زیر دروازه‌ی قرآن

معصومه زارعی

کارشناس ارشد فقه و حقوق

دروازه‌ی قرآن یکی از قدیمی‌ترین ورودی‌های شهر شیراز است با چشم‌اندازی زیبا در دامنه‌ی کوه آرام‌گاه خواجوی کرمانی. در ماه قرآن، کنار دروازه‌ی قرآن بودن و همراه جاری‌شدن آب چشمه‌ی رکن‌آباد از کنار مقبره‌ی خواجو زیباست و شاه‌چراغی که چون نگین طلایی بر تارک شیراز می‌درخشد.

بسیاری از شهرهای ایران، مانند شیراز، فضایی بسیار مناسب برای سیر و سفر و سیاحت هستند؛ گردشی تفریحی که در کنار دیدار خویشاوندان، با زیارت امام‌زادگان، رنگ و بویی دینی و معنوی به خود می‌گیرد. به شادی، نشاط، تفریح و بهره‌گیری از لذت‌های حلال در متون دینی توجه شده است. در قرآن، شادی با واژه‌هایی چون: فرح، فرحوا و... آمده و در مجموعه‌های روایی، بابی با عنوان ادخال‌السرور به این مقوله می‌پردازد. در روایتی، وقت‌های روزانه به چهار بخش تقسیم می‌شود که یک بخش از آن، دیدار با دوستان و خویشاوندان و بخشی به لذت‌های حلال اختصاص می‌یابد (مجلسی، ج75، ص321).

پیش از ماه قرآن و پس از آن، کنار دروازه‌ی قرآن بودن و زیارت امامان و امام‌زادگان، جایگاه ویژه‌ای در رفع آلودگی‌‌های روحی و معنوی انسان دارد. سفری که می‌تواند علاوه بر پاسخ به نیازهای فطریِ شادزیستن و تماشای زیبایی‌های طبیعت، دست‌آورد معنوی و معرفتی ارزش‌مندی را برای انسان به ارمغان آورد و به رشد و تعالی معنوی انسان کمک کند. ارتباط روحی و معنوی با انسان‌های بزرگ و اسوه، یکی از بهترین راه‌ها و شیوه‌های تربیتی است. این سفرها، موجب می‌شود روح انسان در پرتو این ارتباط، صیقل ‌یابد و از کدورت‌ و ناپاکی‌ها رها شود. این اثرپذیری، از یک‌سو در پرتو الگوبرداری از رفتار، منش، خُلق‌وخوی، حَسَنات و خصلت‌های الهی انسان‌های بزرگ است و از سوی دیگر، حاصل اثر معنوی و اِشراف روح انسان‌های معنوی بر روح و جان آدمی است؛ حتی اگر این زیارت از طریق ارتباط روحی و از فاصله‌ی دور باشد؛ چنان‌چه زیارت عاشورا علاوه بر اثرگذاری بر ابعاد اخلاقی وجود انسان بر بعد سیاسی و حماسی شیعه در طول تاریخ وجود داشته و قابل‌انکار نیست.

 انسان، فطرتاً از غم و اندوه، گریزان و به سرور، نشاط و فرح تمایل دارد و تفریح‌ سالم، بهترین شادی‌، لذتِ‌ سالم و نشاط‌آور است. هر کس با دیدن مناظر زیبای طبیعت، گل‌های رنگارنگ، درختان سبز، آبشارهای زیبا، شکوفه‌های شاداب، کوه‌ها و هزاران منظره‌ی زیبای دیگر به وجد می‌آید. مسافرت و تغییر مکان زندگی و آب و هوا، بهانه‌ای برای دورشدن از مشکل‌های زندگی و گریز از غوغای زندگی مدرن است. مناطق و منظره‌های جدید، زمینه‌ساز تجدید قوا و آمادگی روحی و روانی با مشکل‌هاست و موجب نشاط روحی و سلامت جسمانی و تقویت روح می‌شود و برای از بین‌رفتن افسردگی و کسالت‌های روحی و درمان بعضی بیماری‌های روحی، به‌شدت اثرگذار است. در قرآن کریم، سنت و سیره‌ی پیشوایان دینی، به این امر توجه شده و مردم به مسافرت، گردش و تفریح تشویق شده‌اند. پیامبر اکرمh می‌فرماید: «مسافرت کنید، تا سالم بمانید (مجلسی، ج 25، ص 156).»

علاوه بر آن، قرآن با سفارش و دعوت به سیر در زمین (عنکبوت، آیه‌ی20) و تفکر در آیه‌های آفاقی (بقره، آیه‌ی 164 و جاثیه، آیه‌ی 5) انسان را به کسب تجربه و آگاهی از سرگذشت گذشتگان و تفکر در آیه‌های الهی دعوت می‌کند. سیر و سیاحت از نگاهی دیگر، قابل‌تأمل است. تفکر در پدیده‌های خلقت، علاوه بر این‌که آیینه‌ی تمام‌نمای قدرت و بازنمای زیبایی‌های خداوند است؛ در عین حال، موجب انس با امام می‌شود؛ چراکه امام، دریچه‌ی فیض الهی و بهانه‌ی بودنِ آفرینش است. این نگاه، در زیارت جامعه‌ی کبیره چنین عنوان می‌شود: «تنها به دست شما باران می‌بارد.» و «تنها گرفتاری‌ها به دست شما باز می‌شود.»

منابع:

- قرآن کریم.

- مجلسی، محمدباقر (1404)؛ بحارالانوار، بیروت: الوفا.