تشخیص،درمان و پیشگیری بیماری ها

قسمت اول

تشخیص،درمان و پیشگیری بیماری ها

دکتر سید حسن عارفی

مقدمه:

سلامتی، بزرگترین نعمتی است که خداوند منّان به موجودات ارزانی داشته است. راجع به ارزش آن جائی برای بحث و گفتگو وجود ندارد.

سلامتی یک موجود تا زمانی ادامه می یابد که فعل و انفعالات، مبادلات ملکوتر داخل و خارج سلولی، مکانیسم های دقیق تعادلی و تبادلی داخل و خارج سلولی با نظم خیره کننده اش ادامه یابد.

انحراف از نظم تعیین شده سبب ایجاد بیماری و در نهایت مرگ می شود.

برای ایجاد بیماری ها، عوامل محیطی، ژنیتیکی و یا مجموعه ای از دو عامل فوق دخالت دارند و با پی بردن به عوامل ایجاد کننده می توان از ایجاد بیماری جلوگیری ( پیشگیری ) و اقدامات موثری در جهت بیماری ها نمود.

برای رسیدن به دو هدف اساسی؛ پیشگیری و درمان،‌احتیاج به دانشی وسیع و دانستنی هایی عمیق در رشته پزشکی دارد. قسمت اعظم این وظیفه سنگین به عهده̾ طبیب و سیستم بهداشتی اجتماع، و قسمتی از آن نیز به عهده̾ فرد فرد هر اجتماع می باشد.

برای مثال: در رابطه با سکته قلبی، طبیب باید آخرین اطلاعات راجع به عوامل مستعد کننده، علائم بیماری و راه های پیشگیری این بیماری خطرناک و کشنده را بداند ولی آحاد اجتماع نیز باید اطلاعاتی ـ گرچه در خور دانش و پایه معلومات خود ـ در ارتباط با علل و علائم پیشگیری این بیماری خانمانسوز و جانسوز داشته باشند.

برای رسیدن به اهداف فوق و انجام وظیفه علمی دانشگاهی بر خود وظیفه می دانم تا بدین وسیله گرچه به زبان ساده ولی آخرین اطلاعات پزشکی را از دو دیدگاه پزشکی جدید ( علم پزشکی و هنر پزشکی ) در آینده به رشته̾ تحریر در آورم.

همانگونه که افتخار داشتم در حدود ده سال از نظر پزشکی در خدمت عزیز ملتمان و قلب ملت انقلابی و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی کبیر « قدّس سرّه » باشیم، از این به بعد با ادامه̾ این سری مقالات در خدمت رهروان راه خمینی و هم نوعان عزیزمان خواهم بود.

ذکر این نکته لازم است که تشخیص و درمان و پیشگیری بیماری بر مبنای علوم جدید و با استفاده از آخرین اطلاعات پزشکی جهان تنظیم خواهد شد.

امروزه علم پزشکی باکسب آخرین و پیشرفته ترین معلومات و با استفاده از مدرن ترین و مجهز ترین امکانات تکنولوژی در خدمت اشرف مخلوقات برای باز گرداندن و تداوم بزرگترین و ارزشمند ترین نعمت خدادادی یعنی سلامتی است و ما در این نوشتجات کاری با تجربیات شخصی و بی اساس و غیر علمی افرادی بیگانه نسبت به پیشرفت ها و اختراعات پزشکی نخواهد بود و طب علفی و یونجه ای و کاهی، نه علمی است و نه قابل استفاده برای انسان ها.

زیرا مصرف دارویی در طب جدید بر مبنای خلوص داروئی، مقدار معین و مشخص دارو و اختصاصی بودن خواص دارو برای بیمار یا بیماری های استوار است. و مصرف گیاهی با خواص نا مشخص و ناخالصی فراوان و مقدار نامشخص نه تنها مفید نخواهد بود بلکه مضر هم می تواند باشد.

در خاتمه، هدف اصلی از این سری مقالات، طروق پیشنهادی در جهت پیشگیری از بیماری هاست ولی برای تفهیم مطلب خلاصه ای راجع به علل و علائم بیماری ها نیز خواهیم نگاشت.

در ابتدا مختصری راجع به تعریف پزشکی و نکاتی چند در رابطه با مریض و طبیب خواهم نگاشت، سپس هر بیماری را جداگانه مورد بحث قرار می دهیم:

تعریف رشته پزشکی

رشته پزشکی ( طب و طبابت ) رشته ای است که با کسب علوم مختلف و چگونگی استفاده از علوم اندوخته شده ( نو آفرینی و هنر آفرینی ) در جهت شناخت وضع طبیعی و غیر طبیعی بدن انسانی و پیشگیری و درمان بیماری ها بحث می کند.

بنابراین رشته پزشکی شامل دو قسمت زیر است:

1-    علم پزشکی به عنوان علم [1].

2-    هنر پزشکی به عنوان هنر [2].

رشته پزشکی جدید بر مبنای دو اصل فوق پایه گذاری شده است و برای رسیدن به نتیجه̾ مطلوب از تمام علوم پیشرفته برای تشخیص و درمان استفاده می کند. رشته پزشکی بر پایه و اساس مطالب علمی استوار است نه بر تجربه شخصی، و بدون اساس و پایه علمی ( مثل تب سنتی و تب گیاهی ).

با پیشرفت علوم مختلف و تکنولوژی های پیشرفته و پیچیده هر روز به رازهای جدیدی از خلقت پی برده می شود که این ها خود تأثیری در پی بردن به راز ها و مکانیسم های مختلف بیماری ها خواهد داشت. به این دلیل، رشته̾ پزشکی دائما در تغییر بوده و خواهد بود و مهارت پزشکی بر این اصل استوار است که طبیب باید تغییرات و پیشرفت های سریع پزشکی را به عنوان علم در قالبی جدید، هنرمندانه نوآفرینی کند.

رشته پزشکی امروز یک علم خالص هم نیست، بلکه رشته ای است که بر مبنای علوم اندوخته شده استوار و احتیاج به نحوه بکارگیری از علوم را دارد. بنابراین یک رشته و حرفه آموختنی است.

تأکید بر این است که رشته̾ پزشکی ریشه ها و اساس آن بر علوم متعدد استوار است و چون علوم در سیر تکاملی و تغییر می باشند، بنابراین افرادی که مسئولیت پزشکی جامعه را بر عهده دارند، موظفند دوش به دوش علوم پیشرفته در تکاپو بوده و هر لحظه دانشجو و دانش پژوهی پیگیر و علاقمند باشند.

پزشکی به عنوان علم

پزشکی جدید با استفاده از علوم مختلف به خصوص علم بیولوژی [3] و علم رفتاری، بیولوژی مولکولی [4] و بیو شیمی، فیزیک، بیو فیزیک، ریاضیات و روان شناسی و اپیدمیولژی، وسایل دقیق و پیچیده آزمایشگاهی، امکانات کامپیوتری، وسایل تکنولوژی هسته ای و اتمی، امواج ماوراء صوت و لیزر، میکروسکوپ نوری، میکروسکوپ الکترونیک؛ در رشته های فیزیولوژی ( طرز کار دستگاه های بدن )، با کتریولوژی ( علم موجودات ذره بینی )، پاتولوژی ( آسیب شناسی )، کاردیولوژی ( قلب )، کاستروانتر و لوژی( گوارش )، نفرو لوژی ( کلیه )، نرولوژی (اعصاب )، افتالمولوژی ( چشم ) و انکولوژی (سرطان ) و ده ها لوژی دیگر پی به مقداری از مکانیسم ها و رازهای بیماری ها برده و موفقیت های چشمگیری در پیشگیری و درمان ارائه داده است.

پزشکی جدید با وارد شدن به مرحله̾ جدیدی به نام بیولوژی مولکولی و علم اصلی بیولوژی سلولی، پی به راز علل و معلول ها و عوامل و مکانیسم های پیچیده بیماری ها برده و راز بیماری ها را بر مبنای بیولوژی داخلی سلولی جستجو می کند.

پزشکی جدید بر مبنای اختلالات و نقص های انواع پروتئین های انواع پروتئین ها و اسید های امینه موجود در کروموزم های داخل هسته سلولی و جابه جایی آن ها و تعداد و تغییر شکل کروموزم ها و ژن های مستقر در روی کروموزم ها بحث می کند.

به عبارت دیگر پزشکی جدید راز و مکانیسم بیماری را در ریزترین اجزای داخلی سولی جستجو می کند.

برای نمونه، بیش از 200 بیماری مادر زادی که علل آن ها غیر طبیعی بودن یا نبودن یک یا چند آنزیم یا پروتئین ها می باشد شناخته شده است. و بیش از 240 هموگلوبین غیر طبیعی در انسان تشخیص داده شده که هر یک قادر به ایجاد یک نوع بیماری خونی می باشند.

تشخیص گیرنده های سه گانه زیر:

1-     گیرنده های غشاء سلولی [5].

2-    گیرنده های سیتوپلاسمیک [6].

3-    گیرنده های هسته ای [7].

و اثر و عکس العمل های هورمون ها و دارو ها با این گیرنده و غیر طبیعی بودن آن ها در بیماری های مختلف، دریچه̾ دیگری در شناخت بیماری ها و مکانیسم ایجاد آن ها گشوده است.

( مثال: هیبر کلسترلمی تیب II ( بالا بودن کلسترول ) و دیابت ( بیماری قند )، بیماری قند غیر شیرین ( انسیپیدوس نفروژینک )، شناخت دریافت کننده های‌ مواد مخدر در مغز و کشف مواد مخدره اندوژنوس [8] به نام اندروفین [9] در مغز با فعالیت ضد دردی، کمک دیگری به تشخیص بیماری ها، مخصوصا بیماری های روانی خواهد کرد.

کشف انتقال دهنده های عصبی [10] و پیشرفت های سریع در علم اعصاب [11]، دریچه دیگری در تشخیص و درمان بیماری های مغز باز کرده است.

در گذشته در تشخیص و درمان بیماری ها، بررسی های انجام شده، بیشتر روی کلیات بیماری ها استوار بود ولی امروزه اصطلاحی است به نام ردوکشنیسم [12].

ردو کشنیسم یعنی از جزئیات به کلیات پی بردن و اخیرا این مطلب با ریزبینی دقیق تری بررسی می شود بدین ترتیب که از بررسی جزئیات کوچک تر و کوچک به کلیات پی می‌ برند.

چنان که ذکر شد، راز خلقت و راز بیماری ها و سلامتی را در ذرات و اجزاء ریز داخل سلولی با میکروسکوپ های الکترونیک و تکنولوژی های پیشرفته دیگر جستجو می کنند.

پزشکی جدید تنها بر مبنای فیزیولوژی، فارماکولوژی، نروسیانس، بیولوژی سلولی، بیولوژی مولکولی بیوشیمی، ایمونولوژی، بیوفیزیک استوار نیست، بکله متکی بر علوم دیگر مثل روانشناسی، علم الاجتماع، علم اقتصاد، واپیدمیولوژی نیز استوار است. علم پزشکی با استفاده از علم محیط زیست، علم تغذیه، پی بردن به دنیای میکروب های ذره بینی وکنترل آن ها قدم های مؤثری در تشخیص و پیشگیری و درمان بیماری ها برداشته است.

پزشکی به عنوان هنر

دانش و آگاهی وسیع علمی و بررسی های دقیق علمی برای تشخیص و پیشگیری و درمان بیماری ها لازم است ولی کافی نخواهد بود. بلکه طبیب باید با کسب آخرین اطلاعات علمی و تحقیقاتی و پژوهشی جهان طب با هنر چگونگی بکاری گیری و قضاوت صحیح در استفاده از علوم در جهت تشخیص و پیشگیری و درمان بیماری ها را درخود با هنرنمائی خاصی نو آفرینی کند تا با بکارگرفتن به مورد و منطقی آن ها پی به تشخیص صحیح بیماری‌ ها ببرد.

طبیبی که به علوم پزشکی و علوم وابسته به پزشکی می باشد، اگر هنر استفاده منطقی و به مورد تکنولوژی ها و تست های پیچیده و امکانات دقیق و گران قیمت و خطرناک پزشکی را هنرمندانه در خود به مرحله آفرینش در نیاورد و خلق نکرده باشد، مسلما پزشک خوبی در جهت تشخیص و درمان بیماران نخواهد بود.

چگونگی استفاده از تکنولوژی های جدید و تست های پیچیده و ذی قیمت و خطرناک فقط در کنار تخت بیمار و بررسی بیمار حاصل می شود.

بعد از آموختن علم پزشکی باید هنر پزشکی در طبیب به وجود آید تا با مجموعه علم و هنر پزشکی بتواند طبیبی خوب در خدمت اجتماع باشد.

بیمار کیست؟

بیمار فردی است از اجتماع که سلامتی او در خطر افتاده است.

بیمار انسانی است وحشت زده ولی امیدوار به علم و هنر پزشکی در جهت تشخیص و درمان بیماری او.

نگرانی در اغلب موارد حتی در صبورترین بیماران ظاهر می شود. این نگرانی ممکن است ناشی از ترس از بیماری به خصوصی مثل سرطان، یا ترس از، از دست دادن شغل، از نرسیدن به هدف مورد علاقه، یا ترس ازمرگ باشد.

در برخورد با هر بیمار مطلب زیر بسیار مهم است:

همان طور که هر فردی در اجتماع از نظر ارثی، تجربیات، فرهنگی،محیط روانی، آموزشی، موفقیت ها، موقعیت ها، شکست ها، مسائل هیجانی، عوامل محرک محیطی، عوامل بازدارنده̾ محیطی، عوامل آرامش بخش محیطی، عوامل تطبیقی با محیط، مخصوص همان شخص است و هر فردی از نظر عوامل فوق و هزاران عامل دیگر با دیگران متفاوت است به همین دلیل تأثیر عوامل فوق در قالب هر انسان موجودی با شخصیت و خصوصیات اخلاقی منحصر به همان فرد به وجود آورده و طرح ریزی و شکل می دهد، بنابراین هر بیماری با شخصیت و خمیره انسانی مخصوص به خود ولی مبتلی به بیماری و دردمند به طبیب پناه می آورد.

به همین دلیل یک بیماری مشخص در افراد مختلف مشخص در افراد مختلف به صور متفاوت تظاهر خواهد کرد. زیرا فرهنگ ها، شخصیت ها، استاندارد ها، تحمل ها، زودرنجی ها، مقاومت در مقابل آلام و سختی ها می توانند در تظاهرات بالینی و جواب گوئی به درمان بیماری ها اثرات متفاوت داشته باشند.

با ذکر مطالب فوق تذکر این نکته ضرورت پیدا می کند که با وجود یک نوع بیماری مشخص، برخورد طبیب با هر بیمار منحصر بخود و کتابی مجزا خوهد بود و به ندرت نوشته های کتاب کلاسیک با تظاهرات یک بیماری کاملا تطبیق می کند.

طبیب کیست؟

طبیب، پناهگاه انسان هایی است که بزرگترین موهبت الهی آن ها یعنی « سلامتی » به خطر افتاده است.

طبیب نیز انسانی است که از نظر ارثی، تجربیات، محیط روانی، محیط آموزشی، موقعیت ها، موفقیت ها، شکست ها،‌مسائل هیجانی، عوامل محرک محیطی، عوامل تطبیقی با محیط، منحصر به خود و منحصر به فرد می باشد.

طبیب انسانی است که در قالب جسم خاکی خود با اندوختن علوم مختلف و با بکارگیری هنر پزشکی و نو‌ آفرینی، هنرمند و عالمی است در خدمت مردم برای تشخیص، درمان و پیشگیری بیماری ها. آن چه یک فرد را تبدیل به یک طبیب حاذق و ارزشمند می کند، تنها هوش و حافظه بالا و والای او نیست بلکه اندوختن علوم، کسب تجربیات فراوان ( با تماس با بیماران ) و تعمق و تفکر در علل و معلول ها و تقویت و نو آفرینی هنر پزشکی در خویشتن است.

هدف طبیب پیشگیری از مبتلی شدن به بیماری ها و متوقف کردن سیر قهقرایی بیمار به طرف نیستی است.

هدف طبیب بهبودی آلام و بازگرداندن سلامتی بیماران است.

تنها راه رسیدن به اهداف فوق کسب علوم مختلف وابسته به پزشکی و هنر بکارگیرر علوم در تشخیص و درمان و پیشگیری بیماری هاست.

طبیب ایده آل، انسانی است عالم به علوم مختلف وابسته به پزشکی که با ممارست، هنر پزشکی را در خود خلق کرده و عاشقانه خود را وقف اجتماع نماید و پیوسته و مستمر و بدون وقفه شبانه روز در پی بردن به علل و معلول های بیماری ها و درمان  و پیشگیری آن ها کوشا باشد.

نکاتی که در طبابت مهمّ می باشند

1-    اغلب بیماران با از دست دادن سلامتی خود، مبتلی به نگرانی و اضطراب می شوند. بنابراین وظیفه طبیب است که با اطمینان دادن به بیمار از شدت نگرانی و اضطراب بیماران کاسته و در موارد ضرورت از دارو استفاده کند.

2-    بعضی بیماران، بیماری خود را منکر می شوند و دردها و ناراحتی های خود را به گونه ای دیگر بیان می کنند. در این موارد وظیفه اطرافیان و طبیب خانواده سنگین بوده و باید با حذاقت کافی و هنرمندانه زائدالوصف با استفاده از معاینات پزشکی و آزمایشگاهی پی به بیماری ببرد.

3-    برای رسیدن به تشخیص باید راجع به قبل و دوران بعد از تولد، کودکی، مدرسه، جوانی و کهولت و عادت های خوب مثل ورزش، راهپیمایی و عادت های زشت و مضر مثل مصرف دخانیات و الکل و نیز مصرف دارو ها و مبتلی شدن به بیماری ها، اطلاعات کافی کسب کند.

4-    انتظار بیمار از پزشک آن است که پزشک او آگاهی کامل از طب امروز داشته و علم اکتسابی امروز را با هنر پزشکی مخلوط کرده و شناخت بیماری با امکانات تکنولوژی امروز گام بردارد.

5-    طبابت یک شغل است و هر بیمار باید یک پزشک مسئول داشته و اطلاعت کامل راجع به گذشته و حال کسب کند.

6-    طبیب یک مهره ای است در یک مجموعه، بنابراین، پرستار، بیمارستان، داروخانه، دارو، آزمایشگاه، امکانات پیشرفته تکنولوژی همه و همه می توانند در جهت تشخیص، درمان و پیشگیری بیماران به طبیب کمک کنند و بر عکس.

7-    قرار گرفتن بیمار در میان امکانات پزشکی‌ و اشیاء و افراد مثل دستگاه های پیچیده با انواع چراغ های رنگی و چشمک زن و صدا دار و وجود ترس، دانشجو، افراد عادی، کارمند و غیره سبب به وجود آمدن یک عدم ثبات عصبی خواهد شد.

در این مورد تنها پزشک است که با دانش پیش آموخته خود و هنر پزشکی می تواند به کمک بیمار شتافته و بیمار را آرامش بخشد.

8-    طبیب باید برای جلوگیری از اشتباه هر بیمار را جدا از شخصیت، مقام و وضع مالی و روحی تحت نظر بگیرد. به عبارت بهتر، انسان بیماری است که به حضور طبیب پناه آورده و ناظر به نیات و افکار و اعمال او، خداست.

9-    بیمار از طبیب خود این انتظار را دارد که به حرف های او گوش داده و روی حرف های بیمار فکر کند.

10-   طبیب باید دوست بیمار باشد و بیمار و بیماری وی را با علاقه مورد بررسی قرار دهد.

11-   بیمار از طبیب خود انتظار دارد که او را ترک نکرده همیشه پناهگاه او باشد، بیماران در حال احتضار باید مکررا به وسیله طبیب خود ملاقات شده و با تجویز دارو و گفتار درمانی از شدت درد و آلام بیمار بکاهد و به اطرافیان و فامیل بیمار اجازه دهد و حتی دستور دهد تا بیمار را تنها نگذارند.

12-   در صورت احتیاج طبیب باید اطباء دیگر در رشته های تخصصی مختلف مشورت کرده ولی در نهایت باید مسئولیت تشخیص و درمان به عهده̾ یک طبیب باشد.

فعالیت های جدید برای خدمت به بیماران

فعالیت های جدید در جهت خدمت به بیماران باید شامل قسمت های زیر باشد:

1-    کوشش در کاهش هزینه بیماری ها.

2-    بهبود تکنولوژی در بکار گیری تکنیک های جدید.

3-    کامپیوترایز کردن تکنولوژی پزشکی.

4-    سرعت در نقل و انتقال بیمار و پزشکی.

5-    ایجاد سیستم هایی که بدین وسیله بیماران در آن جهت هدایت شده و بیماری های آن ها توسط متخصصین متبحر بهتر و زود تر تشخیص داده شود.

6-    در مواردی که بیماری بیمار، وخیم و پیچیده است، باید بیش از یک طبیب مسائل بیمار را بررسی کند.

7-    باید به نحوی رفتار شود که اطمینان بیمار به نحوه̾ طبابت و کارهای انجام شده فزون یابد.

8-    باید با بیماری و بیمار به گونه ای برخورد شود که احساس شود از سیستم طبی و محیط و پرسنل بوی انسانیت و معنویت به مشام می رسد، نه مادیت و جنبه̾ اقتصادی.

9-    تشخیص و درمان بیماری ها در اکثر موارد متکی به ارتباط خوب طبیب و بیمار ( و بیمار و طبیب ) استوار است.

10-   طبیب باید محرم اسرار بیماران باشد و این مطلب باید توسط بیماران با تمام وجود محسوس و مورد قبول واقع شود، زیرا در این حالت است که بیمار تمام مطالب نهفته درونی را به پزشک بازگو خواهد کرد و طبیب به تشخیص و درمان بهتر راهنمایی خواهد شد.

11-   طبیب باید از تکنولوژی و وسایل پیچیده پزشکی در تشخیص بیماری ها به عنوان یک وسیله مکمل و متمم استفاده کند نه آن ها را جایگزین گرفتن شرح حال و معاینه فیزیکی نماید.

12-   در دو مورد زیر نباید از تکنولوژی و وسایل پیچیده پاراکلینیک خطرناک و گران قیمت در تشخیص بیماری ها استفاده کرد:

الف ـ می توان با معاینه فیزیکی و شرح حال، بیماری را تشخیص داد.

ب ـ روش درمانی بیماری چندان تغییر نمی‌کند.

13-   معاینه فیزیکی و گرفتن شرح حال باید دقیقا اجرا شود و هیچ آزمایش و بکار بردن هیچ تکنولوژی جدید نباید قبل از گرفتن شرح حال دقیق و معاینه فیزیکی اجرا شود.

14-   بعد از گرفتن شرح حال خوب و دقیق و معاینه فیزیکی در صورت احتیاج باید از آزمایش ها و تکنیک هایی که غیر تهاجمی هستند استفاده کرد.

                                                   ادامه دارد

 

 

تعداد مشاهده مقاله: 169