دانستیهائی از قرآن

دانستنیهائی از قرآن

مفهوم استعمار در قرآن

بسم الله الرحمن

«هو انشأکم من الأرض و استعمرکم فیها ثمّ توبوا الیه انّ ربی قریب مجیبّ»[1]

او است که شما را از زمین پدید آورد و آبادانی آن را به شما واگذار نمود، پس به سوی او باز گردید که پروردگارم نزدیک و اجابت کننده است.

هو انشأکم من الأرض: راغب در مفردات می گوید: «الأنشاء ایجاد الشیء و تربیته» انشاء به معنی به وجود آوردن و تربیت و پرورش چیزی است و بیشتر در مورد حیوان و انسان به کار می رود، و از این نظر دارای مفهومی وسیع تر از «خَلَقَ» می باشد. بنابراین «انشأکم من الارض» تنها به ایجاد انسان از زمین اشاره ندارد بلکه به مراحل بعدی زندگی بشر که در سایه لطف و عنایات پیوسته الهی رشد و پروش می یابد.

و استعمرکم فیها: استعمار در فرهنگ قرآن به معنی واگذاری چیزی به منظور آبادسازی است و لذا در «مفردات» آمده: «و استعمرته اذا فوضت الیه العماره».

امیرالمومنین علیه السلام در رابطه با تفسیر این آیه شریفه می فرماید: «خداوند به ما فهمانده و امر فرموده که افراد، زمین را (با کشاورزی و درخت کاری) آباد سازند تا بدین وسیله خوراکشان به وسیله حبوبات و میوه جات تامین گردد».[2]

البته این امر الهی در مورد آبادانی زمین تنها متوجه قشر شریف و زحمتکش کشاورز نیست، بلکه دولت و تمام کسانی که می توانند با سرمایه گذاری و مدرنیزه کردن کشاورزی آنها را، برای کشت و برداشت هر چه بهتر و بیشتر یاری رسانند، مشمول امر الهی خواهند بود.

بدین ترتیب می بینیم که استعمار با چنین مفهومی زیبا چگونه به وسیله قدرت های طاغوتی دنیا مسخ شده تا آنجا که در فرهنگ لغات چنین معنا می شود: «استعمار در اصطلاح امروز، دست درازی و اعمال نفوذ و مداخله دولت های قوی در کشورها و سرزمین های دولت های ضعیف به بهانه آبادی و عمران و به قصد استفاده از منابع ثروت آنها»[3] است، البته تنها واژه استعمار نیست که در دنیای ما معنی واقعی خود را از دست داده بلکه تمدن، آزادی و ... از جمله واژه هائی هستند که به چنین سرنوشتی دچار گشته اند تا بدین وسیله استعمارگران بتوانند به راحتی چهره زشت خویش را در پشت این واژه های زیبا پنهان نموده و اهداف شیطانی و پلید خود را بدین وسیله پیاده نمایند ولی جهان اسلام خوشبختانه با الهام از انقلاب رهائی بخش اسلامی ملت ما، بیدار گردیده و می رود تا دامان خویش را برای همیشه از لوث وجود استعمارگران تطهیر نماید.

انّ ربّی قریب مجیب: راغب در مفردات می گوید: قرب به خداوند با اتصاف انسان به صفات الهی و پاکسازی نفس از پلیدیها حاصل می شود «و ذلک قرب روحانی لا بدنی» و این خود قرب معنوی و روحانی است نه قرب جسمی.

امام صادق (ع) علیه السلام می فرماید: از جمله خطاب های خداوند به موسی (ع) این بود: «یا موسی ما تقرّب الیّ المتقربون بمثل الورع من محارمی»، موسی! مقربان به درگاه من به چیزی بهتر از اجتناب محرمات تقرب نمی جویند.

و از این رو در آیه شده پس از اینکه دستور توبه داده و می فرماید: «ثم توبوا الیه» مساله قرب و نزدیکی خداوند را مطرح می نماید، زیرا هنگامی که انسان با توبه و ترک گناه به خداوند تقرب جست از آن سوی خداوند هم به او نزدیک خواهد شد. ابوذر می گوید: از پیامبر شنیدم که می فرمود: «من تقرب الی الله عزوجل شبراً تقرب الیه ذارعاً...» هر کس به مقدار یک وجب به خداوند نزدیک شود خداوند به مقدار یک ذراع به وی نزدیک گردد. که البته منظور همان تقرب معنوی به خداوند می باشد و در این صورت است که خدا دعا و خواسته او را هم اجابت می نماید نه یک باره که بارها و از این جهت در اینجا به صفت «مجیب» از او یاد شده است یعنی بسیار اجابت کننده.