهیز از افکار منفی، سعی در کاهش و رفع استرس و فشارهای روانی دارم و معتقدم این شیوه، بهترین راه برای مقابله با مشکل‌های روانی است. هم‌چنین همیشه این باور را در ذهن خود داشته‌ام که من باید الگوی دیگران باشم و نه عبرت آن‌ها، که خوش‌بختانه تبعات مثبت این نوع خودباوری، به‌وضوح در من و خانواده‌ام نمایان است! گاهی از تجربه‌های مادرم برای پیش‌گیری از بیماری‌ها و حفظ سلامت خود و اعضای خانواده بهره‌می‌برم. مثل استفاده از جوشانده‌های گیاهی برای رفع برخی از مشکل‌ها؛ اما در مجموع، اطلاع چندانی از روش‌های خودمراقبتی ندارم و ترجیح می‌دهم با پزشک مشورت‌کنم.

مجله‌های پزشکی مهم‌ترین منابع برای آگاهی از مسائل بهداشتی هستند

برای آگاهی از مسائل حوزه‌ی سلامت زنان، بیش‌تر از مجله‌های مرتبط و تجربه‌های اطرافیان استفاده‌می‌کنم. اگر درباره‌ی سلامت زنان، اطلاع‌رسانی بیش‌تری از طریق رسانه‌های ارتباطی انجام‌می‌شد و هر فردی ملزم به یادگیری مسائل مرتبط با سلامت می‌شد، از بسیاری مشکل‌ها و بیماری‌های زنان پیش‌گیری‌می‌شد.

درباره‌ی بیماری‌ها و مشکل‌های شایع جسمی و روانی زنان، روش‌های پیش‌گیری و درمان، میزان و دلایل مراجعه‌ی ایشان به پزشکان و مسائل مرتبط با حوزه‌ی سلامت بانوان، با پزشکان در حیطه‌های تخصصیِ مختلف، به گفت‌وگو پرداختیم. دکتر «محمد شریفی‌آل‌آقا»، متخصص پوست، مو و زیبایی هم نظرهای خود را به روشنی اعلام‌می‌کند.

میزان مراجعه‌ی خانم‌ها به مراکز تخصصی زیبایی، بیش‌تر از آقایان است

در گذشته، اکثر مراجعان را زنان تشکیل‌می‌دادند؛ اما در حال‌ حاضر، آقایان هم برای انجام امور مختلف زیبایی و درمانی اقدام می‌کنند؛ در مجموع، میزان مراجعه‌ی خانم‌ها به مراکز تخصصی زیبایی، بیش‌تر از آقایان است. مشکل‌هایی از قبیل: ریزش مو، چروک‌ها و پیری زودرس پوست به دلیل فقر آهن، استرس، کمبود خواب و ویتامین‌ها و هم‌چنین گرایش و علاقه‌ی ذاتی بانوان به زیباتر جلوه‌دادن خود، از عمده دلایل حضور بیش‌تر بانوان در مراکز تخصصیِ زیبایی است.

اکثر زنان برای انجام اعمال زیبایی یا اقدام‌های درمانی مراجعه‌می‌کنند

گاهی برخی از بانوان قصد انجام عمل‌های زیبایی دارند؛ اما مراجعه‌ی ایشان به مباحث درمانی منتهی‌می‌شود؛ مثلاً برای انجام اعمال لاغری، نظیر لیپوساکشن مراجعه‌می‌کنند؛ اما به روان‌پزشک معرفی‌می‌شوند؛ چراکه بسیاری از مواردِ چاقیِ مزمن، ریشه در مشکل‌های روانی دارد که با رفع این مشکل‌ها، بدون انجام اعمال جراحی، وزن ایده‌آل حاصل می‌شود. اکثر افراد برای انجام اعمال زیبایی یا اقدام‌های درمانی مراجعه‌می‌کنند و به‌ندرت، کسی برای پیش‌گیری اقدام می‌کند؛ مگر در موارد معدودی که تزریق بوتاکس به منظور پیش‌گیری از پیری پوست انجام‌می‌شود! میزان انجام جراحی‌های زیبایی در ایران بسیار بالاتر از میانگین جهانی است و درصد بالایی از مراجعه‌ی بانوان، فقط برای انجام عمل‌های زیبایی است که این، ریشه در مسائل فرهنگی دارد.

استرس، کم‌خوابی و استفاده از لوازم آرایشی غیراستاندارد از عوامل بروز عارضه‌های پوستی هستند

مشکل‌های هورمونی، کمبود روی، کم‌خونی و رژیم‌های لاغریِ غیرعلمی، برای کاهش وزن، از عمده دلایل ریزش مو هستند و مواردی مانند استرس، کم‌خوابی، استفاده‌ی کم از ویتامین‌های طبیعی و آنتی‌اکسیدان‌ها، آلودگی هوا و استفاده از لوازم آرایشی غیراستاندارد، از عوامل اثرگذار در بروز عارضه‌های پوستی هستند.

امروزه به کمک برنامه‌های آموزشی ـ پزشکی که از رسانه‌های مختلف پخش‌می‌شوند، آگاهی و توجه زنان به سلامت خود، افزایش داشته که این موضوع ارتقای سطح سلامت خانواده‌ها و آشنایی بیش‌تر ایشان با روش‌های خودمراقبتی را در پی داشته است. نوشیدن حداقل هشت‌لیوان آب در روز، استفاده‌ی مداوم از کرم‌های ضدآفتاب ـ حتی در منزل ـ و تجدید آن هر سه‌ساعت یک‌بار و مصرف میوه و سبزی‌‌های فراوان از مهم‌ترین عوامل پیش‌گیری‌کننده از مشکل‌ها و بیماری‌های پوست و مو هستند.

 دکتر «بهنام شریعتی» روان‌پزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، در گفت‌وگویش می‌گوید.

به پیش‌گیری از بروز آسیب‌های روانی و انجام مشاوره، اهمیت چندانی داده نمی‌شود

بیش‌تر افراد، پس از ابتلا به مشکل‌های روانی و برای انجام اقدام‌های درمانی، به روان‌پزشک مراجعه‌می‌کنند و کم‌تر به اقدام‌های پیش‌گیرانه و مشاوره اهمیت داده می‌شود؛ البته به‌تازگی با اطلاع‌رسانیِ رسانه‌ها و آموزش به خانواده‌ها، مردم بیش‌تر از گذشته با ضرورت انجام مشاوره‌های روانی آشنا شده‌اند.

زنان، بارِ روانی بیش‌تری را متحمل می‌شوند؛ عدم استقلال، مشکل‌های زناشویی و محکومیت زن به تحمل مردِ بد، تبعیض جنسیتی در جامعه ـ به‌ویژه در محیط‌های کاری ـ در کنار مسائل روانی ناشی از زایمان و فرزندآوری، از عمده دلایل بروز مشکل‌ها و آسیب‌های روانی در زنان است. زنان، بیش از مردان در معرض استرس و مشکل‌های خانوادگی و اجتماعی قراردارند. مسئولیت فرزندآوری، تربیت و پرورش فرزندان، عوامل بیولوژیک و روان‌شناختی و طبیعت زنان، این قشر را در برابر مشکل‌های روانی، آسیب‌پذیرتر ساخته و به همین ‌علت، احتیاج بیش‌تری به روان‌پزشک دارند.

اضطراب، دلیل عمده‌ی مراجعه‌ی زنان به روان‌پزشک است

زنان از افسردگی و اضطراب، بیش‌تر رنج‌می‌برند و همین مسئله، دلیل عمده‌ی مراجعه‌‌ی زنان به روان‌پزشک است. مشکل‌های خانوادگی و اجتماعی از قبیل فقر، اعتیاد همسر، مشکل‌های ارتباطی با مردان و توهم‌هایی از قبیل: تصور ِ داشتنِ چهره‌ای زشت از دیگر دلایل مراجعه‌ی زنان به روان‌پزشک است.

نه‌تنها میزان آشنایی زنان با شیوه‌های پیش‌گیری از آسیب‌های روانی بسیار پایین است؛ بلکه اکثریت افراد، به‌دلیل باورهای غلط از پذیرش بیماری خود سربازمی‌زنند، مشکل‌ها را طبیعی تلقی کرده و درصدد درمان برنمی‌آیند. زنان باید بدانند که اگر خود از سلامتی روانی برخوردار نباشند، نمی‌توانند حامی اعضای خانواده و رافع مشکل‌های‌شان باشند؛ بنابراین ضروری است که پیش از پرداختن به مشکل‌های اعضای خانواده، به فکر حفظ و ارتقای سلامت روانی خویش باشند.

دکتر «الناز بوستانی» دندان‌پزشک، در توصیه‌هایی به زنان و مادران، نظریات خوبی بیان کرد.

اولویت بسیاری از بانوان در مراجعه به دندان‌پزشک، انجام اعمال زیبایی است

به علت حساسیت بیش‌تر بانوان به زیبایی، بیش از نیمی از مراجعان را زنان تشکیل‌می‌دهند که اولویت‌شان، انجام اعمال زیبایی و اصلاح طرح لبخند ـ شامل اعمالی چون: روکش‌کردن دندان‌ها، ارتودنسی و سفیدکردن دندان ـ است و متأسفانه از پوسیدگی دندان‌ها و اقدام‌های درمانیِ مقتضی، غافل هستند! تغذیه‌ی مناسب، رعایت بهداشت و انجام اقدام‌های پیش‌گیرانه، اثر بسزایی در افزایش میزان سلامت دهان و دندان دارند. تغییر‌های هورمونی بدن بانوان، مانند کاهش ترشح استروژن، باعث کاهش ترشح بزاق می‌شود و از آن‌جا که بزاق، آنزیم‌های ضدباکتری برای محافظت از دندان‌ها دارد، این امر تهدیدی برای سلامت دندان‌هاست.

برای داشتن دندان‌های سالم، مراقبت‌های غذایی اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد

کاهش مصرف نوشیدنی‌های شیرین، غذاهای حاوی کربوهیدرات و ترشی‌ها، استفاده از آدامس‌های بدون‌قند ـ که باعث افزایش ترشح بزاق دهان می‌شوند ـ عدم‌استعمال دخانیات، مصرف موادغذایی حاوی ویتامین‌های A و C به‌ویژه سبزی‌ها و مصرف لبنیات، غلات، گوشت و ماهی، باعث حفظ و ارتقای سطح سلامت دندان‌ها می‌شوند. برای داشتن دندان‌های سالم و نیز جلوگیری از بروز بیماری‌های دهان و دندان، مراجعه به دندان‌پزشک، برای انجام آزمایش کامل، هر شش‌ماه یک‌بار توصیه‌می‌شود.

آمار چاقی و عدم‌تحرک جسمانی در زنان بسیار بالاست؛ بنابراین اتخاذ شیوه‌ی سالم زندگی برای زنان ایرانی، امری مهم در تأمین حفظ و ارتقای سلامت آن‌هاست و زنان باید برای زندگی خود برنامه‌ریزی صحیحی داشته باشند. تغذیه‌ی سالم و فعالیت جسمانی کافیِ روزانه آثار مطلوبی بر سلامت آنان دارد. آگاهی از شیوه‌های خودمراقبتی نیز برای مواجهه‌ی صحیح با مشکل‌ها و بیماری‌ها، امری اجتناب‌ناپذیر است. هزینه‌ی پیش‌گیری از بروز بیماری، بسیار کم‌تر از درمان است. سبک زندگی سالم، به کاهش بیماری و هزینه‌های درمانی کمک می‌کند و زنان با توجه به مدل صحیح زندگی، می‌توانند تا آخر عمر، در کمال سلامت زندگی‌کنند. تأمین بهداشت جسم و روان زنان که در دوره‌ها و مراحل مختلف زندگی، علاوه بر مسئولیت خویش، مراحلی چون بارداری، زایمان و از همه مهم‌تر، پرورش و تربیت فرزندان را پشت سر می‌گذارند، اهمیت بسیار بالایی دارد.

زنان، زود پیر می‌شوند

سلامت زنان، سلامت جامعه را در پی دارد و در حقیقت، نشاط و شادابی زنان، باعث شادابی و سلامت خانواده و جامعه می‌شود. زنان با توجه به تفاوت‌های بیولوژیک و روانی با مردان و هم‌چنین به‌دلیل نقش و مسئولیت سنگینی که در خانواده بر عهده دارند، بیش‌تر از مردان در معرض آسیب‌های مختلف قراردارند و باید از جانب نهادهای مسئول، توجه ویژه‌ای به این قشر از جامعه معطوف شود. در بخشی از فیلم سینمایی «باغ‌های کندلوس»، ساخته‌ی «ایرج کریمی»، بازیگر زنِ فیلم، به شخصی که خطاب به وی می‌گوید «شما چه‌قدر شکسته شده‌اید!» این‌گونه پاسخ می‌دهد: «زن‌ها زود پیر می‌شن، می‌دونین چرا؟ چون عروسک بازی‌شون هم جدّیه، روی عمرشون حساب‌می‌شه. از دوسالگی مادرن. بعد مادر برادرشون می‌شن، بعد مادرِ شوهرشون می‌شن، باباشون که پا به سن می‌ذاره ازشون پرستاری یه مادر رو می‌خواد. گاهی حتی مادرِ مادرشون هم می‌شن. من شوهر نکردم؛ ولی مادرِ مادرم بودم، مادرِ پدرم بودم، مادرِ برادرم هم بودم. تازه به همه‌ی این‌ها، بچه‌های به‌دنیا نیاورده رو هم اضافه‌کن؛ مادر اون‌ها هم بودم.»

تعداد مشاهده مقاله: 156