دانستیهائی از قرآن

مردم را از رحمت خدا ناامید نکنید

بسم الله الرحمن الرحیم

«قُلْ یٰا عِبٰادی الذّینَ أسْرَفُوا عَلیٰ أنْفُسِهِمْ لٰا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ الله، إنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً، اِنَّهُ هُوَ الْغَغُفورُ الرّحیم».       (سوره زمر ـ آیه 54)

ترجمه:

خداوند از زبان پیامبرش این پیام نوید بخش را به بندگان می دهد:

«بگو (ای پیامبر): ای بندگان من که درباره ی خویش اسراف و زیاده روی کرده اند از رحمت خدا نومید نشوید که خداوند تمام گناهان را می آمرزد و همانا او اوست آمرزنده و رحیم».

لغت:

سَرَف: زیاده روی و تجاوز از اندازه است. راغب در مفردات گوید: اسراف تجاوز از حد است در هر کار گرچه شهرت آن در انفاق است. در اقرب الموارد گوید: اسراف ضد میانه روی و تجاوز از حد و اعتدال است. سَرَف و اسراف به یک معنی است ولی در قرآن همیشه از باب افعال (اسراف) آمده است.

اسراف بر نفس که در آیه آمده است، به معنای گناه کردن است چون انسان با ارتکاب گناه، در حقیقت ظلم به خویشتن کرده و نفس خود را گرفتار نموده است؛ خواه گناه صغیره باشد و خواه گناه کبیره، خواه گناه فردی باشد و خواه گناه اجتماعی. البته روشن است گناهانی که در آنها حق مردم ضایع شده باشد، لازم است حقوق آنان (پس از توبه کردن) بر گردانده شود به نحوی که در رساله ها ذکر شده و در هر موردی با موارد دیگر فرق می کند.

سَرَف در مقابل قصد و اسراف در مقابل اقتصاد است و معنای اقتصاد، میانه روی و اعتدال می باشد.

 قنط:قَنَطَ قُنُوطاً وقَنِطَ قَنَطاً و قَنُطَ قَنٰاطَة: با فتح، کسر و ضم نون به معنای نومید شدن و یأس است. و انسان نومید شده را قَنِط و قانِط و قَنُوط نامند.

رحمة: رحمت از خداوند، انعام و تفضل است و از انسانها رقت قلب و عاطفه. مرحوم علامه طباطبائی در المیزان گوید: «رحمت، انفعال و تأثر ویژه ای است که در وقت دیدن نیازمند، بر قلب انسان عارض می شود و انسان را به رفع نیاز طرف وا می دارد. و در مورد خداوند به معنای عطاء و احسان است نه تأثر و انفعال قلب زیرا انفعال در ذات باری تعالی وجود ندارد».

مورد استفاده از آیه:

بسیار دیده می شود که وعاظ و گویندگان و استادان اخلاق، برای اینکه بندگان خدا را از گناه کردن نهی و منع کنند، با استفاده از آیات عذاب و ترساندن آنان از آتش جهنم، به این امر می پردازند بی آنکه اشاره ای به مغفرت و رحمت الهی نمایند. البته ترساندن از عذاب لازم است و اگر ما واقعا باور کنیم که عذاب و جهنمی وجود دارد و بدتر از آن، خشم خداوند ممکن است ما را در بر گیرد، بی گمان از گناه دوری می جوئیم یا کمتر به سراغ آن می رویم.

ولی لازم است گویندگان محترم به این نکته نیز توجه کنند که در همان حال که عذاب خداوند خیلی سخت و دردناک است، رحمت او به بندگانش بی پایان و بسیار گسترده و وسیع است که همه چیز را فرا می گیرد در همان حال که می فرماید: «وَ عَذٰابِیْ اُصِیْبُ بِهِ مَنْ اَشٰاءُ»، می فرماید: رحمت من همه چیز را فرا می گیرد «وَ رَحْمَتی وَسِعَتْ کُلَّ شَی ءٍ».

بنابراین، نباید یک طرف قضیه را گرفت، و طرف دیگرش را کنار گذاشت. ما ضمن اینکه به مردم هشدار می دهیم که عذاب الهی خیلی دردناک و وحشت انگیز است و ما توان تحمل یک آنِ آن را نداریم و به خدا پناه می بریم از عذاب دوزخ، به آنان باید بشارت دهیم که هر چه گناه کرده اید و هر چند گناهان شما سنگین باشد، اگر واقعا توبه کنید و به سوی خدای خود باز گردید و با تضرع و خواهش از او طلب آمرزش و مغفرت کنید، خداوند همان گونه که خود نیز وعده داده است، گناهان شما را خواهد بخشید و رحمت بی پایانش شامل حال شما خواهد شد. و چه خوش است بنده گنهکاری، با اعتراف به خطا و گناه نزد پروردگارش باز گردد و با دست خود، درِِ رحمت الهی را بر روی خود دوباره بگشاید و بی شک مایوس بر نخواهد گشت. خداوند می فرماید: «کتب ربّکم علی نفسه الرحمة» خداوند رحمت را بر خود واجب گردانید. «و هو ارحم الراحمین» و او است مهربانترین مهربانان.