دنیا پلی به سوی آخرت

درس هائی از نهج البلاغه

دنیا پلی به سوی آخرت

 آیت الله العظمی منتظری

خطبه 230

آخرین قسمت

موضوع بحث ، بررسی خطبه 230 نهج البلاغه با ترجمه فیض الاسلام یا خطبه 188 با شرح محمد عبده می باشد که پیرامون سفارش  های امیر المؤمنین علیه السلام می باشد .

در قسمت گذشته بحث راجع به اهل دنیا بود که پس از مرگ در همان گوری که از آن می رمیدند جای می گیرند و دستشان از دنیا کوتاه می شود و برای‌ آخرت خود توشه ای‌ ندارند لذا پشیمان و بیچاره اند . و اکنون به آخرین قسمت از این خطبه پند آمیز  می پردازیم :

« لا عن قبیح یستطیعون انتقالا ولا فی حسن یستطیعون ازدیادا »

نه از کارهای زشتی که در دنیا مرتکب شده اند می توانند بازگردند و نه کارهای‌ خیری را می‌ توانند برای خود بیفزایند .

حسرت و پشیمانی اهل دنیا

هنگامی که اهل دنیا می میرند و به عالم برزخ منتقل می شوند ، در آنجا افسوس و حسرت می خورند که چرا با آن همه قدرت و ثروتی که در دنیا داشتند ، خدمتی‌ نکردند و کار نیکی نداشتند ولی این حسرت ها و پشیمانی‌ ها هیچ سودی برای آنها ندارد چرا که در آن جا نمی توانند از کارهای‌ زشتی‌ که در دنیا مرتکب شده اند و از آن همه کارشکنی ها و بدگوئی ها و خرابکاری ها بازگردند یا رهائی یابند و همچنین در کارهای خیر هم قدرت ندارند بر کارهای خود بیفزایند . آری ! آنهائی که در دنیا آن همه عبادت خدا کردند ،‌در راه خدا انفاق نمودند ، به مردم خدمت کردند و کارهای خوب و شایسته انجام دادند ، در عالم برزخ نتیجه شیرینیش را خواهند دید و از آن اعمال صالحه بهره خواهند برد ولی آنهائی که با داشتن قدرت و مکنت و پول فراوان نه تنها خدمتی به اسلام و مسلمین نمی کنند بلکه از هر کار خیری در دنیا گریزان هستند و فقط در پی‌ استفاده های شخصی‌ و بهره بردن از لذت های مادّی دنیوی هستند ،‌باید در عالم برزخ پشیمان و بیچاره شوند گرچه این پشیمانی هیچ بهره ای برای آنان نخواهد داشت ، چرا که آنجا دیگر جای کار نیست بلکه جای حسابرسی است .

حضرت امیر علیه السلام در خطبه 42 می فرماید : « و انّ الیوم عمل و لا حساب و غدا حساب و لا عمل » ـ و همانا امروز روز عمل و کار است و باز خواستی در کار نیست ولی فردا ( روز قیامت ) روز حساب و بازخواست است و وقت کار نیست .

در آنجا است  که وقتی انسان گرفتاری و بیچارگی خود را می بیند ، می گوید : « ... ربّ ارجعون لعلّی أعمل صالحا فیما ترکت » ـ پروردگارا ! مرا به دنیا باز گردانید شاید گذشته را تدارک کنم و کار خیر انجام دهم . ولی پاسخ داده می شود : « کلا انّها کلمة هو قائلها و من ورائهم برزخ الی یوم یبعثون » ـ هرگز ! این سخنی است که او می گوید ( و بر زبان می راند ولی اگر به دنیا بازگردد ، فرقی نخواهد کرد ) و پشت سرشان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند.

در این آیه کلمه « ارجعون ـ را به صیغه جمع آورده که در حقیقت خطاب به خداوند و جنود خداوند ( فرشتگان ) باشد و در کلمه ( فیما ترکت ) ممکن است این معنی منظور باشد که در آن مالی که اندوخته ام و با خود نیاورده ام مثلا خیراتی کنم و در راه خدا انفاق نمایم وو..

« أنسوا بالدّنیا فغرّتهم و وثقوا بها فصر عتهم »

به دنیا انس گرفتند و دنیا هم آنها را مغرور ساخت و به آن اطمینان کردند و دنیا آنان را ساقط کرد.

نتیجه انس به دنیا و اطمینان به آن

اهل دنیا وقتی به لذت های مادّی ومنحط و زودگذر دنیا رسیدند ، خیال کردند که دنیا همیشه به کام آنان است لذا به آن دلبستگی پیدا کردند و انس گرفتند و این زر و زیور آنها را گول زد و مغرورشان ساخت و به دنیا دلگرم شدند واطمینان پیدا کردند به خیال اینکه تا ابد در دنیا خواهند ماند و از لذائذ دنیا بهره ور خواهند شد ولی یکباره دنیا ساقطشان کرد و برزمینشان زد و به قبر سرازیرشان نمود.

« فسابقوا رحمکم الله الی منازلکم التی أمرتم أن تعمروها و التی رغّبتم فیما ودعیتم الیها»

پس سبقت بگیرید ـ خدای‌ رحمتتان کند ـ به سوی منازل خود که به ساختن آن مأمور گشته اید و به آن تشویق  و ترغیب شده اید و به سوی آن فرا خوانده شده و دعوت شده اید. 

آباد سازی منزل آخرت

در اینجا است که حضرت پس از اشاره به وضع بد و بیچارگی اهل دنیا پس از مرگ ، ما را وادار به جبران گذشته می فرماید .

حال آنکه هنوز زنده اید و اجل شما نرسیده است و علم دارید که آن جهان ، عالم حسرت و ندامت است ، تا‌ آن روز نرسیده از هم اکنون به فکر خود باشید . ای انسانی که همه روزه می بینی‌ گرگ اجل یکایک از این گلّه می‌ برد و مرگ در خانه پیر و جوان لنگر می‌ اندازد  ، بیا پیشی و سبقت بگیر برای ساختن و آباد کردن خانه̾ واقعی و جاودانگی خود در آخرت . تو که اهل این دنیای فانی و زودگذر نیستی بلکه برای جهانی دیگر که آن جهان جاودانه و همیشگی است ، آفریده شده ای ، پس دور از عقل و منطق سلیم است که در این دنیا اینقدر خانه̾ چند روزه̾ خود را محکم و استوار بنا نمائی و به فکر ساختن و پرداختن به خانه̾ حقیقی و همیشگی خود نباشی .

خدای رحمتتان کند ، سبقت بگیرید از همدیگر برای بهتر ساختن خانه های آخرت . مدرسه بسازید تا در آنها طلب علم کنند و برای شما دعا نمایند . درمانگاه بسازید تا به نفع جامعه باشد و باقیات الصالحاتی برای شما بماند.

البته آباد کردن منزل آخرت به این نیست که قبر خود را جلوتر بسازیم و آن را رونق بخشیم ! این فکر غلط و خیال باطلی است . در آن دورانی که من در مسجد سلیمان تبعید شده بودم ، یک نفر می گفت : پدرم یک میلیون تومان خرج ساختن مقبره اش کرده است ! ! این بیچاره خیال کرده است ساختن منزل آخرت به این است که قبر خود را با سیمان و بتون آرمه و مصالح ساختمانی مدرن بسازد . خیر ، این چنین نیست . او می توانست با این یک میلیون تومان ـ آن هم در آن زمان ـ چند خانواده̾ بی خانمان را مسکن دهد یا چند دختر و پسر فقیر را با ازدواج پیوند دهد نه اینکه کاخی بسازد که برای او هیچ ارزش و فایده ای ندارد ، خصوصا پس از مرگ که لحظه ای از آن بهره مند نخواهد شد.

تعمیر خانه آخرت به این است که درمانگاه بسازید ، کتاب های خوب و مفید چاپ کنید ، راه ناهموار را برای مردم هموار نمائید ، بیماری های درمانده را معالجه کنید وو ... و به این عمران و آبادی ماموریت یافته ایم و خداوند ما را ترغیب و تشویق نموده است و به آن منزل ها دعوت شده ایم ، پس باید تا پیش از اینکه نیرو و توان خود را از دست بدهیم در این کارهای خیر شرکت نمائیم و به فکر بیچارگان و مستمندان باشیم و در همین دنیا ، منزل های مسکونی آخرتمان را به بهترین وجه بسازیم ان شاء الله .

« واستعینوا نعم الله علیکم بالصبر علی طاعته والمجانبة لمعصیته »

و با صبر و شکیبائی بر طاعت خداوند و چشم پوشی و خود داری از نافرمانی او ، نعمت های خدا را بر خودتان کامل نمائید .

با اطاعت خدا نعمت ها را کامل کنید

تمامییّت نعمت بر این است که همین نعمت ها که در دنیا از آنها برخورداریم ، به نحو اتم و اکمل آن در آخرت نیز نصیبمان شود  و همچنان که در این دنیا با چشم و گوش و زبان و سایر اعضاء و جوارح بدن از لذت های گوناگون دنیوی بهره مند می‌شویم ، در آخرت نیز از آنها لذت ببریم ، آن هم با نعمت های همیشگی بهشت نه زود گذر دنیا . و راه تمام شدن نعمت و به تکامل رسیدن آن ، این است که فرمان ها و دستور های الهی‌ را اطاعت کنیم و از معصیت و نافرمانی حق اجتناب ورزیم .

یکی از نعمت ها این است که انسانیّت خود را از دست ندهیم و در آخرت نیز به صورت انسان محشور شویم . برخی متأسفانه به صورت بوزینه یا مار و یا عقرب و دیگر گزندگان محشور می شوند . اگر انسان در دنیا اطاعت خدا کرد و با صبر و شکیبائی بر مشکلات فائق آمد و واجبات الهی را با استقامت انجام داد و در تمام مراحل زندگی خدا را مدّ نظر قرار داد و از تمام گناهان و محرمات چشم پوشی کرد و از آنچه خدا را به خشم می آورد دوری جست ، آنجا است که خداوند نعمت ها را بر او تمام خواهد کرد و در بهشت برین نیز از آن نعمت های بی پایان الهی‌ برخوردار خواهد بود .

« فإن غدا من الیوم قریب »

چرا که فردا به امروز نزدیک است .

فردا نزدیک است

فردائی که روز مرگ و بازخواست است به امروز دنیا بسیار نزدیک است . چه بسا با یک چشم به هم زدن ورق زندگی تو ـ ای انسان ـ بر چیده شود و به سوی عالم برزخ راه یابی ، پس باید هر لحظه منتظر فرا رسیدن اجل خود باشی چرا که زندگی مانند شب و روزی بیش نیست و باید با توشه̾ پر به جهان آخرت که منزلگاه واقعی تو است مسافرت کنی .

یا من بدنیاه اشتغل              قد غرّه طول الامل

الموت یأتی بغتة                  والقبر صندوق العمل

ای کسی که مشغول دنیا شده ای و زرق و برق دنیا تو را به خود سرگرم کرده است ، و به درازای آرزو مغرور گشته ای ، هان به فکر خود باش که مرگ یکباره فرا رسد و قبر تو جای باز رسی و بررسی کارهایت می باشد .

« ما اسرع السّاعات فی الیوم و اسرع الایام فی الشهر و اسرع الشهور فی السنة و اسرع السنین فی العمر »

چه ساعت ها شتابان در روز می‌ گذرند و چه روزها شتابان در ماه می‌ گذرند و چه ماه ها با سرعت در سال می گذرند و چه سال ها با شتاب در عمر انسان می‌گذرند .

آری ! چقدر به سرعت ساعت ها می گذرند و ماه ها به سر می آیند و سال ها و ماه را تمام می کنند و سال های زندگانی می گذرد و هر لحظه که از عمر ما می گذرد قدمی به مرگ نزدیکتر می شویم .

بنابراین آینده خیلی نزدیک است و من و شما به فکر عاقبت امر و زندگی جاودانه باشیم و این دنیای زودگذر را به آخرت همیشگی نفروشیم .

 

تعداد مشاهده مقاله: 575