یاران امامان

یاران امامان 9

نواب خاص امام زمان علیه السّلام

سید محمد جواد مُهری

در طول 69 سال غیبت صغرای حضرت ولی عصر عجّل الله فرجه که از آغاز امامت آن حضرت تا وفات چهارمین سفیر به طول انجامید، شیعیان از راه چهار نایب خاص امام با آن حضرت، مسائل و مطالب خود را در میان می گذاشتند و پاسخ را یا شفاهی و یا بوسیله توقیعهایی که از ناحیه مقدّسه می رسید دریافت می کردند.

این چهار سفیر عبارتند از :

1ـ ابوعمرو، عثمان بن سعید عَمری.

2ـ ابوجعفر، محمد بن عثمان بن سعید.

3ـ ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی.

4ـ ابوالحسن، علی بن محمد سَمُری.

اکنون به گوشه ای کوتاه از زندگی این بزرگان اشاره می کنیم:

1ـ عثمان بن سعید

این بزرگوار از یاران باوفا و وکلای امام هادی و امام عسکری علیهما السّلام بوده که مورد توثیق واطمینان این دو امام نیز می باشد.

امام هادی علیه السلام درباره وی چنین می فرماید:

«هذا ابوعَمرو، الثِّقَهُ الأَمینُ، ماقالَهُ لَکُم فَعَنّی یَقُولُهُ وَ ما أدّاهُ اِلَیکُم فَعَنّی یُؤَدّیهِ»ـ این ابوعمرو است که مورد اعتماد و امین می باشد. آنچه به شما بگوید از سوی من گفته و آنچه به شما برساند از سوی من رسانده است.

و امام عسکری علیه السلام درباره او می فرماید:

«هذا اَبوعَمرو،الثِّقَهُ الأَمینُ، ثِقَهُ الماضی وَ ثِقَتی فِی المحیا و المَماتِ فَما قالَه لکُم فَعنّی یقُوله وما أداهُ اِلیکُم فَعنّی یُؤدّیه»ـ این ابوعمرو است که هم ثقه و هم امین می باشد. او مورد اعتماد امامِ گذشته (امام هادی «ع») و مورد اعتماد من است در مرگ و زندگی، پس آنچه به شما بگوید از سوی من گفته و آنچه به شما برساند از سوی من است.

او را سمّان می نامیدند زیرا روغن فروشی می کرد تا شناخته نشود و هر گاه شیعیان پولهای واجب و حقوق شرعیّه خود را برای امام عسکری علیه السلام می آوردند به او می دادند واو پولها را در ظرفهای روغن مخفی می نمود و آنگاه برای حضرت حمل می کرد.

روزی چهل نفر از یاران امام عسکری علیه السلام، خدمت حضرت شرفیاب شدند و از آن حضرت پرسیدند: امام بعد از شما چه کسی است؟ ناگهان کودکی همچون ماه تابان وارد شد و به امام عسکری شباهت زیادی داشت، حضرت فرمود:

«هذا امامکم من بعدی وخلیفتی علیکم، أطیعوه ولا تتفرّقوا من بعدی فتهلکوا فی أدیانکم، ألا و انّکم لا ترونه بعد یومکم هذا حتی یتمّ له عمر، فاقبلوا من عثمان بن سعید ما یقوله وانتهوا الی امره واقبلوا قوله فهو خلیفة امامکم والأمر الیه»:

این کودک امام شما است پس از من جانشین من است بر شما از او اطاعت کنید و پس از من متفرّق نشوید که در دینتان هلاک گردید. هان! پس از امروز شما او را نخواهید دید تا اینکه عمری (طولانی) بر او بگذرد، پس به عثمان بن سعید روی آورید و آنچه به شما می گوید گوش دهید و از او اوامر امامتان را دریافت نمائید و قول او را بپذیرید که او جانشین امامتان می باشد وامرش مطاع است.

بنابراین، امام عسکری علیه السلام در زمان حیات خود، اولین سفیر ولی عصر ارواحناه له الفداء را تعیین فرمود و امر او را امر امام دانست و از شیعیان خواست از او پیروی کنند و سخنانش را با جان و دل پذیرا باشند.

آری! او با آن فضیلت و بزرگواری که داشت، و عمرش را در خدمت امامان گذرانده بود، سزاوار بود که به این مقام والا برسد که واسطه فیض میان امام معصوم و امّت باشد و همواره به حضور مبارک ولی الله اعظم سلام الله علیه شرفیاب شود و سؤالها و مشکلات شیعیان را به خدمت حضرت برساند و پاسخهای لازم را دریافت نماید.

این بزرگ مرد همچنان به کار خود ادامه داد تا آنگاه که ندای رحیل از سوی حق تعالی به وی رسید و به رحمت الهی پیوست. فرزندش محمد بن عثمان او را در قسمت باختری مدینة السلام بغداد به خاک سپرد. و از آن روز خود به این مقام ومنزلت مشرّف شد.

2ـ محمد بن عثمان

پس از وفات اولین سفیر امام زمان صلوات الله علیه، بأمر آن حضرت و توسط عثمان بن سعید، فرزندش محمد بن عثمان به این سمت والا انتصاب یافت.

البته در زمان امام عسکری علیه السلام، آن حضرت نیز او را قبلاً معرّفی کرده بود و به مردم شناسانده بود. در یکی از روایات چنین آمده است:

«قال الحسن العسکری علیه السلام: اشهدوا علی أن عثمان بن سعید العَمری وکیلی وان ابنه محمداً وکیل ابنی مهدیکم».

امام عسکری علیه السلام فرمود: شاهد باشید که عثمان بن سعید عمری وکیل من است وفرزندش محمد وکیل فرزندم، مهدی شما است.

و در جای دیگری به یکی از یارانش می فرماید:

«العَمریُ واِبنُه ثِقَتان فَما أدّیا اِلَیک فَعَنّی یُؤَدِیان وما قالا لَکَ فَعَنّی یَقُولان فَاسمَع لَهُما وَ أَطِعهُما فَإِنَّهُما الثَّقَتان المَأمُونان»:

عَمری و فرزندش هر دو مورد اعتماد من هستند، پس هر چه به تو بازگوکنند از من بازگو کرده اند و هر چه به تو بگویند از سوی من گفته اند، بنابراین، به سخنان آنها گوش فرا ده و اوامرشان را اطاعت کن چرا که آنها هر دو ثقه و امین اند.

در این روایت، حضرت هر دو را (هم پدر و هم پسر را) در یک مقام قرار داده و برای هر دو بالاترین ارج را می نهد و آنان را مورد اعتماد و وکیل خویش معرفی می نماید و از دیگران می خواهد که سخنانشان را گوش دهند ودستورهایشان را اطاعت کنند. واطاعت از آنان را اطاعت از خود می داند و این اوج شخصیت یک انسان است.

محمدبن عثمان، نه تنها وکیل وسفیر امام زمان علیه السلام می باشد که خود دارای شخصیّتی علمی است که مزید بر شرافتش می باشد. او کتابهائی در فقه نگاشته است وآنچه از امام عسکری و امام زمان صلوات الله علیهما شنیده و به صورت کتاب درآورده است. از او نقل شده است که گفت: بخدا قسم، ولی عصر «ع» هر سال در موسم حج، حاضر می شود ومردم را می بیند ومردم هم او را می بینند ولی نمی شناسند.

وهمچنین از وی که امام زمان علیه السلام را در مستجار یافتم که به پرده های کعبه آویزان شده بود و عرض می کرد: «اللَّهُمَّ انتَقِم بی مِن أَعدائِکَ»ـ بارالها! بوسیله من از دشمنانت انتقام بگیر.

آخرین باری که خدمت امام مشرف شد، می گوید: آن حضرت را کنار خانه خدا دیدم، که عرض می کرد: «اللّهم انجزلی ما وعدتنی»ـ خداوندا! آنچه به من وعده دادی انجام فرما.

وپس از آن به دوستانش خبر داد که در چه روزی وفات خواهد کرد. و گویند: برای خود قبری ساخت وگفت: به من امر شده است که خودم را آماده رحلت سازم و در آخرین روز از جمادی الاول سال 304 یا 305 هجری قمری وفات کرد و کنار قبر مادرش در بغداد به خاک سپرده شد.

3ـ حسین بن روح نوبختی

محمد بن عثمان دو سال قبل از وفاتش، بزرگان و شخصیت های شیعه را جمع کرد و به آنها گفت: به من امر شده است که حسین بن روح را به شما معرفی کنم و پس از من به او رجوع کنید و بر او اعتماد نمائید.

در روایت دیگری آمده است که از او پرسیدند: اگر برای شما حادثه ای رخ داد (و مرگ شما فرا رسید) چه کسی جانشین شما خواهد بود؟ ایشان در پاسخ فرمود: ابوالقاسم حسین بن روح بن ابی بحر نوبختی، قائم مقام من است وسفیر بین شما و حضرت صاحب علیهالسلام می باشد. او وکیل آن حضرت است و مردی ثقه و امین می باشد، پس به او رجوع کنید در تمام کارهایتان و بر او اعتماد نمائید در مشکلاتتان و من به این امر مأموریت یافته ام و شاهد باشید که ابلاغ کردم.

نوشته اند: محمد بن عثمان، دومین سفیر امام با یکی از بزرگان شیعه به نام جعفربن احمدبن متیل دوستی ورفاقت زیادی داشت وهمواره در منزل او رفت و آمد می کرد وبقدری بین این دو شخص محبّت و علاقه بود که مردم گمان نمی کردند کسی غیر از او جانشین محمد بن عثمان باشد ولی خود جعفربن احمد می گوید: هنگامی که ساعتهای آخر عمر محمدبن عثمان فرارسید، نزدیک سرش نشسته بودم و با او صحبت می کردم وحسین بن روح پائین پایش بود. او به من فرمود: به من امر شده است که سفارش ابوالقاسم حسین بن روح کنم و او را به جای خود معرّفی نمایم. من تا شنیدم از کنار سرش بلند شدم ودست حسین بن روح را گرفتم و به جای خودنشاندم و خودم پائین پای محمدبن عثمان نشستم.

حسین بن روح پس از اینکه مأموریت یافت، سفیر حضرت باشد و به این مقام برجسته نائل آمد، به خوبی انجام وظیفه نمود تا آنگاه که ندای ارجعی شنید و در ماه شعبان سال 326 ندای حق را لبیک گفت. درورد بی پایان خدا بر او باد.

4ـ علی بن محمد سَمُری

حسین بن روح، سومین سفیر امام، قبل از وفات خویش، بزرگان شیعه را جمع کرد و علی بن محمد سَمُری را به عنوان جانشین خویش و چهارمین سفیر امام زمان صلوات الله علیه معرفی نمود.

این بزرگوار دو سال یا سه سال سفیر امام بود و واسطهبین آن حضرت و شیعیان تا اینکه چند روز قبل از وفاتش، این توقیع از ناحیه مقدّسه بیرون آمد:

«بسم الله الرحمن الرحیم، یا علی بن محمد السمری، أعظم الله أجر اخوانک فیک فإنک میّتٌ مابینک و بین ستة أیام، فأجمع أمرک ولا توص الی احد فیقوم مقامک بعد وفاتک فقد وقعت الغیبة التامة فلا ظهور الابعد اذن الله تعالی ذکره، وذلک بعد طول الأمد و قسوة القلوب وامتلاء الأرض جوراً...».

ای علی بن محمد سمری! خداوند برادرانت را در مرگ تو، اجری جزیل عنایت فرماید. همانا تو تا شش روز دیگر خواهی مرد پس خود را آماده ساز و به هیچ کس پس از خود سفارش مکن که کسی جایگزین تو نخواهد بود و به تحقیق غیبت کبری آغازشده است ودیگر ظهوری نیست (من ظاهر نخواهم شد) تا آنگاه که خداوند متعال اجازه دهد و اذن فرماید، واین نباشد مگر پس از مدتی طولانی و وقتی که دلها به قساوت گراید و زمین پر از ظلم وبیدادگری شود... ولا حول ولا قوة اِلاّ بالله العلی العظیم.

راوی می گوید: روز ششم به خدمتش رسیدیم، دیدیم در حال احتضار است از او پرسیدیم: پس از تو جانشینت کیست؟ فرمود: «لله أمرٌ هو بالغه»ـ خدای را امری است که خود آن را به انجام خواهد رسانید. و سپس از دار دنیا رحلت فرمود. وفات این آخرین سفیر امام زمان صلوات الله علیه در نیمه شعبان از سال 328 یا 329 هجری قمری بود. خداوند او را و دیگر یارانش را مورد رحمت بی پایان خود قرار دهد. درود وسلام بر او وبر دیگر سفیران امام زمان عجل الله فرجه الشریف واین غیبت بزرگ را هر چه زودتر پایان بخشد ومنجی بزرگ بشریت را ـ هر چه زودتر ـ برای دادخواهی پیروان مظلومش از بیدادگران جهان بفرستد. آمین رب العالمین.

 

تعداد مشاهده مقاله: 88