ویژگیهای ماه خدا و عید سعید فطر

دانستنیهایی از قرآن

ویژگیهای ماه خدا و عید سعید فطر

بسم الله الرحمن الرحیم

«اِنّا اَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِِِِِِِِِِِِِِِِِ وَ ما ادْریکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ، لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهرٍ،تَنَزَِّلُّ المَلائکَةُ و الرُّوحُ فیها بِاِذْنِ‌رَبِّهِمْ مِن کُلّ اَمْ‍رٍ، سَلامٌ هِیَ حَتّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ».

                                                                  (سوره قدر)

ما آن قرآن را در شب قدر نازل نمودیم، و تو چه دانی که شب قدر چیست؟ شب قدر بهتر از هزار ماه است، ملائکه و روح در آن شب به اذن پروردگارشان برای (تقدیر) هر امر نازل می گردند. شبی است آکنده از سلامت تا هنگام سپیده دم.

لیلة القدر: در روایتی رسول خدا (ص)درباره شب قدر می فرماید: یا علی آیا می دانی معنی لیلة القدر چیست؟ عرض کرد: نه یا رسول الله، فرمود: خداوند در این شب آنچه را که تا روز قیامت وجود پیدا می کند، مقدّر می سازد، و از جمله آنچه خدای عزوجلّ تقدیر می فرماید مسأله ولایت تو و امامانی است که از فرزندان تو می باشند تا روز رستاخیز.

ویژگیهای ماه رمضان

همانگونه که در میان افراد انسان که همگی آفریده و مخلوق الهی هستند، خداوند بندگانی ویژه و زبده را برگزیده و آنان را برای انجام رسالتی بزرگ انتخاب نموده و فرموده است: «اِنَّ الله اصْطَفی آدَمَ و نُوحاً و آلِ اِبْراهیمَ و آلَ عمرانَ عَلَی العالَمیْنَ»[1] خدا آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برگزیده است. در میان ماه های سال، ماه مخصوصی را نیز برای اهدافی خاص که در قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام بیا ن شده است، برگزیده و آن را به ویژگیهائی اختصاص داده است، چنانچه در سوره مبارکه «بقره» هدف از تشریع روزه رمضان را تحصیل تقوی معرفی نموده و فرموده است: «یا ایََّهَا الََّذینَ آمَنوا کُتِبَ علیکُمُ الصّیامُ کما کُتِبَ‌ علیکُمُ الصّیامُ کما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِن قَبلِکُم ْ لَعَلَکُمْ تَتَّقُِون»[2]_ ای کسانی که ایمان آورده اید، روزه بر شما نوشته شده، آن چنان که بر امتهائی که پیش از شما می زیستند نوشته شده است؛ باشد که متّقی و پرهیزکار شوید. و در دو آیه بعد به یکی از مشخصات برجسته این چنین اشاره فرموده: «شَهرُِ رمضان الََََََّذی اُنْزِلَ‌ فِیْهِ القرآنُ هُدیً لِلنّاسِ و بَیّناتٍ منَ الهُدی و الفرقان»_ ماه رمضان که در آن قرآن به عنوان عامل هدایت و وسیله تشخیص حق از باطل نازل گردیده است. و در روایات آمده که تمام کتابهای آسمانی در این ماه نازل شده است.

شب قدر

یکی از ویژگیها و مشخصات برجسته این ماه، وجود شب قدر است؛ شبی که در فضیلت و عظمت بواسطه خیراتی که از جانب پروردگار در آن نازل می شود، بر هزار ماه ـ که به فرموده حضرت صادق (ع)از شب قدر برخوردار نباشد ـ برتری دارد، و این مدت، هشتاد و اندی سال را تشکیل می دهد که عمر طولانی یک انسان به حساب می آید. بنابراین، درک یک شب قدر و بهره برداری از برکات و فیوضات آن، بر یک عمر طولانی انسانی که بواسطه غفلت و بی خبری، از الطاف خاصه الهی در این شب خویش را محروم ساخته، و با دیگر شبهای معمولی تفاوتی نگذارد، ترجیح و برتری دارد.

و این شب از این جهت «قدر» نامیده می شود که شب تعیین مقررات یک ساله انسانها است، چنانچه در اوائل سوره مبارکه «دخان» می فرماید: «انّا انزلناه فی لیلة مبارکة انا کنّا منذرین فیها یفرق کلّ امر حکیم»‌ـ ما قرآن را در شب مبارک قدر نازل نمودیم و ما پیوسته انذار دهنده ایم، در آن شب هر امری موافق با حکمت الهی (با توجه به صلاحیتها و شایستگی های افراد) تعیین می گردد، و بگفته مفسران «ما ادریک، ما لیلة القدر» تعبیری است که دلالت بر عظمت و بزرگی این شب دارد، چنانچه مشابه این تعبیر در مورد روز قیامت و دیگر موارد نیز در قرآن کریم به کار رفته است. پیامبر گرامی اسلام «ص» و ائمه «ع» که توجه به عظمت رمضان و این شب بزرگ در این ماه پر برکت داشته اند، طی روایات مختلف، خواسته اند ما را به کمال عظمت آن واقف سازند تا چنین ایام و لیالی پر برکت را به غفلت نگذرانیم و به فرموده پیامبر اکرم (ص): اگر بنده به خیرات و برکات آن آگاه باشد دوست خواهد داشت که تمام سال، رمضان باشد.[3]

عید سعید فطر

عید سعید فطر از جمله اعیاد بزرگ اسلامی است که به دلیل اهمیّت و عظمت خاص آن، در روایات، برای این روز دعاها و اعمال خصوصی ذکر شده است، و همانگونه که حجاج محترم بیت الله الحرام، پس از انجام یک سلسله مناسک و اعمال حج، توفیق خویش را در اجرای این دستورات انسان ساز الهی، عید می گیرند، و دیگر مسلمانان جهان هم هماهنگ با آنان به گرامی داشت و انجام مراسم مذهبی آن روز می پردازند، تمام مسلمانان که یک ماه روزه و تسلط بر غرائز و خواستهای نفس را، بمنظور اطاعت از خواست الهی پشت سر گذاشته اند، پایان این برنامه عظیم عبادی را عید می گیرند. و طبیعی است که ماهی به چنان عظمت، و برخورداری از فیوضات و برکات فراوان الهی در این ماه ـ که ماه ضیافة الله است‌ـ عیدی به بزرگی و شکوه «فطر» می طلبد، ولی باید به این حقیقت توجه داشت که این روز، برای چه کسانی می تواند روز عید و سرور باشد. امیر مومنان (ع)در این باره می فرماید: « انّما هو عیدٌ لِمَنْ قَبِلَ صیامَه و شَکَرَ قیامه»[4] همانا این روز برای کسی عید است که روزه اش قبول و نماز و عبادتش پذیرفته گردد. ولی کسی که در انجام صحیح انسان ساز کوتاهی نماید همان شقی و بدبختی است که رسول خدا (ص) در باره اش فرموده «اِنَّ الشقیّ مَن خرج عنه هذا الشهر و لم تغفر ذنوبه، فحینئذٍ یخسر حین یفوز المحسنین بجوائز الرّبّ الکریم»[5].ـ در حقیقت شقاوتمند واقعی کسی است که این ماه بر او بگذرد، (و کاری نکند ) و گناهانش آمرزیده نگردد، و در روزی که نیکوکاران به جوائز و الطاف پروردگار کریم نائل می گردند، او محرومیت و خسران خواهد دید، و آن روز پاداش و جوائز، همین روز فطر است که امیر مومنان (ع)فرمود: «ایُّهَا النّاس اِنَََّ یومَکُمْ یَومَ یُثابُ فیه المحسنون و یخسر فیه المبطلون»[6]ـ مردم! بدرستی که این روز (عید) شما روزی است که نیکوکاران در آن پاداش و آنها که (در انجام روزه و عبادات این ماه) به غفلت و بطالت گذرانیده اند. زیان خواهند دید، و چنین روزی با این عظمت را، نباید به بازی و بیهوده کاری به هدر داد، لذا در روایتی رسول خدا (ص) می فرماید، خداوند آن دو روزی را که مردم مدینه در جاهلیت داشتند و در آن به بازی می گذرانیدند به دو روز بهتر که روز فطر و قربان است تبدیل ساخت، و در همین رابطه امام مجتبی (ع)از کنار جمعی که در روز عید فطر سرگرم بازی و خنده بودند عبور نمود، لحظه ای در کنارشان ایستاد و فرمود: «انَّ اللهَ جَعَلَ شهَر رمضان مضماراً لخلقه فیستبقون فیه بطاعته الی مرضاته، فسبق قومٌ فَفازوا وقصّر آخرون فخابوا، فَالعَحبْ مِنْ کلّ العحب مِنْ ضاحِک لاعِبٍ فی الیوم الذی یُثاب فیه المحسنون، و یخسر فیه المبطلون»[7] خداوند ماه رمضان را صحنه مسابقه مخلوق خویش برای سبقت گرفتن بوسیله اطاعت از او بسوی جلب مرضاتش قرار داده، عده ای سبقت گرفته و پیروز شدند و دسته ای کوتاهی ورزیده و شکست خوردند، پس شگفت و تعجب کامل از کسی است، در روزی که نیکوکاران پاداش و بطالت پیشگان زیان می بینند، به بازی و خنده پردازد، و از این جهت در عین حالی که این روز، روز سرور و شادمانی است، روز دعا و عبادت، و درخواست توبه و انابه نیز هست، و امام سجاد (ع)در این روز می فرماید:‌‌ «اللهُمَّ اِنّا نتوبُ الیک فی یوم فِطْرِِنَا الَّذی جعلته لِلُمؤْمنین عیداً و سروراً و لأهل ملّتِکَ مَجْمعاً و مُحْتشَداً مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ اَذْنَبْناه...» [8]ـ خدوندا در روز فطر خویش که برای مومنان آن را عید و روز سرور و شادمانی، و برای اهل دینت، روز گرد همائی و تعاون قرار داده ای، ما بسوی تو بازگشته و توبه می نمائیم.