تعداد نشریات | 54 |
تعداد شمارهها | 2,388 |
تعداد مقالات | 34,317 |
تعداد مشاهده مقاله | 13,016,137 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,718,052 |
گزارشی کوتاه از حج امسال | ||
پاسدار اسلام | ||
مقاله 1، دوره 1364، شماره 46، مهر 1364 | ||
تاریخ دریافت: 16 خرداد 1396، تاریخ بازنگری: 07 دی 1403، تاریخ پذیرش: 16 خرداد 1396 | ||
اصل مقاله | ||
حسین رحیمیان مقدمه در یک نگاه کلی به خوبی می توان دریافت که ابرقدرت جهانی به سر کردگی آمریکا شیطان بزرگ پس از شکست مفتضحانه در ویتنام و پس از آن در ایران به دست امت مسلمان ایران و در نیکاراگوئه به دست ساندنیستها و اکنون در لبنان و و ... در سیاستهای توسعه طلبانه و استثماری خود تجدید نظر کرده و به وسیله اقمار و نوکرانشان دست به یک سلسله تغییر و تحولات فرهنگی و سیاسی یازیده است. عربستان سعودی تنها کشوری نیست که دستخوش این بازیچه قرار گرفته بلکه کشورهای مصر، سودان، ترکیه، پاکستان و و... نیز در این لیست قرار دارند. اما سرزمین حجاز به لحاظ دارا بودن اهمیت ویژه ای در رابطه با مرکزیت اسلام و قبله گاه مسلمین و مهد تولد خاتم النبین (ص) نجات دهنده بشریت از جهل و تاریکی و اکنون با این همه ذخائر پر ارزش نفت، بیش از سایر کشورها مورد تجاوز آمریکا قرار گرفته است. بدیهی است هیچ یک از علما و مسئولین و صاحب نظران اسلامی مخالف پیشرفت و تمدن و تکنیک نیستند لکن هنگامی که آشکارا و مرموزانه و به بهانه ترمیم و توسعه ابنیه اسلامی، به محو میراث فرهنگی و مکانهای مقدس که متعلق به جهان اسلام است می پردازند و خانه ها و محله هایی را که ائمه اطهار و اصحاب گران قدر در آن می زیسته اند خراب می کنند. تا اینکه خاطره ها و سرگذشتهای صدر اسلام تداعی نشود و شهرهای مقدس از حالت سنتی خارج و به سبک شهرها و شهرکهای غربی تبدیل گردد آیا باز هم جهان اسلام می تواند از کنار آن بی تفاوت گذشته و سکوت نماید. جای بسی تعجب است که دیگران و اربابان سعودی حتی از کم ارزشترین آثار نیاکانشان در حساس ترین مناطق به عنوان موزه و آثار باستانی نگهداری می کنند و مهمترین طرح و پروژه را تغییر داده تا مبادا حالت باستانی آن مکان تغییر یابد. زمانی که برای مدفن چند سرباز گمنام رؤسای جمهوری کشورهای بزرگ، دسته های گل تقدیم می کنند و آن مکان از آثار بسیار مهم تلقی می شود، صحبت از توسعه و بازسازی نیست سخن از نابودی میراث مذهبی و فرهنگ اسلامی است. به طور مثال شهر مذهبی مدینه که سرتاسر از کوه تا بیابان و از محله ها تا نخلستانهای آن در هر نقطه اش صحنه ای از تاریخ پُر بار اسلام ورق خورده و نقش بسته است. اکنون شیاطین چهره شهر را تغییر داده به صورتی که برای هر ناشناسی تصور یک شهر مذهبی بعید به نظر می رسد. و با ایجاد ساختمانهای و آپارتمانهائی به سبک غربی به جای اماکن تاریخی و مقدس که ملائکة الله و اولیاءالله به آن قدم می گذاردند مرقد پیامبر اسلام و ائمه اطهار را در محیطی ناهمگون و در وضعی غریبانه قرار داده اند. امروز به جای ماموران معاویه و بنی العباس، ماموران آل سعود با سلاحهای آمریکائی بر ابواب حرم نبوی مستقر شده اند و گویا هنوز خون ائمه و یارانشان از آستین آنها می چکد. برای هر بیننده ای این منظره علامت سوال ایجاد می کند که برای چه با این ژست نظامیگری از حرم شریف محافظت می شود؟! آیا دشمن صهیونیستی اشغالگر قدس قصد ورود به آنجا را دارد یا مسلمین جهان که تنفر شدید از اسرائیل دارند؟ آیا برای برقراری نظم عمومی و جلوگیری از دزدی و کیف بری است؟ که چنین نیست و در روزهای شلوغ جیب دهها زن و مرد زائر بریده می شود. ولی آنها ایستاده اند که مبادا کسی به حرم شریف نزدیک شود و شکایت این جنایتکاران را به پیامبرشان بازگو کند. مبادا حجاج فلسطینی و لبنانی از استکبار جهانی و صهیونیستها و رهبران سازشکارشان و از ظلم و ستمی که بر آنها رفته است شکایت کنند و مسلمانان افغانی از تجاوز ارتش سرخ شوروی و ممانعت دولت افغانستان از اعزام حجاج افغانی به عربستان شکوه نمایند. آنها مراقبند فریاد مسلمان مصری از دست حکومت خائن و سازشکار با آمریکا و دشمن صهیونیستی، به گوش پیمبر غمخوارشان و حجاج کشورهای اسلامی جهان نرسد و مواظبند تا مبادا دیگر مظلومین شکایت زورگویان و ظالمان را به رسول خدا عرضه نمایند که اگر چنین شد، مسلمین وحدت و همدردی از دست رفته ی خود را در این کنگره میلیونی با تبادل افکار و تجربیات مسلمانان باز یافته و آن گاه دست ابرقدرتها و نوکران آنها را از بلاد مسلمین کوتاه نمایند. اگر ایرانیان به در و دیوار مدینه می نگرند به دلیل آن است که پیامبرشان در همین موقعیت آزار و اذیت می شد و دخترش فاطمه (ع) بین همین در و دیوارها لگد می خورد و زخم زبان می شنید. اگر مادران و پدران شهید داده گریه و زاری می کنند با ام البنین هم صدا می شوند و باز افتخار پیگیری راه شهدا را می نمایند و ابراهیم گونه به جای یک فرزند چندین فرزند خود را در راه خدا و پیروزی اهداف انبیاء و ائمه اطهار سلام الله علیهم در طبق اخلاص گذاشته، تقدیم دوست می کنند. ماموران سعودی و ماموران وارداتی استقرار یافته اند تا مبادا فریاد مرگ بر آمریکای ایرانیان به گوش ملل مسلمان جهان برسد و روزی پیش آید که شعارهای ضد ابرقدرتها و زورگویان بین المللی پوشش جهانی بگیرد و استکبار جهانی را از اریکه ی قدرت به زیر فرو کشد. حکام عربستان سعودی در مقابل افکار جهان اسلام مجبورند ادعای خادم الحرمین را با خود یدک کشیده و امکانات نسبی انجام مناسک حج را تا حدودی فراهم نمایند و با ایجاد سمینارهای به اصطلاح اسلامی و آموزشهای زبان عربی و اعزام مبلغ به کشورهای غیر مسلمان و تاسیس بزرگترین چاپ خانه با هزینه ای معادل 1174 میلیون ریال سعودی و اقدام به چاپ قرآن به زبانهای مختلف پوششی بر طرح 8 ماده ای فهد گذارده و خود را طرفدار اسلام معرفی کنند. اگر نبود فشار و قدرت انقلاب اسلامی و پیام ها و سیاستهای قاطعانه حضرت امام هیچ گاه عربستان سعودی نمی گذاشت اربابان و مستشاران آمریکایی در کشورش با شعار «الموت لامریکا» مواجه شوند، و از آن جائی که ایجاد جو ضد آمریکائی و ضد اسرائیلی برای آنها خیلی گران تمام می شود حکام سعودی می کوشند هر ساله علی رغم مذاکرات و گفتگوهای رسمی در طول سال، فشارها و تضییقات بیشتری هنگام انجام مناسک حج ایجاد نموده و مشکلات پیش بینی نشده ای برای حجاج و مسئولین ایرانی به وجود آورند بد نیست به چند نمونه از این مشکلات اشاره شود:
عربستان و ایجاد مشکلات: 1ـ از صاحبان منازل اطراف حرمین و اماکن متبرکه تعهد گرفته می شود منازل خود را به ایرانیان به خصوص برای بعثه ی حضرت امام و ستادهای سازمان حج و هیئت پزشکی اجاره ندهند. 2ـ ایجاد اختلال در پروازهای حجاج و در چندین مورد باز گرداندن هواپیماها از جده به ایران (هر چند با شنیدن این خبر بازاریان عربستان ناراحت شدند و مرتب جویای اخبار ورود حجاج ایرانی می گردیدند!). 3ـ توقیف بیش از یک صد تُن مواد خوراکی، حبوبات و خشکبار و مرجوع کردن چندین کانتینر مواد گوشتی به دلایل واهی. 4ـ قرار دادن داروهای مورد نیاز هیئت پزشکی حج در محیط باز فرودگاه و بازرسی بی رویه یک بیک بسته ها و لوازم طبی. 5ـ ضبط وسائل عکاسی و دوربینهای فیلمبرداری خبرنگاران و بازرسی اهانت آمیز ساکهای مامورین دولتی و مسافران و گاهی اوقات، اقدام به شکستن قفل چمدانها بدون حضور آنان. 6ـ ساعت ها به انتظار گذاشتن مسافران علی رغم انجام تشریفات کنسولی و عدم اجازه ورود به افرادی که عکس رهبرشان را همراه داشته باشند. 7ـ چندین مورد توقیف اتومبیل های متعلق به سازمان حج و سفارت جمهوری اسلامی ایران در عربستان و دستور عدم فروش هر گونه اتومبیل و ماشین آلات به ایرانیان! 8ـ چندین مورد دستگیری و اذیت و آزار و بازداشتهای بی مورد (برای نمونه 3 نفر از خدمه کاروان 11157 به دلیل همراه نداشتن گذرنامه دستگیر و به وسیله خودرو قفس دار مخصوص حمل زندانیان به خارج شهر منتقل کرد و سرانجام با بی حرمتی و اذیت و آزار، آنها را در خارج شهر رها می نمایند ــ و یکی از زائران به بهانه سیگار کشیدن در داخل حرم مورد ضرب و شتم قرار گرفته و سپس لب و دهان وی را به وسیله سیگار می سوزانند و دیگری را به جرم ارتباط با بعضی از زائران غیر ایرانی بازداشت می نمایند).
تظاهرات و تاثیر گسترده آن: بنا بر تاکید حضرت امام خمینی مبنی بر اینکه تظاهرات جزء حج است و با توجه به این نکته که آخوندهای درباری سیاست مسلمین جهان را از فریضه حج جدا می دانند و این کنگره بزرگ جهانی مسلمین را با یک سری اعمال خشک و مرده و خالی از محتوی هر ساله به انجام می رسانند و بدون توجه به اِعمال سیاستهای ستمگرانه علیه مسلمین مهر تائید بر حکام خود می گذراند، باید به هوش باشند که این جمود فکری با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و سایر بلاد اسلامی به رهبری امام خمینی و توجه بیش از حد ایشان به انجام تظاهرات و راهپیمائی همه ساله وحدت و برائت از مشرکین، تحولی عظیم در حج ایجاد کرد و هر ساله دهها هزار زائر ایرانی تحت شدیدترین تدابیر امنیتی پلیس سعودی از پیر و جوان و مرد و زن، در این مراسم حضور یافته و با شعارهای کوبنده، نظر صدها هزار زائر بیت الله الحرام را به خود جلب می نمایند. در طول مسیر راهپیمائی ها و اجتماعات زائران کشورهای اسلامی به خصوص حجاج آفریقائی که ظلم و ستم استکبار جهانی را بیشتر درک می کنند و در حاشیه خیابانها و از پنجره ساختمان ها با ابراز احساسات خاصی مواضع و شعارهای تظاهر کنندگان را تائید می نمایند و در حالی که پلیس سعودی به انواع تجهیزات ضد شورش مجهز بود و به طور پیوسته اجتماع عظیم تظاهر کنندگان را در محاصره داشته و از ورود حجاج غیر ایرانی جلوگیری می نمودند و وحشت زده سخنرانیها و شعارها را استماع می کردند،گویا شنیدن عنوان برائت از مشرکین برایشان مشکل بود. · و با وجود این جو پلیسی و امنیتی شدید گروهی از مسلمانان ترک و عرب مقیم اروپا با پلاکاردهای درشت و عده ای از مسلمانان لبنانی و افغانی در این اجتماعات شرکت نموده بودند. · یک زائر بحرینی در حاشیه ی تظاهرات مدینه اظهار می داشت: ما شیعیان بحرین مواضع جمهوری اسلامی را تحسین کرده و خیلی مایل بودیم در این مراسم شرکت می جستیم لکن تحت کنترل شدید ماموران امنیتی قرار داریم و به محض مراجعت به کشورمان به زندان می افتیم ــ ایشان ضمن محکوم نمودن جنگ تحمیلی توسط عراق می گفت ــ با وجود باز بودن راه برای ورود به عراق چون مسافرت ما به آنجا از لحاظ ارزی کمکی به صدام است لذا ما از رفتن به عراق خودداری کرده و بر عکس، خیلی مایل هستیم به ایران سفر کنیم لکن دولت بحرین ممانعت به عمل می آورد. ایشان ضمن تمایل به شرکت در جمع جانبازان مقیم مدینه از غربت و مظلومیت ائمه مدفون در بقیع گلایه داشت. · بعضی از مسلمانان اهل اندونزی و مالزی برخلاف سالهای قبل، هنگام نزدیک شدن و مصاحبت با ایرانیان آثار وحشت در چهره هایشان هویدا بود. قبلا نیز اعلام گردیده بود که یکی از شرایط اعزام زوار اندونزی مصاحبه قبل از اعزام می باشد! و طبق اطلاع در میان زائران کشورهای فوق الذکر ماموران امنیتی آن کشورها نیز به طور چشمگیری حضور داشته و پرهیز از تماس با ایرانیان را به حجاج آن دیار توصیه و تحمیل می کردند! · زنان و فرزندان سیاهپوستان در محله ها و کوچه ها به خصوص در اماکن مقدسه هنگام برخورد با ایرانیان با تکرار شعارهای الموت لامریکا ــ الموت لاسرائیل به زبان عربی استقبال می کردند و در چشمان آنان عشق به امام و رهبران مذهبی موج می زد. · یک کارگر مسلمان اهل ترکیه ضمن مراجعه به بعثه حضرت امام چمدانی را که مایملک دختر جوانش بود و بدرود حیات گفته و وصیت کرده بود که آن را به آنجا بدهد با خود آورده بود و می گفت: می خواهم این چمدان را به محلی تحویل دهم که هم به اسلام متعهد باشد و هم دوستدار امام خمینی و جمهوری اسلامی باشد. این بود که تصمیم گرفتم ماترک او را که فقط همین چمدان بود با خود به عربستان بیاورم و به شما تحویل دهم اگر ناقابل است ببخشید.
حجاج ایرانی، سفیران انقلاب شرکت حجاج ایرانی به خصوص خانواد محترم شهدا و مردم متدین و انقلابی ایران در این کنگره جهانی به عنوان پیکهای شاهد و زنده از سوی انقلاب اسلامی به منزله یک هیئت یک صد و پنجاه هزار نفری است که گویای مواضع سیاسی و مترقی جمهوری اسلامی ایران در بین اجتماع میلیونی مسلمانان جهان در بهترین فرصت و مکان و زمان ممکن از اقصی نقاط جهان می باشد که در هیچ شرایطی هیئتهای تبلیغاتی و دیپلماتیک و با صرف صدها میلیارد تومان نمی توانند با این گستردگی و کمیت و کیفیت چنین نقش عظیمی را ایفاء نمایند و این بهترین فرصت است که وزارتخانه ها و ارگانهایی که مسئول ابلاغ مواضع و پیامهای جمهوری اسلامی ایران هستند بیشترین تلاش را در جهت شکوفائی بیشتر مراسم حج به کار گیرند. بنابراین ما باید با عمل فرد فرد آحاد جامعه اسلامی خود و برخوردهای صحیح و اسلامی گویای صدور انقلاب باشیم. مسئولین مربوطه، مطبوعات، رسانه های گروهی می توانند با انجام این رسالت عظیم و هدایت اشخاص و آشنا کردن مردم به آداب و شعائر اسلامی و سفارش کردن آنان به اجرای مطلوب دستورات و فتاوی حضرت امام خصوصا در رابطه با اموری که موجب الفت و مانع از تفرقه و جدائی بین مسلمین است. گامی مثبت در جهت نزدیکی و وحدت مسلمین برداشته باشند انشاءالله.
تبلیغات بعثه در رابطه با تبلیغات بعثه پیشنهاد می شود به غیر از پخش اعلامیه ها و تراکتها برای مقابله با اعتراضات و انتقاداتی که از سوی بعضی از مغرضین یا ناآگاهان به اعتقادات امت مسلمان ایران می شود از شخصیت های آگاه در فقه و روایات مذاهب مختلف و خطیب و دانشمند و مسلط به زبان عربی بیشتر استفاده گردد و به حجاج ایرانی پاسخ بعضی از این مسائل از قبیل گریه و خواندن ادعیه و برگزاری راهپیمائی و این که سیاست اسلام جزئی از مسائل عمده مسلمین است آموزش داده شود.
خرید در اوقات نماز! متاسفانه هنگام انجام فریضه نماز، بعضی از زائران به خرید خود ادامه می دهند و فروشنده ها ناچار به بیرون راندن آنها از مغازه می شوند. به جای شرکت در نماز جماعت و یا حداقل به جای دور شدن از اطراف اماکن پشت درب مغازه ها به انتظار می نشینند و پس از اتمام نماز جماعت مجددا وارد مغازه می شوند. مجموعا حضور ایرانیان و تردد آنها در معابر هنگام نماز در کوچه و بازار و خیابان مشهود است. زمانی که شرطه ها، دست فروشها و کسبه اگر چه از ترس جریمه باشد با شنیدن صدای اذان دست از کار کشیده و اقامه نماز می کنند عدم توجه بعضی از افراد باعث شرمساری گردیده و جای ایراد و انتقاد باز می باشد.
معامله های مفتضحانه! نحوه معالمه و خرید بعضی از زائران نیز چندش آور و به دور از شان یک حاجی می باشد. گاهی مشاهده می شود چند خانم ایرانی بدون رعایت موازین شرعی وارد مغازه ای که چندین مرد اجنبی در آن هستند شده و برای یک یا دو ریال سعودی چانه می زنند! و گفته می شود: انا ایرانی!! انا مفلس!! پول کم داریم و از این قبیل حرفها و یا اقدام به فروش اشیاء زینتی خود می نمایند در چندین مورد که برادران امر به معروف و نهی از منکر بعثه قصد ارشاد ایشان را داشتند با بی حرمتی و توهین روبرو شده اند!! بعضا در بازارهای مکه و مدینه با ذلت و خواری اقدام به فروش سکه های طلا و اسکناسهای ایرانی می نمایند و باعث می شوند به وسیله همین اسکناسها هزینه حقوق ضد انقلابیون داخلی را در کردستان تامین نموده و بدین وسیله خود را ناخودآگاه در جنایت آنها سهیم بنمایند. اکثر اجناسی که خریداری می شود ارزش اقتصادی نداشته و نسبت به مبادله ارزی در بازار آزاد جنس مورد نظر را در داخل ایران با قیمت نازلتری می توان تهیه نمود. لذا به نظر می رسد از خرید اجناسی که مشابه آن را در ایران می شود خریداری کرد دوری جست و فقط به خرید اجناس ضروری که سرانجام دولت نیز مجبور به خروج ارز از کشور برای تهیه آن می باشد اکتفا کرد. در اینجا لازم است از مسئولین سازمان صنایع ملی ایران که با اعزام نمایندگانی جهت فروش لوازم تولیدی ایران در ستاد مکه و فرودگاههای کشور مستقر شده اند قدردانی کرد. امید است با کسب تجربه بیشتر و بالا بردن کیفیت کالاهای مورد اشاره برای سالهای آتی بتوانند نظر حجاج ایرانی را برای تهیه اجناس ساخت ایران جلب نمایند. و در این صورت، بدیهی است کار حمل و نقل برای حجاج گرامی ساده تر شده و فقط با همراه داشتن یک برگ حواله مربوطه به وطنشان مراجعه نموده و از سویی پول خود را جیب شرکتها و کمپانیهای آمریکائی نریخته و به شعار مرگ بر آمریکا در این بُعد نیز جامه عمل بپوشانند. زیرا این اعتراض از سوی بعضی از فروشندگان به هنگام درخواست جنس آمریکائی به ایرانی می شود که «مرگ بر آمریکا ولی درود بر اجناسش»!! برخی از شرکتهای غربی با چاپ تراکتهای تبلیغاتی و نصب پلاکاردهائی به زبان فارسی در بازارهای عربستان مقدم حجاج ایرانی را گرامی داشته، تا بدین وسیله ما را به رونق بخشیدن بازارهای اروپائی و آمریکائی که جایگاه خود را در ایران از دست داده اند سوق دهند و ناخودآگاه این سفر روحانی را به تقویت کمپانیهای غربی تبدیل کنیم.
حجاج و مسئولین گمرک از مسئولین و ماموران گمرک مستقر در فرودگاهها و هم چنین وزارت بازرگانی که براساس سفارشات مسئولین، به خصوص آیت الله العظمی منتظری مبنی بر عدم سختگیری بر زائران بیت الله الحرام در مواقع ورود و خروج مخصوصا موقع ورود حجاج به ایران که کمال همکاری را داشتند جای تقدیر است. لکن اگر این حسن نیت و همکاری به طور یکنواخت و در طول ورود و خروج حجاج و سایر مسافرین در طول سال صورت می گرفت شایسته تر می بود. اما بعضی از اشخاص این عطوفت را نادیده گرفته و از موقعیت سوءاستفاده می نمایند و دست به اعمال خلاف و ناشایسته از قبیل قاچاق مواد مخدر، اسکناس ایرانی و سکه طلا می زنند و گاهی اقدام به بلعیدن چند سکه طلا نموده که در عربستان احیانا در بیمارستان هایی که پزشکان انگلیسی طبابت می کنند تحت عمل جراحی قرار می گیرند و بدین جهت چند نفر مسبب اقدامات بازرسی شدید و عکس العمل خشونت باری از سوی کارکنان گمرک می شوند برای مثال خانمی هنگام عزیمت به عربستان که مهرنماز همراه داشت برای بارزسی و مطمئن بودن از اینکه مبادا سکه طلا در آن جاسازی شده باشد! مهر وی را خرد می کنند و یا بازرسیهائی انجام می شود که باعث توهین به زنان مسلمان می گردد.
قدردانی از خدمتگزاران انتقال 000/150 نفر زائر ایرانی به عربستان توسط هواپیمائی جمهوری اسلامی و هم چنین اداره نقل و انتقال اسکان و تغذیه حجاج وسیله سازمان حج عملی بسیار مهم و قابل تحسین می باشد. برادران عزیز در ستادهای مستقر در عربستان که از سوی سازمان حج تعیین شده اند، مخلصانه در آن هوای گرم به عناوین مختلف مشغول خدمت به زائران خانه کعبه می باشند. روزانه هزاران نفر از مدیران و معاونین و نظار و زائران برای انجام امور جاری حجاج به این ستادها مراجعه می نمایند و بدون وقفه حتی در چادرهای منی و عرفات به صورت شبانه روزی مشغول انجام وظیفه می باشند تا یک صد و پنجاه هزار زائر ایرانی بتوانند به طور نسبی با استفاده از امکانات و تدارکات و تغذیه و مسکن یکنواخت مناسک خود را انجام دهند از خدمه، مسئولین و روحانیون کاروان ها که در طول سفر حج به خصوص در منی و عرفات که با لباس احرام مشغول خدمت به حجاج هستند باید قدردانی و تشکر کرد. با وجود برنامه های مرتب غذائی و تامین خوراکیهای مورد نیاز و هم چنین بعضی از محلهای اقامت بسیار مناسب و نیز با توجه به اینکه سفر یک سفر معنوی است، باید از خیلی از هواهای نفسانی پرهیز کرد عده ای فراموش می کنند که محل سکونت دائمی شان در ایران عادی و معمولی و بعضا حمام در خانه ندارند و منازلشان بدون تزئین و رنگ و روغن و مبلمان است، و در آنجا به نق زدن و اشکال تراشیهای بیجائی نسبت به مسئولین می پردازند و توقعات بی موردی را مطرح می نمایند در حالی که مشاهده می شود در اثر مشکلات موجود عده ای فاقد هر گونه امکانات رفاهی می باشند و با سختی اعمالشان را انجام می دهند لازم به تذکر است گروههایی مسئول دائمی برای رسیدگی به شکایات و رفع مشکلات حجاج در ستادها مستقر بوده و همواره برای برطرف کردن موانع و ایجاد رفاه برای حجاج گرامی مشغول تلاش هستند. بیمارستانها، درمانگاهها و گروههای بهداشت هیئت پزشکی حج نیز روزانه پذیرای هزارها بیمار می باشند که در فرصت مناسب دیگری مشروحا از آن سخن خواهیم گفت.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 79 |