تجسم اعمال

اصول اعتقادی اسلام

«معاد»

قسمت بیست و چهارم

تجسم اعمال

آیت الله حسین نوری

در مقاله های پیش، بحث در نحوه ی مجازات اعمال در روز قیامت در این مورد بود که آیا مجازات بوسیله خود اعمال صورت میگیرد؟ یعنی اعمال نیک انسان در صحنه ی آخرت در چهره ی خوب و مطلوب و زیبای بهشتی جلوه گر و اعمال بد در چهره ی زشت و نامطلوب و جهنمی مجسم می گردد؟

یا اینکه بهشت و جهنم و ثواب و عذاب و بالاخره پاداش و کیفر، از اعمال انسانی جدا است و آثار و نتائجی است که بر اعمال انسانها مترتب میشود؟

هریک از این دو نظریه، طرفدارانی در میان علمای اسلامی دارد و هر یک به آیاتی از     قرآن مجید و احادیثی از احادیث اسلامی استدلال می کنند که، به شرح قسمتی از آنها پرداختیم.

علامه ی مجلسی که از طرفداران نظریه ی دوم است، پس از نقل عباراتی از           «شیخ بهاءالدین عاملی» که با پافشاری از نظریه ی اول طرفداری میکند میگوید: «نظریه» شیخ بهائی قابل قبول نیست زیرا این نظریه مستلزم تبدل عَرَض -که اعمال انسانی است- به جوهر¹ است و تبدل عَرَض به جوهر و همچنین عکس آن یعنی تبدل جوهر به عَرَض محال است.

و در این موضوع تفاوتی میان دنیا و آخرت نیست و اینکه در صحنه ی دنیا تبدل عَرَض به جوهر محال و غیرممکن باشد ولی در صحنه ی آخرت این تبدل ممکن باشد غیرقابل قبول است و چیزی جز سفسطه و مغالطه نیست زیرا نشاه ی آخرت مانند نشاه ی دنیا است و فقط تفاوت آنها در این است که یکی قبل از مرگ و دیگری بعد از مرگ است و روشن است که واقع شدن مرگ میان دو نشاه، هرگز نمی تواند امر محال را ممکن بسازد. سپس میگوید: آیات و روایاتی که در ظاهر دلالت بر تجسم اعمال دارد قابل توجیه می باشد و ناگزیر مورد توجیه قرار می گیرند»².

در این مورد در رابطه با کلام علامه مجلسی باید گفت که تفاوت جهان آخرت با این جهان فقط در «اینکه یکی قبل از مرگ و دیگری پس از مرگ است» نیست بلکه تفاوت آنها بسیار عمیق تر و گسترده تر از این است و چنانکه از آیات قرآنی و احادیث اسلامی استفاده میشود در جهان آخرت اساسا موجودات چهره ها و سیماهای دیگری را باز می یابند و جهان آخرت، جهانی است که همه چیز در آن زنده است جهانی است که زمین و زمان در آن سخن میگوید و اعضاء و جوارح بدن انسان درباره ی اعمال او گواهی میدهند و متکبران بصورت مورچه و سخن چینان به شکل میمون و حرام خواران بصورت خوک محشور می- گردند.³ و تازیانه ای که در دست ستمگران بوده است به شکل اژدها محشور میشود. خلاصه آن جهان، جهان بروز حقایق است و همه چیز با صورت واقعی و باطنی خود آشکار می گردد.

عالم افسرده است نام اوجماد                                    جامد افسرده بودای  اوستاد

باش تا خورشید حشر آید عیان                                    تا ببینی جنبش جسم جهان

مرده اینسویند و آنسو زنده اند                                    خامش اینجا و آنطرف گوینده اند

و میتوان گفت: اساس بحث تبدل عََرَض به جوهر با موضوع تجسم اعمال در روز قیامت مرتبط نیست و در صحنه آخرت نه تنها اعمال انسانها با چهره ی دیگری ظاهر، بلکه بسیاری از موضوعاتی که در دنیا چهره ی مخصوص دنیوی دارند در آنجهان با چهره ی دیگری مجسم و آشکار میشوند و این مطلب با مراجعه به اخبار اهلبیت عصمت و طهارت سلام الله علیهم روشن میشود و ما برای نمونه به ذکر برخی از آنها می پردازیم:

1- قرآن مجید

چنانکه میدانیم قرآن مجید در صحنه ی این دنیا بصورت کتابی است مقدس که مورد تلاوت قرار می گیرد و برنامه ی مدون زندگی انسانها را تشکیل میدهد ولی احادیث اسلامی میگوید که این کتاب در صحنه ی آخرت با چهره ی دیگری ظاهر می گردد:

حضرت باقر علیه السلام به مردی بنام سعد خفاف فرمودند:

ای سعد قرآن را یاد بگیرید که «قرآن» در روز قیامت در بهترین سیما و صورت در عرصه ی محشر درحالی که اجتماع مردم 120 هزار وصف را تشکیل داده اند و 80 هزار صف از آن صفوف امت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و 40 هزار صف امت پیامبران دیگر است حضور پیدا میکند و در ابتداء بطرف صفوف مسلمین می آید و بر آنها سلام میکند و آنها از دیدن زیبائی جمال و شکوه آن به شگفت میآیند و میگویند: «لا اله الا الله الحلیم الکریم» این شخص که این اندازه جمال و نورانیت و عظمت دارد کیست؟

از آن پس به طرف صف شهدای راه خدا حرکت میکند آنان نیز از مشاهده ی جمال و جلال و شکوه آن خیره میشوند و میگویند: «لا اله الا الله الرب الرحیم» این شخص گویا با این اندازه از شکوه و عظمت و زیبائی و روشنائی از شهدای دریا است و بهمین علت است که این همه بهاء و جمال و شکوه بآن داده شده است!!

از آن پس از آنجا نیز حرکت کرده به سوی شهیدان دریا میرود آنها نیز هنگامی که آنرا می- بینند از عظمت و شکوه و جمال او تعجب می کنند و میگویند «این شخص با این شکوه از شهیدان دریا است جز اینکه جزیره و نقطه ای که آن در آنجا بشهادت نائل گردیده است از جزیره و نقطه ای که ما در آن بشهادت رسیده ایم بزرگتر و پرخطرتر بوده است.

سپس از آن نقطه نیز عبور کرده در چهره ی پیغمبران خدا رو به صف پیغمبران میآید در اینحال پیغمبران خدا (ع) به آن می نگرند و از شکوه و عظمت آن به شگفت میآیند و میگویند «لا اله الا الله الحلیم الکریم» گویا این پیغمبر است ولی دارای عظمت بسیار زیادی است.

بعد از آن همه ی آنها اجتماع میکنند و همگی به محضر مقدس حضرت پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله میآیند و میگویند ای محمد! این شخص کیست؟

پیغمبر اکرم «ص» به آنها میگوید: آیا این را نمی شناسید؟

میگویند ما آنرا نمی شناسیم ولی معلوم است که مورد رحمت الهی است.

حضرت پیغمبر «ص» می فرماید: این حجت خدا است بر مردم از آن پس از آنجا نیز گذشته بطرف صف فرشتگان در چهره ی فرشته ی مقرب خداوند میآید هنگامی که فرشتگان آنرا با جمال عظمت می بینند تعجب میکنند و میگویند پروردگار ما بزرگ و مقدس است!! گویا این شخص جزء فرشتگان است و باید مقربترین فرشتگان باشد و از همین رو است که این همه بها و شکوه و عظمت آنرا فرا گرفته است.

بعد از آن، از آن نقطه نیز عبور کره زیر عرش خداوند توقف میکند و بسجده میافتد.

پس خداوند تبارک و تعالی آنرا صدا میزند و به آن میگوید: «ای حجت من در روی زمین و کلام صادق و ناطق من» سر خود را بالا کن و از من سوال نما که هرچه بخواهی بتو داده خواهد شد و شفاعت کن که شفاعت تو پذیرفته میشود.

از آن پس سر خود را بلند میکند و خداوند بآن میگوید:

بندگان مرا در رابطه با خود چگونه دیدی؟

آن در پاسخ میگوید:

پروردگارا گروهی از آنان حق مرا مراعات کردند و براهنمائیهای من عمل کردند و پشت سر من گام برداشتند ولی دسته ای از آنها بمن توجه نکردند و حق مرا سبک شمردند و براهنمائیهای من توجه و عمل ننمودند و با اینکه من برای همه ی مردم حجت و دلیل می- باشم مرا تکذیب کردند.

در این حال خداوند تبارک و تعالی میفرماید: «به عزت و جلال و عظمت خودم سوگند امروز بهترین پاداش ها را بکسانی میدهم که بدستورهائی که در تو مندرج است عمل کرده اند و شدیدترین و دردناکترین عذاب نیز برای کسانی است که براهنمائیهای تو پشت پا زدند و عمل نکردند».

از آن پس «قرآن» بسوی مردم برمیگردد و بنزد کسانی که بآن عمل کرده اند میآید و بآنان میگوید: «من آنکسی هستم که تو شب ها را برای انس گرفتن با من بیدار ماندی و در راه عملی شدن راهنمائیهای من زحمت ها کشیدی و اذیتهائی را تحمل کردی امروز روزی است که هر کس نتیجه ی کار و زحمت خود را باز خواهد یافت و من امروز پشت سر تو ایستاده ام و بعد از آن رو بجانب پروردگار میکند و میگوید: پروردگارا بنده ی تو که تو بحال او آگاه تر میباشی، در راه بکار بستن راهنمائیهای من خود را بزحمت انداخت و او همواره مراقب حق من بود و برای خاطر من دوست میداشت و برای خاطر من دشمن میداشت.

در این حال خداوند میفرماید: این بنده ی مرا اکنون به بهشت داخل کنید و از لباسهای بهشتی بر او بپوشانید و از تاجهای بهشتی بر فرق او بگذارید.

سپس خداوند میگوید: بعزت و جلال خودم سوگند امروز این پنج مطلب را باین قبیل افراد ارزانی میدارم:

1- آنها همیشه جوان خواهند بود و هرگز پیری در وجود آنها راه پیدا نخواهد کرد.

2- همواره سالم و تندرست خواهند ماند و هرگز بیماری عارض آنها نخواهد شد.

3- همیشه غنی و توانگر خواهند بود و هیچگاه فقر بر آنها سایه نخواهد افکند.

4- همواره شادمان خواهند بود و هیچوقت حزن و اندوه بر آنها عارض نخواهد شد.

5- همیشه زنده خواهند بود و مرگ هیچوقت بسراغ آنها نخواهد آمد.⁴

2- ماه رمضان

میدانیم «ماه رمضان» یکی از ماههای دوازده گانه ی سال و دارای فضیلت و عظمت مخصوصی است و قرآن مقدس در این ماه نازل گردیده و روزه گرفتن که یکی از عبادات     پر اهمیت اسلامی است در این ماه واجب شده است ولی در روز قیامت با چهره ی دیگری محشور می گردد.

در تفسیر حضرت عسکری «ع» آمده است که خداوند در روز قیامت «ماه رمضان» را در بهترین و زیباترین چهره محشور میگرداند و آنرا برای اینکه همه ی اهل محشر ببینند در جایگاه بلندی قرار میدهد و خلعت های بسیاری از خلعت های بهشتی و همچنین انواع لباسها و زیورهای بهشتی را در اختیار آن میگذارد.

از آن پس منادی ای از عرش خداوند ندا میدهد که ای مردم!

آیا صاحب این چهره ی با عظمت را میشناسید؟

مردم در پاسخ میگویند: پروردگارا ما صاحب این سیمای با عظمت را نمی شناسیم.

منادی الهی میگوید: این ماه رمضان است و چه بسیار کسانی که بوسیله ی آن سعادتمند شدند و چه بسیارند کسانی که بواسطه ی آن شقاوتمند گردیدند.

اکنون آگاه باشید هر مومنی که در ماه رمضان طاعت پروردگار را بزرگ شمرده است و بوظیفه ی خود در این ماه مقدس عمل کرده است نزدیک بیاید و نصیب خود را با        درنظر گرفتن مراتب اطاعت و جدیت از این خلعت ها بگیرد.

بعد از آن افراد مومنی که در راه اطاعت خداوند در این ماه گام برداشته و بوظیفه خود عمل کرده اند پیش می آیند و از آن خلعت ها باندازه اطاعت خود و جدیتی که داشته اند می- گیرند و بر اندام خود می پوشند.

اما افرادی که برای ماه رمضان احترام و اهمیت لازم را قائل نشدند و بوظیفه ی خود در آنماه عمل ننمودند از جامه های آتشین پوشانده می شوند.⁵

از این قبیل نمونه ها این موضوع -همانطور که گفته شد- بطور روشن بدست می آید که روز قیامت روز نمایان شدن حقایق و پدیدارشدن چهره های باطنی و واقعی موجودات است و بنابراین پذیرفتن موضوع تجسم اعمال و صورت گرفتن مجازات بوسیله ی خود اعمال -چون یک حقیقت قرآنی و حدیثی است- استبعادی ندارد.

ادامه دارد

 

تعداد مشاهده مقاله: 123