دانستیهائی از قرآن

یاران پیامبر

مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُکَّعًا سُجَّدًا یَبْتَغُونَ فَضْلا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِی الإنْجِیلِ کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِیمًا (٢٩)

ترجمه:

محمد «صلی الله علیه و آله» پیامبر خدا است و آنان که با او هستند، بر کافران سخت و شدید و با مومنان مهربان و مشفق اند. آنان را در حال رکوع و سجود می بینی که رحمت و رضوان و خشنودی خدا را خواهانند. علامتشان این است که اثر سجده بر رخسارهایشان پدیدار است...

لغت:

اشداء: شدید به معنای سخت و محکم است و اشداء جمع شدید است که اشد اسم تفضیل از شدید است به معنای سخت تر و محکم تر. اشداء علی الکفار یعنی بر کافران سخت گیر و نامهربان اند و هیچگونه سازشی نسبت به آنها ندارند.

رحماء:

جمع رحیم است به معنای مهربان و مشفق. رحمت حالتی است که در اثر تاثر و انفعال قلب پدید می آید. راغب در مفردات گوید: رحمت، مهربانی و رقتی است که مقتضی احسان است نسبت به شخصی که مورد رحمت و مهربانی قرار می گیرد. و رحمت گاهی فقط در مورد مهربانی و گاهی فقط در مورد احسان بکار می رود. و در این «رحماء بینهم» به معنای این است که مومنین با همدیگر مهربان و عطوف اند.

رکعا سجدا:

رکع جمع راکع است و سجد جمع ساجد. رکوع، انحناء و خم شدن است. راغب گوید: رکوع بمعنی خم شدن است که گاهی در تواضع و فروتنی بکار می رود چه به انگیزه عبادت باشد و چه به انگیزه ای دیگر و گاهی هم بر هیئت مخصوص نماز اطلاق می شود.

و سجود هم نهایت فروتنی و تذلل است که در خاکساری و گذاشتن پیشانی بر زمین می باشد.

رضوان:

رضوان همان رضا و خشنودی است که در قرآن با این کلمه و کلمه مرضاة نیز آمده است. مرحوم علامه طباطبائی در مورد رضایت خداوند می فرماید: چون رضا پس از تحقق مرضی واقع می شود، از این رو محال است از صفات ذات حق باشد بلکه رضای خدا صفتی است قائم به فعل خدا و منتزع از فعل مثل رحمت و غضب و اراده... پس هر چیزی که خداوند تکوینا، به وجود آورده، مورد رضایت او است و هر عمل تشریعی مرضی است زیرا ملائم فعل خدا است.

سیما:

اصل کلمه سوم است به معنای علامت و نشانی. و مقصود این است که در اثر خشوع و خضوع، بسیار به سجده می روند و سجده را طولانی می کنند تا آنجا که اثر آن در پیشانیشان پیدا و آشکار است. و برخی گفته اند مراد این است که در روز قیامت، محل سجودشان که پیشانی آنها است روشن و نورانی است.

مورد استفاده از آیه:

این آیه پیامبر و همراهان و یاران او را معرفی و توصیف می کند. و مقصود از همراهان نه هر کسی است که خدمت حضرت می رسد و با او رفت و آمد دارد بلکه آن همراهانی که در عمل نیز از آن حضرت تبعیت کرده و پیروان راستین اویند.

صفات این پیروان راستین از نظر قرآن چنین است:

1- دو صفت متناقض شدت و مهربانی دارند که شدت را نسبت به کفار و دشمنان خدا اعمال می کنند، و مهربانی و شفقت را در مورد برادران دینی خود به کار می گیرند. و همواره انسان مومن باید چنین باشد: در برابر کفار و دشمنان خدا و ابرقدرتهای جنایتکار، ذره ای سازش و تسلیم نداشته و در برابر مومنان و هم کیشان خود، مهربان و متواضع و فروتن باشد.

2- یکی دیگر از صفات یاران با وفای پیامبر «ص» این است که همواره در حال عبادت و پرستش خداوند هستند و لذا بیشتر آن ها را در حال نماز و رکوع و سجود می توان دید.

3- این مومنان هر کاری می کنند، برای رضای خدا و جلب خشنودی او است، و هیچ توقعی از کسی ندارند که رضوان خدا بالاترین ارزش است برای آنها.       «و رضوان من الله اکبر».

4- آثار سجود و خاکساری در سیمای آنان پیدا و آشکار است.