دانستنی هایی از قرآن

از پراکندگی بپرهیزند

«وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمیعًا وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوانًا»

آل عمران ـ آیه 103

ترجمه

همگی به ریسمان خدا چنگ بزنید و پراکنده نشوید و به یاد آورید نعمت خدا را بر شما آنگاه که با هم دشمن بودید و خداوند بین دل‌هایتان پیوند قرارداد و به نعمت او با هم برادر شدید ...

شأن نزول

در مجمع البیان آمده است: دو نفر از قبیله اوس و خزرج با هم به مفاخره پرداخته و هر یک قوم خود را بهتر از دیگری قلمداد می‌کرد. آن که از اوس بود می‌گفت: خزیمه بن ثابت (ذوالشهادتین) و حنظله (غسیل الملائکه) و و ... از ما هستند.

آن دیگری پاسخ می‌داد: اُبی بن کعب، زیدبن ثابت، سعدبن عباده و و... از ما هستند. و در اثر رد و بدل شدن سخنان یاوه دو طرف، نزاعی سخت بین آنان درگرفت و تا آن‌جا به پیش رفت که نزدیک بود بین دو قبیله تازه مسلمان، جنگی ناخواسته برپا شود.

پیامبر اکرم(ص) از شنیدن این حادثه دردناک، سخت متأثر شد و برای پایان دادن به این نزاع جاهلی، به سوی آنان شتافت و آن‌جا بود که این آیه و آیه قبل از آن نازل شد و در هر صورت پیامبر اکرم(ص) بین آن‌ها صلح را برقرار کرد.

لغت

اعتصام: چنگ زدن. راغب در مفردات گوید: «العصم، الامساک و الاعتصام، الاستمساک» عصم به معنی منع و امساک است. در آیه آمده است: «مالهم من الله من عاصم» آنان را از عذاب خداف مانعی نیست یعنی کسی نمی‌تواند آنان را از عذاب الهی نگهدارد.

و اما اعتصام به معنای تمسّک جستن و چنگ زدن است. «واعتصموا بحبل‌الله» یعنی به ریسمان الهی چنگ زنید و به آن تمسّک جوئید.

حبل‌الله: برخی مقصود از حبل‌الله را، قرآن و برخی دیگر، اسلام دانسته‌اند. روایتی هم ابان‌بن تغلب از امام صادق(ع) نقل می‌کند که فرمود: «نحن حبل‌الله الذی قابل واعتصموا بحبل‌الله» ما ریسمان الهی هستیم که خدا فرمود: به ریسمان الهی تمسّک جوئید. در هر صورت هر سه معنی را بر یکدیگر می‌شود حمل کرد، چه قرآن و اسلام با هم فرقی ندارند و اهل بیت مفسّر قرآن اند. پیامبر اکرم(ص) در روایتی که سنی و شعیه آن را نثقل کرده‌اند می‌فرماید: من از میان شما می‌روم و قرآن و عترت را در میان شما می‌گذارم، پس اگر به این دو تمسّک جوئید، پس از من هیچ‌گاه گمراه نشوید.

لا تفرقوا: هیچ‌گاه متفرق و پراکنده نشوید. لا تفرقوا، همان لا تفرقوا است، و تفرق، به معنای پراکندگی و اختلاف است.

نعمه‌الله: نعمت الهی ـ که در این آیه آمده ـ همان منّتی است که خداوند بر شما مسلمان نهاد و بین دل‌های پراکنده شما، الفت و دوستی قرار داد که پس از دشمنی با هم برادر شدید. پس این نعمت بزرگ را همیشه به یاد آورید و دیگر با هم به نزاع و اختلاف برنخیزید.

استفاده از آیه

این آیه خطاب به تمام مسلمانان در هر زمان و مکان است که آنان را امر به وحدت و یگانگی می‌کند و از تفرق و پراکندگی برحذر می‌دارد:

هان! ای مسلمانان! همه با هم به ریسمان الهی چنگ زنید و زیر پرچم توحید، به وحدت کلمه روی آورید و هر ندای تفرقه و اختلافی را ـ از هر حنجره‌ای و در هر لباس و مقامی ـ بلند شد، نا شنیده بگیرید، چرا که خداوند بر شما منّت نهاد و دل‌های رمیده‌تان را به هم پیوند داد و پس از ذلّت به عزت و پس از کفر به اسلام رهنمون ساخت، پس این نعمت بزرگ را هماره به یاد آرید و خدای را حمد و سپاس گوئید و مواظب باشید که این وحدت و یگانگی برای همیشه بین شما بماند تا پیروز و رستگار شوید.

آری! شما ملت ارجمند ایران نیز، آن همه رنج و محنت را که در دوران جاهلی شاهنشاهی کشیدید به یاد آورید و بر این نعمت بزرگ الهی و این رهبر دلسوز و مهربان که خداوند بر شما ارزانی داشت او را، سپاس گوئید و سپاس شما به این است که سخنان مشفقانه و رهنمودهای حکیمانه او را خوب فرا گیرد و خوب به مرحله اجرا گذارید. و همانا مهم‌ترین رهنمود امام عزیزمان، وحدت و انسجام و هماهنگی امت اسلامی است که امید است، روز‌به‌روز انسجام ما بیشتر و وحدت‌مان محکم‌تر و ضفوف‌مان فشرده‌تر شود، ان‌شاء‌الله.