بهداشت دندان

دکتر بهمن نوابی

چگونه دندانهای کودکمان را سالم نگاه داریم؟

علم دندانپزشکی ثابت کرده که دندانها مثل سایر اعضاء بدن می توانندتاپایان عمر بما خدمت کنند. ودندان ضرورتا نباید اولین عضو بدن باشد که ما آنرا دورمی اندازیم ، اما چگونه این عضو رابهتر نگه داریم؟ آیا فقط بامسواک زدن که آنرا هم بخوبی انجام نمی دهیم می توان سلامت دندان راتامین کرد؟ وتازه این مسواک زدن هم وقتی شروع می شود که تجربۀ تلخی ازنزدن آن داشته ایم وپوسیدگی دربسیاری ازدندانها شروع شده است . علم می گوید که بایددندان راازروز تولدش ، یعنی روزی که دردهان جوانه می زند تمیز کرد وازآنچه به سلامتی آن لطمه می زند هم اجتناب کنیم.

خوشبختانه جذب فلوراید توسط جوانه دندان قبل ازرویش آن وبعد ازرویش دندان درمقابل پوسیدگی سبب مقاومت بیشتر می شود، امااین کافی نیست وباید بخصوص به هردندان درچند سال اول رویش آن خوب رسید که اگر دراین چند سال سالم بماند. درسالهای بعد استعداد پوسیدگی کمتری خواهد داشت. باوجود این بسیاری ازدندانهای کودکان متاسفانه درماههای بعد ازجوانه زدن بعلت کثرت استفاده ازمواد پوسیدگی زا حتی قبل ازاینکه رویش کامل پیدا کند خراب می شود. کمبود کلسیم ـ کمبود ویتامین ویامسائل ارث وژنتیک نیست که دندانهای اطفال راخراب می کند ودادن ویتامین وکلسیم هم بعد ازرویش دندان برای جلوگیری ازپوسیدگی نه تنها فایده ای ندارد بلکه بعلت موادقندی که بخصوص دراین شربت ها موجود است ومیزان آنها به صدبرابر مقدار ویتامین می رسد بیشتر دندان طفل راخراب می کند.

آنچه مادران باید بدانند این است که باید دندانهای اطفال راازبدو رویش تمیز کنند، منتهی باپارچه تنظیف (گاز) که درمقداری آب نیمگرم ویااحتمالا (آب ونمک) خیس شده است واین پارچه رابرروی سطوح تمامی دندانهای طفل بخصوص هنگام خوابیدن بمالند. باهرگریۀ کودک انواع قند آب ونبات داغ رابه گلوی اوسرازیر نکنند وشیشه شیر رابعنوان اینکه کودک راباآن بخواب رود دردهان کودک نگذارند (درموقع خواب می توان فقط ازیک شیشه آب جوشیده نیمگرم استفاده کرد) .

ماندن شیر دردهان کودک درموقع خواب که بزاق طفل کاهش یافته وهمین طور حرکات لب وزبان کم شده است می تواند روی دندانها بچسبد وبه کمک میکروبهائی که دردهان هرفرد می تواند باشد تخمیر شده ایجاد اسید نماید ودندان کودک راتخریب نماید واین مسئله دردندانهای شیری آنقدر سریع است که درعرض چند هفته تمامی دندانهای پیشین ونیش کودک راتخریب می نماید. بعلت نازک بودن ضخامت مینا وعاج اوبزرگ بودن حجم مغز دندان بسرعت این تخریب به عصب رسیده ودندان عفونی می شود وعاقبت این دندان باوجود بسیاری تلاش های احتمالی بعدی کشیده شده است . سایر موادی که ما به عنوان تقویت کننده می شناسیم هم می تواند به دندانهای طفل آسیب بزند، مثل آب میوه های مختلف که چون نیاز به جویدن ندارند قندهای آن براحتی برروی دندان رسوب می کنند واین مسئله بخصوص درآب سیب مشهودتر است .

درجنگ جهانی دوم بعلت جیره بندی شکر ، میزان پوسیدگی دندانی بسیار کاهش یافت . گروهی دیگر فکر می کنند که کاکائو آنقدر ضد پوسیدگی است که باهرمیزان قند مخلوط شود قادراست جلو زیان قند رابگیرد . وراستی اگرشیرکاکائوهای چندسال پیش آنهمه پوسیدگی ایجاد نمی کرد باورکردنی بودکه شکلات های امروزی دندان راخراب نکند . بعضی ازوالدین فکر می کنند که شکلات وآدامس اگر خارجی باشد دندان راتخریب نمی کنند ومثلا حاوی موادضد پوسیدگی است . بهتراست برای مبارزه باپوسیدگی میزان قند مصرفی وهم چنین شیرینی مصرفی راطوری کاهش داد که کودک جزدرمهمانی ازشیرینی استفاده نکند. پول توجیبی اکثر کودکان ماصرف خرید لواشک ، نان قندی ، بیسکویت، آدامس، شکلات وبستنی می شودواین مسئله علاوه براینکه میل طفل رابه صرف غذاهای مفید که درخانه تهیه می شود ازبین می برد ، برای سلامتی آنها بسیار مضر است ودرمدرسه می توان یک ساندویچ ، نان وپنیربه کودک داد که ضد پوسیدگی هم هست. منشأ دادن این همه قند به کودک این است که مادران فکر می کنند برای سلامتی کودک شکر ضروری است وبهترین کربوهیدراتی است که طفل بااشتها مصرف می کند درحالی که همین نان وسیب زمینی می تواند نیازاورا برطرف کند. غفلتا گروهی دیگر عسل وخرما وکشمش رابعلت طبیعی بودن مضر برای دندان نمی دانند .

درمورد مسواک زدن هم باید گفت که مسواک زدنی صحیح است که دندانها راکاملا تمیز کند وحتما روش خاصی ندارد. هرروشی که بتواند بهترمجموعه سازمان یافته قند ومیکروب «پلاک»رابردارد همان روش ایده آل است.

وحتما نباید مسواک خارجی باشد بلکه بسیاری ازمسواک های وطنی هم اگر موهای نایلونی متوسط واندازه کوچک داشته باشند موثراست، حتی خمیر دندانها هم فرق چندانی باهم ندارند . البته خمیر دندان فلوراید داربهتر است واین به آن معنی نیست که مثلا برای یافتن خمیر دندان خاصی وقت زیادی صرف کنیم ودرصورت نیافتن ، مسواک زدن راهم فراموش کنیم . نقش خمیردندان مثل نقش صابون است که اگر نبود بازما دستهایمان رامی شوئیم .

مسواک زدن اگر قبل ازخواب وصبح ها قبل ویابعد ازصبحانه باشد بهترین زمان است . به تمیز کردن دندانها ومسواک زدن دراسلام نیزاهمیت زیاد داده شده ، بطوریکه درهر کتاب الطهارتی می توان به چند صفحه حدیث درباب مسواک زدن برخورد.

چون پوسیدگی درمراحل اولیه بادرد توام نیست ، توجه بیمار راجلب نمی کند وبهتر است که جهت این تشخیص حداقل سالی یکبار به دندانپزشک مراجعه کند که می تواند درمراکز بهداشتی ودرمانگاه ها ویا حتی درمدارس باچند وسیله بسیار ساده صورت گیرد . درخاتمه چند نکتۀ دیگر رامختصرا متذکر می شویم :

1ـ خوردن شیرینی همراه باغذاهای سه گانه اگر بعنوان دسر نباشد وبعد ازآن لقمه ای که احتیاج بجویدن داشته باشد مصرف شود کمتر پوسیدگی زاست وبخصوص شیرینی بین دو وعده غذا، ده صبح ویا عصرها بسیارمضراست.

2ـ استفاده روزانه ازیک لیوان چای که به اندازه نیاز روزانه ما حاوی فلوراید است برای پیشگیری ازپوسیدگی مناسب است.

3 ـ هرقدرشیرینی زودتر ازگلوپائین رود ومواد فسفات داروچربی هم اگر همراه آن باشد کمتر دندان راتخریب می نماید.

4ـ تعداد دفعات مصرف شیرینی ویا مدت زمان تماس بادندان که درآدامس خیلی زیاد است بیشتر دندان راخراب می کند ویکجا خوردن مقداری شیرینی ازاینکه به دفعات تقسیم شده ومصرف شود کمتر پوسیدگی زاست.

5ـ غلات مانند گندم وجو چنانچه باپوست آسیا شوند کمتر ایجاد پوسیدگی می کنند . بنابراین آرد سفید مستعد کننده دندان برای پوسیدگی است وعلاوه براین درپوست غلات بخصوص جوموادی وجود دارد که می تواند ضد پوسیدگی عمل کند.

6ـ تنفس دهانی وخشکی دهان بهر علت که باشد می تواند عاملی برای پوسیدگی بحساب آید.

7ـ دراطفالی که بهر علت ازهرنوع پلاک استفاده می کنند درتمیز کردن دندان وپلاک بیشتر همت کنند.

درخاتمه اگر این مسئله برای ما جا بیفتد که مصرف تفننی وبی رویه مواد قندی می تواند علاوه برتخریب دندانها ، عاملی برای ایجاد چاقی وفشار خون وبیماری قند باشد وما به قند بعنوان ماده ای که مصرفش باید بااحتیاط صورت گیرد نگاه کنیم ، بسیاری ازمشکلات پوسیدگی دندانی ماحل خواهد شد. انشاءالله