توصیه های مهم بهداشتی و درمانی

سال                            تعداد زائرین                             تعداد فوتیها

1360                            63000                                        65

1361                            80000                                        83

1362                           103000                                        63

1363                           154000                                        87

در سال جاری نیز دفتر امور پزشکی حج وزارت بهداری با همکاری سازمان حج و زیارت در نظر دارد امکانات بهداشتی و درمانی ذیل را در اختیار زائرین محترم امسال قرار دهد.

1ـ یک درمانگاه در فرودگاه جده.

2ـ یک بیمارستان صد و بیست تختخوابی در مدینه منوره مجهز به بخشهای داخلی، قلب سی سی یو، جراحی، زنان، اورژانس، رادیولژی، آزمایشگاه، اطاق عمل و داروخانه شبانه ــ روزی و یک پلی کلینیک تخصصی که علاوه بر رشته های فوق دارای تخصصهای چشم پزشکی، گوش و حلق و بینی، دندان پزشکی، ارتوپدی و روان پزشکی نیز می باشد در جوار بیمارستان قرار می گیرد.

3ـ یک بیمارستان 130 تختخوابی در شهر مکه معظمه با بخشهای فوق.

4ـ یک بیمارستان صحرائی 60 تختخوابی در عرفات مجهز به بخشهای فوق و بخش های درمانی گرمازدگی.

5ـ یک بیمارستان صحرائی 80 تختخوابی در منی مجهز به بخشهای فوق و بخشهای درمانی گرمازدگی.

7ـ تعداد 16 درمانگاه شبانه روزی در نقاط مختلف شهر مکه معظمه.

8ـ تعداد 15 درمانگاه صحرائی در نقاط مختلف عرفات و منی.

9ـ تعدادی آمبولانس جهت نقل بیماران در تمامی نقاط اشاره شده.

10ـ داروهای مورد نیاز زائرین محترم پس از تجویز پزشک معاینه کننده همانند دیگر خدمات به صورت رایگان در اختیار گذاشته می شود.

11ـ ارائه خدمات بهداشتی به کاروانهای زائرین توسط گروههای بهداشتی.

بدیهی است انجام برنامه فوق به صورت کامل وابستگی به امکاناتی که از طرف سازمان حج و زیارت در اختیار هیئت پزشکی جمهوری اسلامی ایران گذاشته می شود دارد.

از آن جایی که یکی از شرطهای استطاعت جهت رفتن به سفر حج توانائی جسمی می باشد و آماری که داشتیم بیانگر آن بود که تعداد زیادی از افرادی که در این سفر فوت نمودند سابقه بیماریهای قبلی داشته اند که در آن جا شدت پیدا کرده باعث مرگ شده است. این امر دفتر امور پزشکی حج را وادار نمود تا در سال 1361 و 1362 معاینات نسبتا دقیقی برای زائرین محترم در ایران انجام دهد که آگاهی یافتن مردم به مسائل فوق کمک کرده تا معاینات، سال به سال دقیقتر برگزار گردد که در نتیجه آن و با لطف و یاری خداوند متعال و کوشش و تلاش اعضاء هیئت پزشکی حج آمار فوتیها در سال 63با اینکه تعداد زائرین بیش از سالهای قبل بودند به نسبت کمتر باشد. برای نیل به تامین بهداشت و درمان زائرین دفترچه ای به نام دفترچه خدمات بهداشتی و درمانی تهیه و در اختیار زائرین گذاشته اند.

در این دفترچه کلیه مشخصات زائر قید گردیده و عکس زائر الصاق می گردد. آدرس زائر در ایران، مدینه منوره و مکه معظمه با قید شماره تلفن نوشته می شود. در صفحات اول آن مطالبی جهت جلب توجه زائر به نکات مهم بهداشتی و درمانی درج شده است. تعدادی از صفحات مربوط به خلاصه معاینات و آزمایشات انجام گرفته در ایران می باشد تا در صورت شدت پیدا کردن بیماری زائر در عربستان پزشک معالج با کمک این دفترچه نسبت به سوابق بیماری آگاهی یافته سرعت لازم را در تشخیص و درمان داشته باشد. در صفحه دیگری داروهای مورد نیاز زائر که باید به صورت مداوم مصرف نماید قید شده است تا با ارائه آن به مراکز درمانی هیئت پزشکی حج در عربستان به صورت رایگان در اختیار گذاشته شود.

در این دفترچه صفحاتی جهت نسخ نیز پیش بینی شده است.

از آن جائی که گرمازدگی یکی از بیماریهای مهلک فصل است و گمشدن زائرین و سرگردان ماندن آنها زیر آفتاب سوزان عربستان یکی از علل مهم گرمازدگی به شمار می آید لذا نوشتن آدرس کامل و دقیق زائر در محل آدرس در دفترچه و محل دائم آن توسط زائر کمک مؤثری در پیدا کردن محل سکونت خود خواهد بود.

بیماران مبتلا به بیماریهای که مانع تشرف آنها به حج نمی شود در صورت شدت پیدا کردن بیماری و انتقال آنها به نزدیکترین درمانگاه در صورتی که دفترچه همراه آنها نباشد بدیهی است که از دست دادن وقت جهت گذاشتن تشخیص و انجام درمان به ضرر آنها خواهد بود.

لذا توصیه می شود که زائرین محترم هر جا هستند دفترچه خدمات بهداشتی و درمانی را همراه خود داشته باشند.

هیئت پزشکی حج جمهوری اسلامی ایران در سال 63 موفق شد با اجرای درمان وان یخ برای گرمازده ها تعداد مرگ و میر به علت گرمازدگی را به عدد صفر برساند.

این درمان که بسیار ساده می باشد موفق ترین درمان گرمازدگی در عربستان بوده است و توصیه می شود که کاروانها در صورتی که به درمانگاهها دسترسی ندارند مستقیما انجام دهند. در این درمان افراد گرمازده که درجه حرارت آنها تا 41 بالا رفته در یک وان آب یخ قرار می گیرند و بدن و سر و صورت با آب یخ ماساژ داده می شود.

هم چنان که گفته شد یکی از شرایط استطاعت تشرف به خانه ی خدا توانائی جسمی و تندرستی می باشد تا بتواند با سلامتی مناسک حج را انجام داده به وطن باز گردد.

لذا معایناتی بدین منظور در ایران انجام می گیرد و افرادی که تشخیص داده شود توانائی سفر را ندارند تا باز یافتن سلامتی از سفر آنها جلوگیری به عمل می آید و افرادی که دارای بیماری که مانع تشرف آنها به حج نمی شود با رعایت توصیه های پزشک معالج و مصرف داروهای تجویز شده راهی این سفر مقدس می شوند.

زائرین محترم باید توجه داشته باشند که در طول این سفر عظیم و الهی بیش از هر چیز به سلامتی و تندرستی نیاز دارند. زیرا اگر صحیح و سالم و تندرست باشند می توانند با کمال سلامتی به انجام اعمال حج بپردازند.

ولی اگر خدای ناکرده در طول این سفر دچار ناراحتی یا بیماری بشوند تصدیق خواهند کرد که با بدن بیمار صدمه دیده نمی توان به اعمال حج پرداخت و آن همه زحمت و صبر و انتظار و اشتیاق تبدیل به ناراحتی های ناشی از بیماری آنها خواهد شد.

برای اینکه زائرین عزیز خانه ی خدا با لطف پروردگار در طول این سفر عظیم از سلامتی کامل برخودار باشند نکات مهم بهداشتی و درمانی ذیل تذکر داده می شود.

 

نکات مهم بهداشتی

در فرودگاه ایران

1ـ قبل از هر چیز توجه داشته باشید که دفترچه خدمات بهداشتی و درمانی را با خود حمل نمائید.

2ـ در طول مسیر منزل تا فرودگاه به هیچ وجه از غذاهای مانده و مشکوک استفاده ننمائید.

3ـ طی این مدت دستهای شما با وسائل مختلفی از قبیل ساک، چمدان و غیره تماس پیدا کرده است توجه داشته باشید با این دستها (به علت آلودگی) غذا نخورید و به خاطر بسپارید که قبل از مصرف هر نوع غذا و آشامیدنی دستهایتان را بشوئید.

4ـ به علت ازدحام بیش از حد در فرودگاه هائی که زائرین عزیز از آن به عربستان پرواز می کنند ضمن رعایت نظم و بهداشت سالنها توجه داشته باشید که از دستشوئی ها به طور صحیح استفاده نمائید و مواد غذائی را در اطراف و داخل دستشوئی نریزید و آلودگیهای احتمالی به داخل سالنها منتقل نگردد.

5ـ سطلهای زباله ی متعددی در گوشه و کنار سالن فرودگاه قرار داده شده که مازاد مواد غذائی و زباله را در آنها بریزید و از تجمع آن در سالنهای فرودگاه جلوگیری به عمل آید.

6ـ به هنگام بازرسی و کنترل حجاج به وسیله مامورین فرودگاه مواد غذائی و خوراکیهائی که زائرین نباید همراه ببرند در روی میزهای کنترل بازرسی ریخته می شوند و مدتها روی این میزها می ماند، این مواد قابل مصرف نیستند و نباید از آنها استفاده نمود.

7ـ در هنگام خداحافظی با افرادی که مبتلا به سرماخوردگی هستند به علت احتمال سرایت بیماری روبوسی نکنید.

8ـ با توجه به اینکه در طول مسیر ایران تا عربستان غذای شما در هواپیما تامین است لذا لازم نیست با خود غذای پخته حمل نمائید.

9ـ یک درمانگاه به صورت شبانه روزی در اغلب فرودگاهها دایر می باشد در صورت احساس ناراحتی به آنجا مراجعه نمائید.

 

در فرودگاه جده

پس از آنکه به سلامتی از فرودگاه ایران حرکت کردید در حدود 4 ساعت بعد هواپیما در فرودگاه جده به زمین می نشیند. وقتی که از هواپیما بیرون می آئید با هوائی گرم و نمدار مواجه می شوید که به مراتب از هوای شهرهای ایران گرمتر است. پس از گذشتن از گمرگ باز هم وارد فضای گرم خارجی فرودگاه که با سایبانهای بلند شبیه چادر بسته شده است وارد می شوید و در اینجا لازم است مدت طولانی که گاهی به دو روز هم می کشد، جهت اعزام به مدینه منوره یا مکه معظمه منتظر بمانید.

هوای گرم و انتظار در فرودگاه ایجاد خستگی و تشنگی می کند. اشتیاق رویت و زیارت خانه خدا و یا مرقد مطهر پیغمبر اکرم (ص) تحمل این سختیها را آسان می کند ولی لازم است زائران عزیز نکات زیر را توجه داشته باشند تا با سلامتی کامل وارد شهرهای مقدس گردند:

1ـ هر آنچه را که نیاز دارید مخصوصا در مورد خوراکیها و نوشیدنی ها فقط از مسؤلان کاروانهای خود بخواهید و از مواد غذائی که در اطراف فرودگاه فروخته می شود به علت احتمال آلودگی مصرف نفرمائید و در صورتی که مجبور شدید از میوه جاتی که در اطراف فرودگاه فروخته می شود مصرف نمائید قبل از مصرف آنها را بشوئید.

2ـ منطقه گرم است و احساس تشنگی به شما دست خواهد داد به خاطر داشته باشید برای نوشیدن آب از کلمنهای عمومی حتما باید یک لیوان کوچک همراه خود داشته باشید و از لیوانهای عمومی استفاده ننمائید.

3ـ سعی کنید بدون هدف در اطراف فرودگاه به گردش و قدم زدن نپردازید زیرا هوا گرم است و امکان دارد این گرمائی که با آن آشنائی چندانی هم ندارید شما را دچار گرمازدگی نماید.

4ـ حمام ها، توالتها، و دستشوئی های زیادی در محوطه ی فرودگاه ساخته شده است سعی کنید که از آنها به طور صحیح و بهداشتی استفاده نمائید.

5ـ به خاطر داشته باشید که سیل عظیم مردم از سراسر دنیا به این فروگاه وارد می شود اگر در امر نظافت و بهداشت این محل دقت و مراقبت نشود تصدیق خواهید کرد چه فاجعه ای به بار خواهد آمد. بنابراین خواهران و برادران عزیز ایرانی همان طوری که در تمام زمینه ها الگوی صحیحی از امت حزب الله هستند در این زمینه هم باید الگوی نظافت و بهداشت و پاکیزگی که یکی از خصوصیتهای ایمان است باشند. آشغال و زباله را در اطراف محل استقرار خود نریزید و در سطلهای مخصوص بیاندازید.

6ـ به هیچ وجه خودسرانه دارو مصرف نکنید چنان چه احساس ناراحتی و بیماری کردید به درمانگاه هیئت پزشکی که با آرم مخصوص جایگاه آن مشخص خواهد بود مراجعه نمائید تا پس از معاینه پزشک داروهای تجویز شده را مصرف کنید.

7ـ پس از آنکه وسیله ی نقلیه ی شما جهت حرکت به سوی مدینه منوره و یا مکه معظمه آماده شد سوار خواهید شد و چون در مسیر راه هوا گرم است نیاز به آب زیاد حس می شود. به خاطر آنکه مجبور به نوشیدن آبهای مسیر راه نباشید چه بهتر است که قبل از حرکت یک شیشه یا قمقمه آب سالم همراه خود بردارید ضمنا داشتن یک بادبزن همراه خود بسیار مفید خواهد بود.

 

حجاجی که به فرودگاه جده وارد می شوند دو دسته اند:

دسته اول: گروه مدینه اول هستند یعنی اول به مدینه منوره مشرف میشوند و پس از اقامت مدتی، راهی مکه معظمه خواهند شد.

دسته دوم: گروه مدینه بعد هستند یعنی اول به مکه معظمه مشرف می شوند و پس از اعمال حج به مدینه منوره حرکت خواهند کرد.

 

مدینه منوره

زائران محترم در حالی که آتش اشتیاق زیارت مرقد مطهر رسول خدا تمامی وجود آنها را فرا گرفته وارد این شهر مقدس می شوند و تمام فکر و ذکر آنها این است که خدایا،‌یاریمان ده، کمکمان کن تا هر چه زودتر پس از زیارت قبر مبارک پیامبر بزرگوارت کعبه مشرفه را نیز زیارت کنیم و اعمال حج را به جا آوریم.

زائرین عزیز برای اینکه با لطف و کرم خداوند متعال با تندرستی کامل روزهای اقامت خود را در این شهر سپری کنند توجه شما را به نکات بهداشتی و درمانی زیر جلب می کنیم:

1ـ توجه داشته باشید که با اینکه هوای مدینه منوره نسبت به شهر مکه زیاد گرم نیست ولی این امر باعث نشود که شما زیاد به این طرف و آن طرف بروید و بیش از حد در معرض آفتاب قرار گیرید تا خدای نکرده مبتلا به گرمازدگی نشوید.

البته جهت آمادگی پیدا کردن بدن برای تحمل گرمای مکه معظمه، عرفات و منی روزی 2ـ 1 ساعت راهپیمائی در هوای آفتابی نه فقط ضرر ندارد بلکه مفید هم هست ولی سعی شود در این مورد افراط به عمل نیاید. مدت هر راهپیمائی کوتاه و در حدود یک ربع ساعت باشد.

2ـ اغلب افرادی که وارد مدینه منوره می شوند به علت هوای مخصوص آن شهر مبتلا به یک نوع سرماخوردگی ویروسی می شوند که گاهی اوقات همراه با سرفه ی شدید و خشک تنگی نفس، گرفتگی صدا و ریزش آب بینی می باشد این مسئله باعث نگرانی شما نشود. چون اکثر اوقات خود به خود خوب می شود ولی در صورتی که به نزدیکترین درمانگاه هیئت پزشکی حج مراجعه نمائید با مصرف داروهائی که پزشک معالج در اختیار می گذارد بهبودی سریع خواهید یافت انشاءالله.

3ـ افرادی که مبتلا به بیماریهائی از قبیل ریوی، قلبی، کلیوی، گوارشی، دیابتی که بیماری آنها مانع تشرفشان به حج نبوده ضمن رعایت نکات زیر توجه داشته باشند که مدارک پزشکی خود را باید همراه داشته باشند ( آزمایش، عکس برداری،خلاصه پرونده، و غیره).

بیماران قلبی: دقت کنند که از انجام اعمال سنگین خودداری نمایند، محل سکونت را در طبقات پائین تر انتخاب کنند، زیاد راهپیمائی نکنند، از قرار گرفتن در معرض آفتاب به مدت زیاد خودداری نمایند.

داروهای تجویز شده را به صورت مرتب مصرف نمائید. رژیم غذائی توصیه شده را با جدیت تمام رعایت نمائید، در صورت احساس درد سینه و یا تنگی نفس فورا و در غیر آن هر هفته یک بار جهت کنترل به نزدیکترین درمانگاههای هیئت پزشکی مراجعه نمائید.

بیماران ریوی: هوای غبار آلود را استنشاق ننمائید، در صورتی که بدن عرق کرده باشد به هیچ وجه در مقابل کولر و یا پنکه قرار نگیرند، از موادی که ایجاد آلرژی (حساسیت) می کند اجتناب ورزند، داروهای تجویز شده را مرتب مصرف نمایند، در آنها در صورت احساس تنگی نفس فورا و در غیر آن به صورت هفته ای یک بار به نزدیکترین درمانگاه هیئت پزشکی حج مراجعه نمایند.

بیماران دستگاه گوارشی: ضمن رعایت دستورات پزشکی و رژیم غذائی در مصرف داروهای تجویز شده از مصرف غذاهای مضر به سلامتی خودداری نمایند. افراد مبتلا به زخم معده یا اثنی عشر مصرف یک لیوان شیر در صبح و شب را فراموش نفرمائید.

در صورت احساس درد شدید در شکم و یا استفراغ خونی و یا سیاه شدن مدفوع فورا به نزدیکترین درمانگاه مراجعه نمائید.

بیماران کلیوی: افرادی که مبتلا به سنگ کلیه و مجاری ادارای هستند باید دقت کنند آب زیاد مصرف نمایند. نوشیدن آب و چای کم رنگ به مقدار 12 لیوان در 24 ساعت مناسب است. در صورت احساس درد شدید و یا تهوع و استفراغ و یا مشاهده خون در ادرار به نزدیکترین مرکز درمانی هیئت پزشکی حج مراجعه نمایند. مردان بیش از 50 سال مبتلا به بیماری بزرگی پروستات در صورتی که احساس کردند قادر به ادرار کردن نیستند قبل از هر گونه درمان در محل سکونت به نزدیکترین درمانگاه هیئت مراجعه نمایند.

بیماران مبتلا به ازدیاد قند خون: داروهای تجویز شده را به صورت مرتب مصرف نمایند، رژیم غذائی را رعایت نمایند. حداقل یک بار در هفته جهت انجام آزمایش به بیمارستان هیئت پزشکی مراجعه نمایند، در صورتی که مبتلا به نیمه بیهوشی و یا بیهوشی کامل بشوند فورا به بیمارستان اعزام تا بستری و تحت درمان قرار گیرند. این قبیل بیماران باید سعی کنند که به هیچ وجه مبتلا به عفونتهای پوستی، تنفسی و مجاری ادرار نشوند و در صورت بروز چنین حادثه ای فورا تحت درمان قرار گیرند. رعایت رژیم غذائی مناسب و توجه به اصول بهداشتی می تواند از آشکار شدن بیماری قند غیر آشکار جلوگیری کند.

بیماران مبتلا به فشار خون: چون این بیماری در صورتی که ناگهانی فوق العاده بالا رود ممکن است ایجاد سکته مغزی، نارسائی قلبی، نارسائی کلیوی و یا سکته قلبی ایجاد کند. لذا افرادی که قبلا به این بیماری مبتلا شده اند و با مصرف دارو فشار خون آنها متعادل گشته است دقت نمایند تا داروها را مرتب مصرف کنند و رژیم غذائی کم یابی نمک را اهمال نکنند و رژیم غذائی مناسب را رعایت نمایند. در صورتی که این قبیل بیماران احساس سردرد، تاری دید، طپش قلب و یا خونریزی بینی بکنند فورا به نزدیکترین مرکز درمانی هیئت پزشکی حج مراجعه نمایند.

بیماران مبتلا به نقرس: چون احتمال دارد بیماران مبتلا به نقرس در شرایط آنجا بیماری آنها شدت پیدا کرده و درد مفاصل مبتلا به بیماری افزایش یابد لذا توجه داشته باشند ضمن مصرف مرتب داروهای تجویز شده از مصرف زیاد غذاهای گوشتی و چای خودداری نمایند و توجه داشته باشند که مصرف آب به مقدار زیاد مانع پیدایش سنگهای اسید اوریک در کلیه می شود.

 

علائم سکته قلبی

زائرین عزیز توجه داشته باشند که در سالهای گذشته یکی از بیماریهائی که بیشترین تلفات حج را به خود اختصاص داده بود سکته قلبی است. علائم مهم این بیماری عبارتند از:

1ـ درد شدید در ناحیه قفسه سینه و انتشار آن به دست چپ، پشت قفسه صدری و چانه است.

2ـ عرق ریزش.

3ـ تهوع و استفراغ.

4ـ طپش قلب.

5ـ احساس ضعف و ناتوانی که مهمترین آنها درد شدید ناحیه سینه است.

مهمترین درمان این بیماری استراحت مطلق و انتقال بیمار به نزدیکترین درمانگاه و یا بیمارستان می باشد.

احیانا دیده می شود که چنین بیماران را در محل کاروان نگه می دارند و با درمانهای خودسرانه سعی به درمان او می کنند که گاهی اوقات تا سرحد مرگ می رسد توصیه می شود که به هیچ وجه چنین بیماری را در محل سکونت معطل نکنند و در حالی که بیمار به صورت خوابیده است به نزدیکترین مرکز درمانی منتقل نمایند.

 زائرین عزیز باید توجه داشته باشند که برای حفظ تندرستی از غذاهائی که در کنار کوچه و بازارها فروخته می شود مصرف ننمایند، و در صورتی که خواستند نوشابه میل نمایند تمامی آن را با دستمال تمیز پاک نمایند سپس مصرف کنند.

هیئت پزشکی حج جمهوری اسلامی ایران که با 800 نفر پرسنل در خدمت زائرین خانه خدا هستند با یک بیمارستان 120 تختخوابی، یک درمانگاه تخصصی در خود بیمارستان و هشت درمانگاه در نقاط مختلف شهر مدینه منوره خدمات درمانی مورد نیاز تقدیم خواهد نمود. گروههای بهداشتی نیز با بازدید مداوم از محل سکونت زائرین و ضد عفونی کردن آب و رسیدگی به وضع بهداشتی محل و ارائه توصیه های بهداشتی، خدمات بهداشتی را به زائرین عزیز تقدیم خواهند نمود.

جزوه ای به نام آموزش بهداشت و درمان در حج در اختیار روحانیون عالی قدر و ناظرین محترم قرار داده ایم که در آن علل پیشگیری و درمان اغلب بیماریهای مبتلا به آن در فصل حج را به صورت ساده توضیح داده ایم. از روحانیون و ناظرین محترم تقاضا می کنیم ضمن مطالعه آن به زائرین محترم توضیح فرمایند.

همکاری مدیران کاروانها با گروههای بهداشتی در رسیدن به هدف کمک مؤثری دارد.

 

مکه معظمه

زائرین گروه مدینه اول پس از مدتی اقامت در شهر مدینه منوره راهی مسجد الشجره می شوند تا پس از بستن احرام جهت انجام اعمال حج نیت کرده و لبیک اللهم لبیک گویان در اتوبوسهای چهل نفری به طرف مکه معظمه حرکت می کنند تا با عشق و اشتیاق بی نظیر در آرزوی دیدن کعبه مشرفه در طول مسیر با خدای خود راز و نیاز کنند.

زائرین محترم هم چنان که قبلا گفته شد در این مسیر تشنگی حاصل می شود و قمقمه آب را فراموش نفرمائید. در صورتی که مدیران کاروانها کلمنهای آب را در اتوبوسها جا داده باشند لیوان مخصوص خودتان را همراه داشته باشید.

در حدود 8ـ 7 ساعت بعد وارد مکه معظمه می شوید. با لباس احرام و با حالتی روحانی چشمان شما برای رویت کعبه بی صبری می کند. آن چه را  که می بینید انبوه عظیم جمیعت مسلمانان که در حال طواف در اطراف کعبه هستند. در برابر عظمت الهی خود را بیش از هر زمان کوچک و ناچیز احساس می کنید. شما هم مانند ذره ای در بین آن دریای خروشان آدمی محو می شوید تا در ستایش رب کعبه سهیم شوید.

زائرین عزیز در صورتی که در ساعات گرم روز وارد مکه شدید بهتر است به محل سکونت خود بروید و پس از مدتی استراحت در ساعتی که هوا نسبتا خنک است عمل طواف را انجام دهید. بدیهی است که مدیر کاروان شما را در این زمینه یاری خواهد کرد. چنان چه در نزدیکیهای ظهر وارد شهر مکه شدید چون خستگی و گرمای راه بدن شما را کوفته و خسته کرده است در صورتی که مستقیما به طواف در زیر آفتاب سوزان بروید خدای نکرده احتمال آن دارد که گرمازده بشوید. زائرین محترم نکات زیر را توجه داشته باشند.

1ـ پس از طواف و سعی در حالی که بدن شما گرم و عرق کرده است توجه داشته باید که نباید بلافاصله آب سرد بنوشید، مدتی صبر کنید تا قدری بدنتان خنک شود سپس کم کم خود را آب بزنید و مقداری آب بنوشید (چه بهتر است این عمل را با آب زمزم انجام دهید).

2ـ هنگامی که به محل اقامت خود می روید چون اغلب خانه ها مجهز به کولر و یا پنکه می باشند و اطاقها را خنک می کند توجه داشته باشید که با بدن گرم و عرق کرده وارد آنجا نشوید و مدتی صبر کنید تا عرق شما خشک شود در غیر این صورت احتمال دارد به سرما خوردگی مبتلا شوید.

3ـ مطمئن شوید که آدرسهای محل سکونت و نزدیکترین درمانگاه در دفترچه شما نوشته شده باشد تا در روزهای بعد بتوانید به راحتی محل اقامت خود را پیدا کنید و در حمل دفترچه خدمات و درمانی با خود اهمال نورزید.

4ـ افراد مبتلا به بیماریهای مختلف.

5ـ هم چنان که درباره ی طواف گفته شد برای رفتن به بازار نیز ساعات خنک روز را انتخاب کنید. زیرا راه رفتن زیاد در زیر آفتاب احتمال ایجاد گرمازدگی را بیشتر می کند.

فراموش نشود که در صورت امکان همیشه با خود یک شیشه یا قمقمه آب و یک بادبزن داشته باشید.

در اینجا بد نیست که سخنی درباره ی گرمازدگی برایتان بگوئیم.

 

گرمازدگی

در نتیجه ی فعالیتهای متابولیکی داخل بدن حرارت زیادی تولید می گردد که بدن انسان قسمت مورد نیاز خود را از آن می گیرد و مازاد را از طریق تعرق و تماس با هوا و اجسام دفع می کند. وقتی که درجه حرارت محیط اطراف بدن انسان در حدی بالا باشد که فرصت دفع حرارت مازاد را به بدن ندهد درجه حرارت بدن انسان کم کم بالا می رود.

بدن در ابتدای امر تعرق زیاد دارد ولی در نهایت عمل تعرق متوقف گشته و عرق ریزش مشاهده می گردد در این مرحله درجه حرارت بدن به بیش از 41 درجه سانتیگراد رسیده است.

 

حالات گرمازدگی در سه شکل زیر دیده می شود

1ـ گرفتگی دردناک عضلات (HAET CRAUPS) فعالیت در محیط گرم موجب عرق ریزش شدید و دفع زیاد نمک از بدن می شود و بدین ترتیب نمک ذخیره بدن انسان تخلیه می شود و این تخلیه باعث دردهای عضلانی خواهد شد. این نوع از بیماری ممکن است از تابش خورشید و فقط به علت فعالیت زیاد عضلات بدن به وجود می آید.

مثلا زائر محترم اگر مدت طولانی در کوچه و بازارها راه برود کافی است که این بیماری را در خود احساس کند.

درمان بیماری در این حالت بسیار ساده است زیرا با تزریق یک سرم نمکی بهبودی حاصل می شود و حتی مصرف مقداری نمک با خوراک برای درمان کافی است به جا است که در اینجا چند حدیث از پیامبر اکرم (ص) درباره ی فوائد نمک برای شما زائران عزیز یادآوری کنیم: در حدیث می فرماید:

«من اکل الملح قبل کل شیء و بعد کل شیء دفع الله عنه ثلاث مائة و سبعین نوعا من البلاء اهونها الجذام»، (هر کس که قبل و بعد از هر غذا مقداری نمک مصرف نماید خداوند سیصد و هفتاد بیماری را از او دور نماید که ساده ترین آنها بیماری جذام است). و در حدیثی دیگر می فرماید:

«افتتحوا بالملح فانه داوء سبعین داء»، (با نمک غذا را شروع نمائید که درمان هفتاد نوع بیماری در آن است).

لذا برای پیشگیری از این نوع گرمازدگی سزاوار است زائرین محترم در شروع و خاتمه هر وعده ی غذا مقداری نمک به دهان گذارند تا از این طریق نمک تخلیه شده از بدن را جبران نماید.

لازم به یادآوری است این عمل برای بیماری قلبی و مبتلا به فشار خون مضر می باشند.

2ـ کولاپس به علت گرمای زیاد (HEAT COLLAPSE) که احساس خستگی شدید به علت گرمای زیاد نیز گفته می شود. (HEAT EXhAUStioN )

این نوع بیماری ناشی از نارسائی عکس العمل قلب و عروق نسبت به درجه حرارت بالای محیط خارجی در اشخاص است که یا سن زیاد دارند یا از داروهای زیاد کننده ادرار، استفاده می نمایند. علائم بیماری عبارت است از احساس ضعف، سرگیجه، سردرد، بی اشتهائی، تهوع، استفراغ احساس فوری برای اجابت مزاج و در نهایت حالت کولاپس. در صورتی که ناراحتی بیمار به مرحله کولاپس برسد بیمار رنگ خاکستری پیدا می کند و پوست بدن او سرد و مرطوب خواهد شد. مردمک چشمها نیز گشاده می گردد.

درجه حرارت بدن ممکن است نه تنها بالا نبوده بلکه طبیعی و حتی پائین تر از طبیعی باشد.

در صورتی که در این مرحله از بیماری درمان انجام نگیرد ممکن است بیمار به مرحله ضعف اعصاب ناشی از گرمازدگی (HEAT NEURAS THENIA) وارد شود. در این حالت علائم شامل: از بین رفتن انرژی برای حرکت، عدم علاقه به فعالیتهای روزمره، شکایت از سرگیجه و سیاه رفتن چشمان می باشد.

درمان این نوع گرمازدگی عبارت است از قرار دادن بیمار در وضع درازکش در محیطی سرد در حال استراحت کامل و بستگی به حال عمومی بیمار تجویز سرم نمکی و داروهای دیگر.

3ـ شوک به علت گرما (HEAT STROKE) که گرمازدگی و یا آفتاب زدگی (SUN STROKE) نیز می نامند. در این حالت درجه حرارت بدن بسیار بالا است (بالاتر از 1/41 سانتیگرداد است).

علائم بیماری عبارت است از سردرد، سرگیجه، ضعف شدید، نفس کشیدن، تندتر از معمول تا حد از بین رفتن هوشیاری متفاوت است.

شوک به علت گرمای زیاد در افراد مسن و در کسانی که مبتلا به بیماریهای مزمن قلبی، کلیوی ریوی، کبدی و مغزی و مبتلایان به تصلب شرایین (ارتریوا سکلروز) و در نارسائی احتقانی قلب و به خصوص افرادی که داروهای زیاد کننده ادرار مصرف می کنند شایعتر دیده می شود. افراد مبتلا به بیماری قند نیز بیش از هر کس در معرض ابتلای به شوک ناشی از گرما می باشد. در این بیماری خونریزی دستگاه گوارش نیز مشاهده می شود. در صورتی که اقدام سریع انجام نگیرد و بیمار به مرکز درمانی منتقل نگردد احتمال دارد در عرض چند ساعت فوت کند.

درمان این بیماری عبارت است از گذاشتن بیمار در محل سرد که دارای جریان هوای آزاد کافی باشد، در آوردن لباسهای بیمار، غوطه ور کردن بیمار در وان آب یخ، تا درجه حرارت پائین آید و ماساژ دادن به سر و صورت و بدن بیمار که با آب یخ و تزریق سرم نمکی می باشد تا وقتی که درجه حرارت بیمار به 3/38 رسید از وان یخ خارج می گردد و بقیه درمان ادامه می یابد. هیئت پزشکی حج در سال 63 با این درمان توانست آمار فوتیهای به علت گرمازدگی را به حد صفر برساند.

زائران محترم برای اینکه بتوانند از خطر گرمازدگی مصون باشید در طول برنامه حج به نکات زیر توجه داشته باشید:

1ـ آب و مایعات را به مقدار فراوان بنوشید.

2ـ- لباس نازک و رنگ سفید یا روشن بپوشید، لباس باید نخی باشد لباسهای نایلونی و شبیه آن مضر است.

3ـ از حمام و دوش آب سرد و نیمه گرم به صورت مکرر استفاده نمائید.

4ـ از پرخوری و کم خوری  بپرهیزید.

5ـ در موقع فعالیت در محیط گرم به صورت مکرر آب بنوشید.

6ـ در صورتی که مبتلا به بیماریهای قلبی، کلیوی و کبدی می باشید مصرف نمک را در غذا و سالاد افزایش دهید.

7ـ در روز زیر اشعه خورشید فعالیت نکنید و ساعات خنک را انتخاب کنید.

8ـ افراد چاق باید وزن اضافی خود را کاهش دهند.

 

گمشدگی

یکی دیگر از بزرگترین مشکلاتی که همه ساله مسئولین حج با آن مواجه هستند مسئله گم شدن زائرین است که با استقرار برادران امدادگر با لباس مخصوص در نقاط شهر و در جنب درمانگاهها این مشکل نیز مرتفع می گردد در این رابطه توجه زوار محترم را به نکات زیر معطوف می دارد.

1ـ آدرس محل اقامت خود حتما در دفترچه های خدمات بهداشتی و درمانی قیده شده باشد.

2ـ دفترچه را همیشه با خود حمل کنید.

3ـ به محض گمشدن با کمال خونسردی نزدیکترین درمانگاه هیئت پزشکی حج را از عابرین بپرسید چون قرار است گروههای امداد در جنب درمانگاه مستقر گردند.

4ـ در صورت نشان دادن دفترچه بهداشتی به مقامات انتظامی می توانند به شما کمک کنند.

5ـ هنگامی که در پی پیدا کردن محل خود به راه می افتید سعی کنید در آفتاب راه نروید و جاهای سایه را انتخاب کنید.

6ـ داشتن یک قمقمه آب با خود کمک موثری در رفع تشنگی می نماید و نیز داشتن یک بادبزن در جلوگیری از گرمازدگی کمک می کند.

 

عرفات

در روز هشتم ذیحجه زائران بیت الله الحرام مجددا محرم شده عازم عرفات می شوند. عرفات صحرای وسیعی است که هزارها چادر سفید رنگ در آن به چشم می خورد. این صحرا محل راز و نیاز و نیایش است. زائرین تا غروب روز نهم ذیحجه در این مکان می مانند. نکات مهمی که می توان به زائران محترم تذکر داد عبارتند از:

1ـ قبل از حرکت به عرفات به راهنمائیهای برادران مسئول توجه کامل داشته باشند.

2ـ کارت هایی که در آن آدرس محل در عرفات و منی قید شده است به شما داده می شود در حفاظت آن خوب بکوشید. دفترچه های خدمات بهداشتی را نیز همراه خود داشته باشید.

3ـ به محض رسیدن به عرفات نزدیکترین مرکز درمانی هیئت پزشکی حج را شناسایی کنید.

4ـ وقتی که به چادر خود رسیدید در گوشه ای از چادر وسائل خود را بگذارید و در حفظ آن کوشا باشید تا گم نشود.

5ـ از مصرف غذاهای پخته خودداری کنید و این را از مدیر کاروان خود نخواهید. فراموش نشود که در این مکان از ظروف یکبار مصرف استفاده نمائید.

6ـ پس از توالت دستهای خود را با آب و صابون غیر معطر بشوئید تا از آلودگیها در امان باشید.

7ـ بیمارستان و درمانگاههای هیئت پزشکی حج در بین کاروانهای زائرین ایرانی مستقر می باشد به محض احساس ناراحتی به آنجا مراجعه نمائید.

 

مشعرالحرام (مزدلفه)

میهمانان خانه ی خدا پس از غروب روز نهم ذیحجه مانند سیلی خروشان از عرفات حرکت کرده راهی وادی مزدلفه می شوند. شب را تا طلوع آفتاب روز دهم ذیحجه در اینجا می گذرانند. یگانه کاری که دارند جمع آوری ریگ جهت رمی جمرات است. چند نکته این است که به زائرین عزیز تذکر داده می شود:

1ـ با اینکه نور افکنهای قوی محوطه مشعر را روشن کرده است ولی چون احتمال دارد ناگزیر باشند در جاهای تاریک به جمع آوری ریگ مشغول شوند بهتر است که یک چراغ قوه کوچک با خود داشته باشند تا گزندی برای شما پیش نیاید.

2ـ پس از جمع آوری ریگها سعی شود تا دستهای خود را با آب و صابون نشسته، به چشم و دهان خود نزنید.

3ـ داشتن یک قمقمه آب با خود بسیار مفید است.

4ـ پس از جمع آوری ریگ مجبور هستید تا طلوع آفتاب در جائی که هستید استراحت کنید بهتر است که یک زیرانداز برای اینکار همراه داشته باشید.

5ـ در سرزمین مشعر نیز گروههای هیئت پزشک حج به صورت پراکنده بین شماها وجود دارند که جایگاههایشان فقط با یک تابلوی آرم هیئت پزشکی مشخص خواهد بود در صورت احساس ناراحتی می توانید به آنها مراجعه نمائید.

 

مِنیٰ

با طلوع آفتاب روز دهم ذی الحجه زائران از مشعر به سوی منی حرکت می کنند. یک سری اعمال پرمشقت حج در اینجا صورت می گیرد تا ظهر روز دوازدهم در اینجا می بایست بمانید. اعمالی که در روز اول اقامت شما در منی می بایست انجام بگیرد به ترتیب عبارت از: رمی جمرات، ذبح قربانی، حلق (یا تقصیر) می باشد، که پس از آن از احرام خارج می شوید. زائران باید نکات زیر را خوب توجه داشته باشند تا خدای ناکرده اتفاق ناگواری برایشان رخ ندهد.

1ـ قبل از رفتن به رمی کمی استراحت کنید و محل چادرهای کاروان خودتان را خوب شناسایی کنید و فراموش نکنید که کارت و آدرس و دفترچه خدمات بهداشتی را همراه خود داشته باشید. و در صورت امکان نزدیکترین درمانگاه را شناسایی کنید.

2ـ هنگام رفتن به رمی جمرات به هیچ وجه تنها و پراکنده نروید بلکه به صورت گروهی بروید و هر گروه یک علامت مشخصه ای نظیر پرچم تابلو و یا بستن یک علامتی روی چوب بلندی با خود داشته باشید. چون در اثنای رمی معمولا به علت ازدحام افراد از هم جدا و پراکنده می شوند و داشتن یک علامت یا پرچم در جمع آوری مجدد گروه کمک موثری خواهد بود.

3ـ پس از انجام عمل رمی چون خسته و عرق کرده هستید کمی استراحت کنید سر و صورتتان را با آب بشوئید سپس جهت بازگشت به محل چادرهای خود حرکت کنید. فراموش نفرمائید یک قمقمه یا شیشه آب با خود داشته باشید.

4ـ افرادی که از عینک استفاده می کنند ضمن دقت در نگهداری عینک خود در صورت امکان یک عینک اضافی و یا حداقل نسخه عینک خود را همراه داشته باشند.

5ـ پس از اینکه از رمی جمره برگشتید مسلما قدری خسته شده اید و قدری هم گرمای هوا ناراحتتان کرده بعد از رمی نوبت قربانی کردن است.

سعی کنید موقعی که از رمی برگشتید فورا به محل قربانگاه نروید چون بلافاصله چند کیلومتری را باید زیر آفتاب بروید و برگردید لذا بهتر آن است که مدتی در محل چادرهای خود استراحت کنید و مقداری آب به سر و صورت بزنید سپس به قربانگاه بروید.

6ـ برای انتخاب قربانی مناسب ساعتها زیر آفتاب قرار می گیرید بهتر است پس از انجام قربانی هر چه زودتر به محل اقامت خود برگردید تا مبتلا به گرمازدگی نشوید.

7ـ با اینکه مصرف قسمتی از گوشت قربانی مستحب است ولی به علت آلودگیهای ناشی از تجمع لاشه های قربانی در قربانگاه بهتر است مصرف نشود.

8ـ در بازگشت از قربانگاه مردانی که سفر اولشان است می بایست موی سر آنها تراشیده شود. برای تراشیدن موی سر سعی کنید حتما از خودتراش شخصی مربوط به خودتان استفاده کنید با یک خودتراش یا تیغ سر چند نفر تراشیده نشود.

دقت کنید که موهای تراشیده را در جای دور از محل اقامت در زیر خاک دفن نمائید تا خدای ناکرده به علت پراکندگی موها آلودگیهای احتمالی منتشر نشود.

9ـ پس از تراشیدن مو سر خود را با آب و صابون بشویید و کلاههای عرق چین تهیه و بر سر خود بگذارید تا از اشعه آفتاب مصون باشید.

10ـ در مدمت اقامت در منی همانند عرفات از مصرف غذاهای پخته خودداری نمائید و بیشتر غذاهای ساده مانند نان، پنیر، ماست و هندوانه رسیده مصرف نمائید تا خدای ناکرده به علت فاسد شدن غذاهای پخته مبتلا به اسهال نشوید.

 

بازگشت به مکه معظمه

در روز دوازدهم ذی الحجه پس از اذان ظهر به طرف مکه معظمه حرکت خواهید کرد. پس از ورود به مکه معظمه چه بهتر که دوش بگیرید تا گرد و خاک و عرقی که طی سه روز بر بدن شما نشسته است پاک شود و چون خسته هستید لازم است استراحت کنید سپس برای طواف به گرد خانه خدا بروید. به امید آنکه حجتان مورد قبول درگاه احدیت قرار گیرد.

 

حرکت به طرف جده و ایران

روزهای آخر اقامتتان در عربستان سپری شده است و اکنون آماده حرکت و پرواز به ایران وطن عزیز خود هستید. همه ی زائرین از مدینه و مکه به طرف جده سرازیر می شوند. سعی کنید به هیچ وجه در طول مسیر غذای پخته شده از قبل با خود حمل نکنید و از آن مصرف ننمائید تا خدای ناکرده مبتلا به اسهال نشوید.

مطالبی که درباره ی فرودگاه جده قبلا گفته شد به قوت خودش باقی است خونسردی و تحمل خود را از دست ندهید و در رعایت نظافت کوشش لازم را بکنید و هنگامی که زائرین پس از گذشت مدتها به طرف وطن و خانواده باز می گردند هم خود و هم خانواده آنها خوشحالند از اینکه عزیزانشان صحیح و سالم از سفری پربار و الهی باز گشته اند.

زائرین عزیز امیدواریم انشاءالله با لطف خداوند متعال و با رعایت نکات بهداشتی و درمانی اشاره شده همه ی شما صحیح و تندرست به وطن بازگردید!

«التماس دعا داریم»

دکتر صلاح الدین دلشاد

سرپرست دفتر امور پزشکی حج وزارت بهداری

 

تعداد مشاهده مقاله: 65