صبر در مصیبت، طاعت و معصیت

آیة الله بنی فضل

ارزش والای صبر

 

صبر پشتوانه و نگهدارنده ایمان است و افرادی که در شدت ها و سختی های این عالم، صبر و شکیبائی نداشته باشند، ایمان آنان مانند برف در معرض آفتاب و نمک در آب، زود از بین می رود و در مقام طاعت و بندگی به سرعت خسته و افسرده می شوند.

اکنون برخی از آیات و روایات را درباره صبر فهرست وار نقل می کنیم:

خداوند سبحان در قرآن مجید، در آیات متعددی انبیاء و مؤمنین را امر به صبر و درباره آن تاکید نموده است خطاب به پیامبر اسلام می فرماید:

فَاصْبِرْ کَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَلا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ کَأَنَّهُمْ یَوْمَ یَرَوْنَ مَا یُوعَدُونَ لَمْ یَلْبَثُوا إِلا سَاعَةً مِنْ نَهَارٍ بَلاغٌ فَهَلْ یُهْلَکُ إِلا الْقَوْمُ الْفَاسِقُونَ (٣٥)

(سوره احقاف- آیه 35)

صبر کن همانگونه که پیامبران اولوالعزم صبر نمودند. تمام پیامبران خصوصا اولوالعزم از آنان و بالاخص پیامبر اکرم (ص) در راه رسیدن به هدف و هدایت انسان ها به سوی حق، در برابر ناملایمات و سختیها، صبر و تحمل نموده اند.

پاداش صبر

در آیات قرآن و روایات معتبر، اجر و ثواب و پاداش بی پایان بر صبر وعده داده شده است. در آیه 22 و 23 از سوره رعد می فرماید: «آنان که برای طلب ذات پروردگار، در مقام طاعت و، صبر کردند به اینکه نماز را بر پای داشتند و انفاق نمودند و گناهان خود را بوسیله اعمال نیک دفع می نمایند، باغهای بهشت برای آنان و پدران صالح و همسران و فرزندان آنان است، و ملائکه های خدا برآنان از هر دری وارد می شوند». و در آیه 24 از سوره مزبور می فرماید: «سلام بر شما به سبب آنچه صبر کردید چه خوب است خانه ی آخرت شما!»

در آیه 10 از سوره زمر می فرماید:

قُلْ یَا عِبَادِ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّکُمْ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ وَأَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةٌ إِنَّمَا یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسَابٍ (١٠)

همانا پاداش صبرکنندگان، بدون حساب و شمار، و با کمال و تمام داده می شود.

صبر در روایات

از امام جعفر صادق (ع) روایت شده که فرمود:

«الصبر من الایمان بمنزلة الراس من الجسد فاذا ذهب الراس ذهب الجسد، کذلک اذا ذهب الصبر، ذهب الایمان».

(اصول کافی- ج2- ص 87)

صبر نسبت به ایمان مثل سر نسبت به بدن است پس اگر سر نباشد، بدن از بین می رود، و همچنین اگر صبر برود، ایمان می رود.

امیرالمؤمنین (ع)در روایتی می فرماید:

«اذا فارق الصبر الامور، فسدت الامور».

(اصول کافی- ج 2- ص 90)

اگر صبر در کارها نباشد، کارها فاسد و بی فایده است.

از امام محمد باقر (ع)روایت شده که فرمود: پدرم حضرت علی بن الحسین (ع)هنگام وفاتش مرا بر سینه خود چسبانید و فرمود: ای فرزندم! وصیت و سفارش می کنم ترا به آنچه پدرم هنگام وفات مرا سفارش کرد. فرزندم! صبر کن بر حق هرچند که تلخ باشد.

(اصول کافی- ج 2- ص 91)

امام صادق (ع)فرمود:

«اصبروا علی الدنیا فانما هی ساعة فما مضی منه فلا تجد له الما ولاسرورا ومالم یجیء فلاتدری ماهو وانما هی ساعتک التی انت فیها فاصبر فیها علی طاعة الله واصبر فیها عن معصیة الله».

(اصول کافی- ج 2- ص 454).

صبر کنید بر دنیا! دنیا همان ساعت و وقتی است که در آن هستی بر گذشته و آنچه را که پشت سر گذاشتی غمناک و خوشحال نباش و آن ساعت و زمانی که می آید نمی دانی چگونه خواهد بود. همانا دنیا همین ساعتی است که الآن تو در آن هستی، پس صبر کن برطاعت خدا و انجام دادن اعمال نیک و صبر کن در آن ساعت از معصیت خدا.

و همچنین روایت مفصلی از امام جعفر صادق (ع)نقل شده که در آن می فرماید: سفارش می کنم بر صبر و شکیبائی در همه امور، چرا که خداوند پیامبر اسلام (ص) را مبعوث و او را امر کرد بر صبر و مدارا و فرمود:

اصْبِرْ عَلَى مَا یَقُولُونَ وَاذْکُرْ عَبْدَنَا دَاوُدَ ذَا الأیْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ (١٧)

(سوره ص- آیه 17)

و پیامبر صبر کرد تا آنجا که به آن بزرگوار نسبت های ناروا دادند. سینه ی مبارکش تنگ و ناراحت شد، خداوند این آیه را نازل فرمود:

وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّکَ یَضِیقُ صَدْرُکَ بِمَا یَقُولُونَ (٩٧)

(سوره حجر، آیه 97)

سپس آن بزرگوار را تکذیب نمودند، غمناک شد خداوند این آیه را نازل کرد:

قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَیَحْزُنُکَ الَّذِی یَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لا یُکَذِّبُونَکَ وَلَکِنَّ الظَّالِمِینَ بِآیَاتِ اللَّهِ یَجْحَدُونَ (٣٣)وَلَقَدْ کُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِکَ فَصَبَرُوا عَلَى مَا کُذِّبُوا وَأُوذُوا حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلا مُبَدِّلَ لِکَلِمَاتِ اللَّهِ وَلَقَدْ جَاءَکَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِینَ (٣٤)

(سوره انعام- آیه 34-33)

می دانیم گفتار و تکذیب آنان ترا محزون و غمناک می کند، آنان ترا تکذیب نمی کنند بلکه آیات خدا را انکار می کنند، پیامبران گذشته هم مانند تو تکذیب شده و صبر نمودند. پیامبر اسلام هرچه درباره خودش گفتند و انجام دادند، خود را ملزم به صبر نمود تا آنجا که کفار، خدا را تکذیب نمودند؛ پیامبر فرمود: هرچه درباره خودم و خانواده و اهل بیتم گفتید صبر کردم و اما آنچه درباره ی خدایم می گوئید، صبر نخواهم کرد، خداوند آیه نازل کرد و فرمود: پیامبرم! بازهم صبر کن. پیامبر اسلام در همه احوال صبر نمود. خداوند به آن بزرگوار بشارت داد که عترت پاک او پیشوایان امت و متصف به صبر خواهند بود و در این باره آیه ای را نازل کرد:

وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَکَانُوا بِآیَاتِنَا یُوقِنُونَ (٢٤)

(سوره سجده- آیه 24)

در آن هنگام پیامبر فرمود:

«الصبر من الایمان کالراس من الجسد».

امام باقر (ع)می فرماید:

«الجنة محفوفة بالمکاره والصبر فمن صبر علی المکاره فی الدنیا دخل الجنة وجهنم محفوفة باللذات والشهوات فمن اعطی نفسه لذاتها وشهواتها دخل النار»

-بهشت بوسیله صبر در کارهائی که برخلاف میل و نفس انسان است، کسب می شود پس هرکس در دنیا بر مکاره و سختی ها صبر کند، داخل بهشت شود. و اما جهنم بوسیله لذات و شهوتهای نفس کسب می شود، پس هر کس لذت ها و شهوت های دنیا را اختیار نماید، داخل در آتش جهنم می شود.

انواع صبر

بهترین انواع صبر عبارت است از صبر جمیل. جابر از امام محمد باقر (ع)سئوال کرد: صبر جمیل چیست؟

حضرت فرمود: آن صبری است که انسان در پیش آمدهای ناگوار تحمل نماید و به این و آن شکایت نکند.

امیرالمؤمنین (ع)از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله نقل کرده که فرمود:

«الصبر ثلاثه: صبر عند المصیبة وصبر علی الطاعة وصبر عن المعصیة. فمن صبر علی المصیبة کتب الله له ثلاثمائة درجة مابین الدرجة الی الدرجة کما بین السماء الی الارض ومن صبر علی الطاعة کتب الله له ستمائة درجة مابین الدرجة الی الدرجة کما بین تخوم الارض الی العرش و من صبر عن المعصیة کتب الله له تسعمائة درجة ما بین الدرجة الی الدرجة کما بین تخوم الارض الی منتهی العرش».

(اصول کافی- ج2- ص 91)

صبر بر سه قسم است: 1- صبر در مصیبت و آن سیصد درجه ثواب دارد که ما بین هر درجه با درجه ی دیگر به انداز فاصله میان زمین و آسمان است. 2- صبر در مقام طاعت دارای ششصد درجه ثواب است که فاصله هر دو درجه به اندازه ته زمین تا عرش است. 3- صبر در موارد معصیت که نهصد درجه ثواب دارد و بین هر دو درجه، به اندازه ته زمین تا منتهای عرش است.

صبر در مصیبت

صبر در مصیبت ها و پیش آمدهای ناگوار و هنگام واردشدن ضرر و زیانهای مالی و جانی، اجر و ثواب بی پایان دارد.

خداوند در آیه 155 تا آیه 157 سوره بقره می فرماید: شما انسانها را آزمایش می کنیم با ترس، گرسنگی و تلف شدن مال و جان و اولاد. بشارت باد بر آنانکه در این گونه مصیبت ها صبر کنند و صلوات و رحمت خدا بر آنان باد.

البته هرچه مصیبت بزرگتر و سخت تر باشد، لطف و عنایت است که از ناحیه خداوند به خواص از بندگانش متوجه می شود. در روایت وارد شده که خداوند اگر بخواهد در آخرت به بنده اش ارفاق نماید، او را در دنیا به انواع گرفتاریها مبتلا می سازد.

امت انقلابی و حزب الله ایران، صبر را از ائمه معصومین علیهم السلام ارث برده و در مقابل شدائد ناشی از کارشکنی دشمنان ایستادگی کردند، خصوصا خانواده های معظم شهدا و اسرا که عزیزانشان را در راه خدا داده اند. آری! اینان تربیت شده مکتب حضرت اباعبدالله الحسین (ع)هستند و از رهنمودهای پیامبر گونه امام بزرگوارمان الهام گرفته اند؛ آن امامی که وقتی فرزند برومندش آیت الله حاج آقا مصطفی ((ره)) را -که راستی امید- آینده انقلاب و اسلام بود- از دست داد، و در حد اعلی صبر کرد و تنها دو کلمه فرمود:

«این از الطاف خفیه الهی بود».

صبر در مقام طاعت

صبر در مقام طاعت اجر و ثوابش به مراتب بیشتر از صبر در معصیت است. خدمتگزاران به جمهوری اسلامی در هر پست و مقامی که باشند، خدمت با اخلاصشان و صبر و تحملشان بر مشکلات و دشواری های انقلاب افضل طاعات است و هر وقت در اثر کوشش و تلاش در خدمت خسته شدند با تذکر و توجه به این جمله حضرت امام که فرمود:

«اگر همه عالم را بگردید، خسته تر از من نمی توانید پیدا کنید، لکن خدمت به اسلام و مسلمین از همه چیز مهم تر است» با این جمله رفع خستگی نمایند بلکه خستگی را به خود راه ندهند.

حضرت امام، جمله مذبور را در ضمن فرمایشاتشان خطاب به فرمانده ی لشکر 64 ارومیه در اوائل انقلاب در حادثه ناگوار نقده (در آذربایجان غربی) که در اثر خیانت بعضی از اعضای دولت موقت اتفاق افتاده بود، ایراد فرمودند. راستی اگر انسان قدری از برنامه ی کارهای حضرت امام مطلع باشد و روی آن دقت کند به حقیقت و واقعیت جمله مزبور پی می برد و تصدیق می کند امام بزرگوار با آن سن و سالش، در مقام طاعت و خدمت به جمهوری اسلامی چقدر صبور و متحمل است.

حال که سخن از امام بمیان آمد، مناسب است به طور اشاره، از طاعت آن بزرگوار در مقام عبادت ذکر کنیم:

امام امت حدود 14 سال در نجف اشرف، هر شب سر ساعت معین به زیارت مولی امیرالمؤمنین (ع)مشرف می شدند.

یکی از علمای محترم تهران -قبل از شروع نهضت- در جلسه ای که صحبت از طاعت امام بود گفت: شبی مهمان مرحوم آیت الله حاج آقا مصطفی بودم، ثلث آخر شب با صدای ناله و گریه ای بیدار شدم. حاج آقا مصطفی را بیدار کردم و گفتم: مثل اینکه در همسایگی کسی مرده است که صدای شیون بلند است.

حاج آقا مصطفی گوش داد و گفت: در همسایگی خبری نیست بلکه حاج آقایم است که هر شب، ثلث آخر شب بیدار است و با رب الارباب اینگونه راز و نیاز می کند.

حجة الاسلام حاج شیخ حسن صانعی می گفت: اوائل انقلاب هر روز حضرت امام -در قم- از حدود ساعت 30/8 صبح تا ظهر ملاقاتهای عمومی و سخنرانی های مفصلی انجام می داد و چندین بار از پله ها بالای پشت بام رفته و به ابراز احساسات امت حزب الله پاسخ می گفت. یک روز چند دقیقه به ظهر مانده، امام در حالی که به اتاق استراحت می رفت، در سیمای مبارکش خستگی فوق العاده احساس نمودم، خودبخود گفتم: الآن امام می رود و از فرط خستگی می افتد! دنبال ایشان وارد شدم، دیدم امام در حال قیام مشغول نافله ظهر است.

صبر در مورد معصیت

صبر در مورد معصیت از صبر در مصیبت و در مقام طاعت والاتر و افضل است. انسان وقتی که با معصیت مواجه شد، با شیطان و نفس اماره خود معارضه نموده مرتکب معصیت نشود انسان هر کار و سمتی اگر داشته باشد، به رقیب خود حسد نورزد و در کارهای او کارشکنی نکند. این است جهاد اکبر که از جهاد در میدان مبارزه با دشمنان خدا بزرگتر است: جهاد با نفس اماره و پیروی نکردن از شهوات و هواهای نفسانی.

خداوند به همه ی ما توفیق دهد که در هر سه مقام (مصیبت، طاعت و معصیت) صبر را پیشه ی خود قرار دهیم.

 

تعداد مشاهده مقاله: 5,144