دانستنیهایى از قرآن

"و ذروا ظاهر الاثم و باطنه إن الذین یکسبون الاثم سیجزون بما کانوا یقترفون" ( سوره انعام، آیه )120 گناهان را چه آشکار باشند و چه پنهان، ترک کنید، همانا آنان که گناه مىکنند به سزاى اعمالى را که مىکرده‌اند خواهند رسید. ذروا: دست بدارید و خوددارى کنید. فعل امر است و ظهور در وجوب دارد یعنى باید از گناهان آشکار و پنهان دست بدارید. این امر، حتمى و لازم الاجرا است. ظاهر الاثم و باطنه: ظاهر یعنى گناهى که آشکار و پیدا است و باطن یعنى گناهى که پنهان و ناپیداست. حال باید دید مقصود از گناه آشکار و گناه پنهان چیست ؟ مفسرین اختلاف کرده‌اند؛ برخى گویند: گناه ظاهر گناهى است که با جوارح و اعضا باشد ولى گناه باطن گناه قلبى است. و ظاهرا این امر درست نیست، زیرا هرچند انسان باید از فکر گناه نیز دورى جوید ولى به هر حال تنها فکر و خیال گناه موجب کیفر و عقاب نمى شود و در آیه، خداوند به هر دو گناه، هشدار می‌دهد و نتیجه پیروى از گناه ظاهر و باطن را کیفر و عقاب دانسته، حال چه در دنیا باشد و چه در آخرت، زیرا برخى از گناهان ظاهر که موجب غضب عمومى مى شود و عامه مردم (عُرف) آن را بد و منکر می‌دانند، نه تنها موجب غضب خداوند و کیفر اخروى مىشود که در دنیا نیز انسان را گرفتار مىسازد. پس بعید است که گناه با قلب یعنى فکر و خیال گناه کردن، مقصود باشد بلکه ظاهرا مقصود از گناه باطن،همان گناهى است که در ظاهر نکوهیده و ناپسند است ولى انسان آن را در پنهانى انجام می‌دهد. مثلا در زمان جاهلیت زنا کردن(و العیاذ باللّه) در ظاهر امرى منکر بود ولى در باطن و دور از دید مردم، گناه شمرده نمى شد. از این روى برخى از مفسرین، آیه را چنین تفسیر کرده‌اند که مقصود از گناه ظاهر، زناى آشکار است و گناه باطن، زناى دور از دید مردم. و خداوند خواسته است این عُرف غلط جاهلى را رد کند لذا فرموده است که این گناه، قبیح و زشت است چه در ظاهر باشد و چه در باطن. ولى از عمومیت آیه استفاده مىشود که منحصر به یک گناه خاصى نیست بلکه هر گناه و منکرى را در بر مىگیرد. برخى بر این عقیده‌اند که گناه ظاهر گناهى است که با جوارح و اعضا مرتکب مىشود و عبارت است از افعال و اعمال ناپسندى که از انسان سر می‌زند ولى گناه باطن به معناى عقاید فاسد و باطل است. وهر چند از ظاهر آیه چنانچه عرض شد بر می‌آید که مقصود ، گناهانى است که از انسان سر می‌زند و فرقى ندارد که این گناه در ظاهر انجام گیرد یا در باطن، هرچند گناه خصوصا اگر کبیره باشد، ظاهر و باطنش از نظر کیفر و عقاب فرق کرده، یعنى اگر کسى در خانه و به دور از دید مردم گناهى کند، بیشتر امکان عفو و بخشش دارد، چرا که تظاهر به آن نکرده و اشاعه فحشا ننموده است و اما کسى که بى پروا گناه مىکند و نافرمانى خدا مىکند و با ارتکاب گناه، ترویج از آن نیز مىنماید و اشاعه فحشا در میان جامعه مىکند به مراتب گناهش سنگین تر و کیفرش سخت تر است و این امرى است بدیهى. و از این تفسیر اخیر نتیجه مىگیریم که گناه کردن منحصر نمى شود به ارتکاب کارهاى زشت و ناپسند، بلکه اگر کسى از ارتکاب گناه، پرهیز کند و ظاهرى خوب و صالح داشته باشد ولى عقیده اش فاسد باشد، او هر آن، مرتکب گناه است هرچند روز و شب را به عبادت به سربرد. و عقیده فاسد معنایش دورى از لُب و جوهر عبادت است که همان ولایت مىباشد. پس اگر کسى ظاهر الصلاح باشد و هیچ گناهى نه بزرگ و نه کوچک از او سر نزند ولى در دل ولایت على علیه السلام و فرزندانش نداشته باشد، مطمئن باشید که اورا هیچ فایده اى در صلاح و خوش ظاهرى نیست، بلکه چنان که از روایات متواتر استفاده مىشود، اگر شبها را تا به صبح در میان رکن و مقام به عبادت و نماز سپرى کند و روزها را در تمام عمر روزه بدارد، ولى ولایت نداشته باشد، اعمالش را پشیزى ارزش نباشد و بى گمان خواسته یا ناخواسته مرتکب گناه دائمى شده است. از این رو است که ائمه ما سلام الله علیهم، پیوسته امر به ولایت کرده‌اند و آن را اصل و محور قبولى عبادات دانسته‌اند "و ما نودى بشیىء مثل ما نودى بالامامة". برگردیم به اصل مطلب که چون در این آیه، امر اکید دارد که باید از هر نوع گناهى دورى جوئیم، معنایش این است که ترک گناه و دورى از معصیت، نه تنها موجب نجات از عقوبت و کیفر است که چون امر واجبى است، موجب ثواب و پاداش نیز خواهد بود بلکه یکى از مهمترین عبادات است ولذا در خطبه استقبال از ماه رمضان رسول خدا صلى الله علیه و آله مىفرماید: "افضل الاعمال فى هذا الشهر الورع عن محارم الله" بهترین و بالاترین اعمال در ماه رمضان دورى جستن از گناهان و محرمات الهى است. و نتیجه سخن این که این یک قاعده قرآنى است که انسان باید از هر گناهى چه ظاهر و چه باطن، چه آشکار و چه پنهان، دورى جوید زیرا اختلاف حالتها موجب بى رنگى کیفر نمى شود، هرچند گناه آشکار به علت پرده درى و بى بند و بارى، بارى سنگین تر به دوش انسان مىگذارد. و به هر حال هیچ گناهى از دید خداى متعال به دور نیست و او ناظر و شاهد است بر وجود انسان و نزدیک تر است به او از رگ گردنش، و راهى براى فرار نیست جز این که کیفر اعمالش را دیر یا زود ببیند "فمن یعمل مثقال ذرّة خیراً یره و من یعمل مثقال ذرّة شراً یره". خداوندا ما را موفق بدار که از گناه ظاهر و باطن به دور باشیم و گرفتار سخط و غضب ذات مقدست نشویم آمین رب العالمین 

تعداد مشاهده مقاله: 199