عالم برزخ

(معاد)

عالم برزخ قسمت سیزدهم   آیت الله حسین نوری

رشته حیات انسان هرگز و در هیچ حال  گسسته نخواهد شد واوهمانطور که حیات خودرا روزی در رحم مادر و روزی در این دنیا گذرانده است،روزی هم در (عالم برزخ) خواهد گذرانیدو بالأخره پس ازحضوردر صحنۀ قیامت و رسیدگی به حساب به مرحلۀ نهائی زندگی خود که با ظلمت و عذاب و یا نور  و جواررحمت حق است نائل خواهد شد.ما در مقالۀ گذشته موضوع(عام برزخ) ـ عالمی که فاصله میان مرگ و برپا شدن قیامت است ـ را مورد بحث قرار دادیم و گفتیم که کیفیت زندگی انسان در عالم برزخ از لحاظ رفاه و تنعّم یا سختی وعذاب با اعمالی که او در زندگی دنیا انجام داده است ارتباط دارد؛و باید دانست که : (عام برزخ) با توضیحی که در بارۀ آن داده شد وتوضیح بیشترنیز به توفیق خداوند متعال به عمل خواهد آمد،یکی از معارف اعتقادی مسلّم اسلام است: علّلامۀمجلسی رضوان الله علیه در  رساله ای که در زمینۀاعتقادات اسلامی نگاشته است می گوید: باید به سؤال قبر،ایمان و اذعان داشته باشیم و نیز معتقد باشیم که پس از بعمل آمدن(سوال قبر) انسانها (بعالم برزخ ) منتقل میگردند و در صورتی که ازلحاظ اعمال و اعتقاد دارای شایستگی باشند در نعمت های پروردگار به سر می برند وبا کسانی که به زیارت قبور آنها میآیند انس می گیرند وشادمان می گردند واگرازجهت اعمال واعتقادراه عصیان و انحراف را پیش گرفته باشند،در عذاب الهی گرفتار خواهند گشت.[1] حکیم متألّه عبدالرزّاق لاهیجی نیز در کتاب(گوهرمراد)یکی ازمباحثی را که در ضمن بحث (معاد)مطرح کرده است بحث(عام برزخ) است وی می گوید:در  روایات بسیاری به این مطلب تأکید شده است که ارواح مؤمنین پس از مرگ در  نعمت خداوندی متنعّم وارواح کفّار در عذاب الهی معذّب خواهند گشت و این وضع تا روزی که قیامت برپا گردد ادامه خواهد داشت سپس روایاتی را در این زمنیه ذکرکرده است.[2]مابرای اینکه شناخت بهترو کاملتری از (عالم برزخ ) داشته باشیم در این مقاله نیزتعدادی از احادیث اهل بیت عصمت علیهم السّلام که هریک ازآنها چراغی ازبصیرت و معرفت را فرا راه ما قرار می دهندرا ذکر می کنیم تا در پایان بحث نتیجۀ کاملتری رابه دست بیاوریم:

تجسّم عمل

1ـ حضرت امیرمؤمنان فرمودند: مال و فرزندان وعمل هر انسانی در آخرین روز زندگی  دنیا،ونخستین روززندگی آخرت اودر برابر وی مجسّم می گردند واو نخست به مال خود توّجه میکندو به آن میگوید: من برای به دست آوردن تو حرص فوق العاده ای به خرج  می دادم اکنون چه کاری ازتو برای من ساخته است؟آن میگوید: (کفن خودرا ازمن برگیر). سپس روی به فرزندان خود میآورد و به آنان میگوید :( من شما را دوست میداشتم ودر راه حمایت ازشما میکوشیدم امروز چه کاری برای من انجام خواهید دارد)؟ آنان در پاسخ میگویند:(ما تو را به خانۀ قبر می رسانیم و در خاک پنهانت میکنیم)!! از آن پس به عمل خود توجّه میکند و میگوید:(قسم به خدا من به تو چندان اهمیّت نمی دادم وتو برمن سنگین بودی، امروز از توچه کاری برای من ساخته است)؟ آن میگوید:(من در خانۀ قبرو در همه احوال همراه تو هستم و تا روزیکه مرا وترا در پیشگاه خداوند عر ضه کنند با توهستم). سپس حضرت اضافه کردند:اگرآن شخص دوست خدا باشد یکی که دارای پاکیزه ترین بویها و نیکوترین چهره ها و خوبترین لباسها است در آن لحظه (لحظه ای که انسان در آستانۀ مرگ است) به نزد او میآید ومی گوید:بشارت باد ترا به راحتی وبهشت پرنعمت و مقدم تو خیر مقدم است). این شخص میگوید:(تو کیستی که اینچنین زیبا و آرامش بخش میباشی)؟ می گوید:(من عمل خوب توهستم). از آن پس آن شخص کسانی را که او را غسل می دهند می شناسد واز اکسانی که جنازۀ او را حمل می کنند تقاضا میکند که تعجیل نمایند واو رازودتر به مقصد برسانند. وهنگامی که او را به خانۀ قبروارد میکنند دو فرشته ازجانب خداوند فرا می رسند و ازاو در بارۀ توحید و خداشناسی و دین و ائین و نبوّت و سایر معارف دینی سوال میکنند وجواب صحیح و کامل در یافت میدارند،سپس به او میگویند (خداوند ترا در  راهی که دوست میدارد و موردرضایت او است ثابت قدم و استوار بدارد)از آن پس قبراو را وسعت میدهند و در ی ازبهشت به روی او میگشایند و میگویند:چشم تو روشن باد اکنون،با دل آرام در جوار نعمت های خداوندی قراربگیر که خداوند فرموده است:(اصحاب الجنّة یو مئذ خیرُ مستقرا و احسنُ مقیلا).[3]

یعنی (اهل بهشت در انروز مسکن و مقرّی بهتر و آرامش نیکوتری خواهند داشت). و اگر آن شخص دشمن خدا باشد یکی که دارای زشت ترین چهره ها و بدترین بوی ها است به نزد او می آید و میگوید:(بشارت بادترا به عذاب و سختی های در دناک ،واو کسانی را که او را پس از مرگ شستشو میدهند و کسانی را که جنازۀ او را برمیدارند وحمل می کنند می شناسد و ازآنها تقاضا میکند که جنازۀ او را با تأنّی حمل کنند و هنگامی که او را به خانۀ قبرمی گذارند  دو فرشته ازجانب خداوند فرا میرسند و در بارۀ خدا ودین و پیامبر ازاو سؤال می کنند واو نمی تواند جواب صحیح بدهد و سپس عذاب سختی او را در بر میگیرد و در ی از آتش به روی او می گشایند و به او میگویند.(اکنون این تو و این عذابهاو گرفتاریها و او همچنان درعذاب است وآرزو میکند قیامت زودتربرپاشود.[4]

اجتماع ارواح مؤمنین

2ـ شخصی به نام حبّۀ عُرنی می گوید:روزی به همراه حضرت امیر مؤمنا ن علیه السلام از شهر کوفه خارج میشدیم و چون به نقطه ای که وادی السلام نامیده می شدرسیدیم حضرت توقّف کردن ومثل اینکه با گروههائی صحبت میکندایستادند من هم ایستادم و چون خسته شدم نشستم وازنشستن خسته شدم ،مجدّدا ازجایخود برخاستم وایستادم وعبای خودر ا که برروی زمین پهن کرده بودم جمع  کردم و گفتم یا امیرالمؤمنین:چقدر روی پا ایستادن شما طولانی شد.ساعتی استراحت بفرمائید و عبای خودرا روی زمین پهن کردم تا حضرتش روی آن ینشیند.حضرت در پاسخ فرمودند:(ای حبّه !من با مؤمنان صحبت میکنم وبا آنان اُنس میگیرم) و من در حالی که چیزی را نمیدیدم با تعجّب عرض کردم:یا امیرالمؤمنین آیا مطلب این چنین است یا مردگان می توان صحبت کرد و انس گرفت؟ فرمودند:(بلی ) اگرواقعیت برای تو مکشوف گردد و پرده برکناربرود خواهی دید که در اینجا افراد مؤمن دسته دسته جمع شده اند و با هم صحبت میکنند.گفتم:(آیا اجسام میباشند یا ارواح؟(فرمودند :ارواح مؤمنین  میباشند. بعداز آن اضافه کردند که هیچ یک از افراد مژمن در هیج نقطه ای ازنقاط زمین از دنیا نمی رود مگراینکه به روح او فرمان میرسد که به ارواح مومنین که در  وادی السلام می باشند به پیوندد و انجا بقعه ای است ازبهشت.[5]

ارواح مؤمنین درعالم برزخ

3ـ ابو بصیر می گوید:(حضرت صادق علیه السلام فرمودند: ارواح مؤمنین درسایۀ در ختان بهشتی نشسته از عذاهای بهشتی میخورندو از آبهای آن مینوشندو می گویند پروردگارا قیامت را برپا بدار و وعده هائی را که به ما داده ای عملی بساز).[6]

مجاهدین راه خدا در عالم برزخ

4ـ حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام فرمود: حضرت حسین بن علی بن موسی الرضا علیه السلام فرمود: حضرت حسین بن علی علیهما السلام فرمودند: روزی حضرت امیر مؤمنان (ع) خطبه میخواندند ومردم را برای جهاد در راه خدا ترغیب مینمودند در  این حال جوانی برخاست و عرض کرد با امیرالمومنین فضیلت مجاهدین در راه خدا را به طورمشروح بیان بفرمائید حضرت امیرمومنان (ع) فرمودند: (روزی من پشت سر پیغمبر(ص) در حالی که اوسوار ناقۀ عضبا [7] بود سوار بودیم واز غزوۀ ذات السلاسل [8] مراجعت میکردیم همان سوالی راکه هم اکنون تو ازمن کردی من از محضر حضرت رسول خدا(ص) نمودم حضرتش در پاسخ فرمودند: مجاهدین راه خدا همینقدر  که تصمیم در بارۀ (جهاد فیسبیل الله ) میگیرند خداوندبیزاری ازآتش جهنم را برای آن مینویسد. و هنگامیکه برای عزیمت به جهاد خودرا مجهّز میکنند خداوند به وجود آنها برملائکه مباهات می کند.و هنگامی که با خانوادۀ خود وداع میکنند ازگناهان خودپاک و پیراسته میگردند وضمنا در طیّ عزیمت وحرکت برای انجام جهاد هرعمل نیکی را که انجام میدهندبه 2برابرثواب نائل میشوند وبرای هرروزی که در این ضمن می گذرانند ثواب عبادت هزارسال برای آنهانوشته میشود.و هنگامی که در برابر دشمنان اسلام قرار میگیرند ونیزه‌‌ها بالا میرود وتیرها در جایگاه خود برای خرکت آماده میشود فرشتگان الهی آنها رااحاطه میکنند وبرایفتح و نصرت آنها دعا مینمایند ومنادی بهشتی ندات میدهد که (بهشت زیر سایه شمشیرها است9و زخم شمشیرو نیزه برای (شهید) از نوشیدن آب سرد در هوای گرم تابستان گواراترمیشود.و هنگامیکه (شهید )در اثرزخمی که بر بدن او اصابت کرده است ازمرکب خود برروی زمین سرازیر می شود پیش ازاینکه بدن او به زمین برسد خداوند همسراو را که از(حورالعین)است به سوی او میفرستد تا اون را به کرامت های الهی بشارت بدهد.و همینکه بدن او روی زمین قرارمیگیرد زمین به او میگوید :(آفرینبرآن روح پاکی که ازبدن پاکیزه خارج گردیده است.پس بشارت بادترا که اکنون برای تو نعمت هائیکه تاکنون هیچ چشمی مانند آنرا ندیده وهیچ گوشی نشنیده وبر خاطر هیچ کس خطور  نگرده است آماده شده است.وخداوند آن روح را در قالب مخصوصی در بهشت قرار میدهد واو ازنعمت های بهشتی بهره مند میگردد. وهنگامی که روز قیامت فرا میرسد قسم به خداوند(شهدا) با چنان جلال و عظمتی محشورمیگردند که پیغمبران خداونددر سرراه آنا برای اداءاحترام ،ازمرکبهای خود فرود می آیند وپیاده میشوندتا آنکه آنان در جایگاه مخصوص خودقرارمی گیرند.و آنان به قدر ی در پیشگاه حضرت حق مقام دارند که هریک ازآنها تا70هزار نفر از اهل خانۀ خود  وهمچنین ازهمسایگان خودرا شفاعت میکنند و بالاخره آنان با من وحضرت ابراهیم خلیل علیه السلام در مقام مخصوصی قرارمی گیرند و در هرصبح وشام به (وجه الله ) نظر می افکنند.[9]