مراحل زندگی(شعر)

نکته ها و نوشته ها

خواجه نصیرالدین طوسی

مراحل زندگی

روزی به سر خاک شهیدی برسیدم                                   زان خاک یکی نالگک زار شنیدم

زان نالگک زار فرو ماندم و از پای                                         افتادم و در خاک چو مرغی بطپیدم

می‌گفت که ای زمرۀ احباب بیائید                                        یک ره بتماشای سخنهای لذیذم

از من بنیوشید که چون رفتم از آغاز                                    وز راه به مقصد به چه اسباب رسیدم

اول که به باغ نظر لطف الهی                                           بر گلبن تکوین، گل تقویم بچیدم

تقویم نمو گشت و نمو حس شد و یک چند                               در ورطۀ اعمال بهیمی بچریدم

کارم غضبی و شهوی بود شب و روز                                 بر خویشتن از عجب و تکبر بنمیدم [1]

یک ره بدم از حکم تساوی و تکاپوی                                  خیر و شر و مزد و بزه و پاک و پلیدم

بار دوم از جاذبۀ نور الهی                                                  قصد حرکت کردم و از جا بجهیدم

در راه بلاغت سبب تربیتم گشت                                         شیری که ز پستان توهّم بمکیدم

زان روی که چشمم دو نظر داشت مخالف                             گاهی به فنا گه به بقا می‌نگریدم

گه در طلب جاه شدم دستکش دیو                                    گه جاه رها کردم و با دیو چخیدم [2]

گاهی به خرابات زدم بانگ هیاهوی                                گاهی به سوی مسجد و محراب دویدم

چاره نبد از بند تکالیف در آن کوی                                       بسیار عذاب و علل و رنج کشیدم

بودم به همان بند و همان قفل گرفتار                                       تا گشت همان بند و همان قفل کلیدم

بر ذروۀ معراج چهارم شدم آنگاه                                که یک شربت از آن آب مبارک بچشیدم

دیدم به عیان مجلس اخوان صفا را                                    وز شادی آن، صور محبّت بدمیدم

نفسم بکمال شرف از رتبرت عقلی                                      پیوست وز آلایش حسّی ببریدم

مرغ نظرم پر زد و چون طایر میمون                                          از بند قفس خانۀ خلقی بپریدم

چون چرخ فلک خواست که مانع شودم زین                                    در حال بر او پردۀ نه طاق دریدم

چندان که قضا و قدر اشکال عجایب                                   ار عیب نمودی به من، از وی نرمیدم

در عالم اجسام مرا آنچه اثر بود                                              عین همه در عالم ارواح بدیدم

دو گوهر علم و عملم در طبق جان                                         در پیش سراپردۀ اسرار کشیدم

مرگم نکشد نیز که از چشمۀ حیوان                                    در مرتبه مانند خضر آب چشیدم

خود مرگ چه باشد که به شمشیر قیامت                     مرگ و ملک الموت به هم کشته بدیدم

برخواندمش این بیت که گفته است سنائی                                      «المنه لله که به مقصود رسیدم»