اصول اعتقادی اسلام

معاد

اصول اعتقادی اسلام

حساب

روز قیامت

ایت الله حسین نوری

روزی که همه انسانهائی که در ظرف میلیونها سال در طی قرون واعصار مختلف در سطح زمین زندگی کرده و مرده اند دوباره زندگی خود را بازیافته د رپیشگاه عدل الهی حاضر می شوند و فرشتگان الهی نیز در این مجمع بزرگ صف می کشند و هیچکس بدون اذن خداوند نمی تواند لب بسخن بگشاید و حرفی بزند و همه و همه منتظر دستور وفرمان مالک یوم الدین یعنی سلطان روزجزا ایستاده اند روزی است بسیار بزرگ و با مهابت!

روزی که اعمال و عقائد قلبی انسانها و ملکات روحی و حتی اسرار درونی انها با چهره واقعی و اخروی خود تجلی می کند و بلکه مجسم می گردد  اعضا و جوارح بدن اماده گواهی دادن درباره اعمال گردیده اند.

روزی که پرونده افعال ادمیان که با کمال دقت تنظیم شده و هیچیک از کارهای انان را چه کوچک و چه بزرگ فرو گذار نکرده است را بدست انان می دهند تا خود بخوانند و خود بحساب خود برسند.

روزی که میزانهای دقیقی برای سنجیدن کارها و گفتار  انسانها نصب و مهیا می گردد روزی که بهشت را با تمام نعمتها  ومواهبی که در اغوش دارد و جهنم را با تمام وسائل عذابی که در بر دارد حاضر نموده اند روزی است بسیار با عظمت که خداوند انرا در قران مجید یوم عظیم و یوم کبیر قلمداد کرده و در مهابت و عظمت ان تعبیرات متعددی بکار برده است که یکی از انها این است:

« یوم ترونها تذهل کل مرصعه عما ارضعت و تضع کل ذات حمل حملها و تری الناس سکاری و ما هم بسکاری و لکن عذاب الله شدید»[1]

یعنی روزی که می بینی از وحشت وهراس هر زن شیر دهنده ای از بچه شیر خوار خود غافل می شد و هر زن حامله ای فرزند خود را از وحشت ساقط می کند و مردم را از فرط هراس مانند افراد مست که عقل و هوش خود را از دست داد ه اند می نگری و حال انکه مست نیستند ولی عذاب خداوند شدید است!

بس روی همچو ماه زخجلت شود سیاه

بس قد همچو تیز زهیبت کمان شود

حضرت امیر مومنان علیه السلام می فرماید:

و ذلک یوم یجمع الله فیه الاولین و الاخرین لنقاش الحساب و جزاء الاعمال خضوعا قیاما قد الجمهم العرق و رجفت بهم الارض فاحسنهم حلا من وجد لقدمیه موضعا و لنفسه متسعا»[2]

یعنی قیامت روزی است که خداوند در ان روز برای رسیدگی دقیق به حساب و جزای اعمال همه خلایق را از اولین تا اخرین جمع می کند  همه در حال خضوع درحالی که عرق از سر و روی انها ریخته و اطراف دهانشانرا احاطه کرده ایستاده اند وزلزلهع زمین انها را میلرزاند نیکوترین و خوشحالترین افراد در ان رز کسی است که جای پائی پیدا کند و برای خود محلی بدست بیاورد این رستاخیز عظیم که خداوند توفیق سعادت و سپید روئی درانرا بهمه عنایت بفرماید دارای مراحل متعددی است که یکی از انها مرحله حساب است که خداوند متعال در 3 جای قران انرا یوم الحساب نامیده است.

و میتوان درباره ان از نظر تشبیه گفت:

همانطور که سرمایه و امکانات دیگری با این هدف در اختیار یک نفر تاجرگذاشته می شود که با بکار انداختن ان سرمایه و بره برداری از امکانات موجود و انجام فعالیت های بازگانی گامهائی در راه ترقی و تکامل اقتصادی برداشته سود لازم را بدست بیاورد و لذا پس از یکسال مثلا لازم است محاسبه ای انجام گیرد تا بر این اساس روشن شود که ایا این تاجر از این سرمایه و امکانات و فرصتهای موجود فائده ای بدست اورده است یا زیان کرده است؟

و در صورت اول استفاده چه اندازه و در صورت دوم ضرر وزیان تا چه حدی است ؟ خداوند کریم نیز انسانها را با این هدف با خلقت کامل افرید ه و عقل و ادارک به انان عنایت کرده و پیغمبران عالی شان برای راهنمائی انها فرستاده و کتابهای اسمانی که روشنگر راه زندگی است نازل فرموده و پیشوایان معصوم و تشایستهای نصب کرده و تما م امکانات و مواهب این  جهان را در اختیار گذاشتهو مراکز و عوامل تعلیم و تربیت صحیح فراهم نموده و بالاخره تمام درهای ترقی را بر روی انان گوشده که ازاین سرمایه های مهم برای دستیابی به تکامل و سعادتهای فرهنگی اخلاقی اجتماعی سیاسی اقتصادی استفاده کنند و بهره بر گیرند و در این راه روشن گام بردارند و در این  کشتزار حاصلخیز تخم بکارند تا با دست پر و جودی متکامل و روانی رستگار و دلی سرشار از اطمینان و چهره ای سفید و روشن به عرصه قیامت گام بگذارند و به بهشت جاودان و جوار قرب حق تعالی نائل شوند. بنابراین:

اکنون که روز قیامت پدید امده و در این مجمع با شکوه و بزرگ حضور یافته اند قبل از هر چیز باید بمرحله حسابرسی وارد شوند و فلز وجودشانرا در معرض سنگ محک الهی قرار بدهند  تا درباره باورها  و عقاید انها و همچنین در باره کردار و گفتار و اخلاق انها محاسبه دقیق انجام بگیرد.

خوش بود گرمحک تجربه اید بمان

تا سیه روی شود ه رکه داروغش باشد

باید دانست که چنین مرحله ای در انتظار ما است و بمانزدیک است . قران مجید این طرز تفکر که مردم نوعا چنین می پندارند که هنوز نه حساب روز قیامتی خیلی مانده و ان با ما فاصله زمانی زیادی دارد را تخطئه می کند و این فکر باطل و بی اساس می داند و می گوید:

« اقترب للناس حسابهم و هم فی غفله معرضون»[3]

یعنی روز حساب مردم نزدیک شده است ولی مردم از ان غافلند و از مهیا شدن برای ان اعراض می کنند.

بطور کلی در قران مجید این مطالب را درباره حساب روز قیامت می خوانیم:

1-    دامنه حساب روز قیامت انقدر وسیع است که علاوه بر تمام کردار و گفتار انسانها.اعتقادات قبلی را نیز فرا میگیرد.«ان تبدوا ما فی انفسکم او تخفوه یحاسبکم به الله».[4]

 

یعنی آنچه که در اعماق وجود شما است چه پنهان کنید و چه آشکار خداوند همه آنها را در محاسبه خواهد آورد.

2-    حساب روز قیامت بسیار کامل و دقیق انجام خواهد گرفت و چیزی از قلم نخواهد افتاد که« و ان کان مثقال حبة من خردل اتینا بها و کفی بنا حاسبین»[5].

یعنی اگر عمل انسان، کوچک و باندازه خردلی هم باشد روز قیامت آنرا آشکار ساخته بحساب میآوریم و ما خود برای حسابرسی کافی هستیم.

و این همان موضوعی است که لقمان بفرزندش یاد آور گردید: « یان بنی انها ان تک مثقال حبه من خردل فتکن فی صخرة او فی السموات او فی الارض یات بها الله ان الله لطیف خبیر».[6]

یعنی ای فرزند عزیزم اگر اعمال بد و یا خوب انسان باندازه خردلی در دل سنگ یا اوج آسمانها، یا اعماق زمین پنهان باشد خداوند آنرا آشکار ساخته بحساب میآورد که خداوند، باریک بین و آگاه است.

3-    محاسبه همه افراد در روز قیامت یکسان نیست و بطور کلی دو نو ع حسابرسی در روز قیامت بعمل خواهد آمد:

الف- حساب آسان

ب- حساب شدید و سخت

حسابرسی آسان درباره کسانی صورت میگیرد که نامه عمل آنها بدست راستشان داده شده است که:

« فاما من اوتی کتابه بیمینه فسوف یحاسب حسابا یسیرا و ینقلب الی اهله مسرورا»[7].

یعنی: کسیکه پرونده عملش بدست راستش  داده شد( که این خود درباره کسانی است که در دنیا راه راست را پیموده و در نتیجه اعمال آنها مورد رضایت خداوند قرار گرفته است) به آسانی به حسابش رسیدگی خواهد شد و او بسوی کسان و خویشان خود در بهشت مسرور و شادمان خواهد رفت.

و نیز درباره کسانی که از مرحله حسابرسی- چون نامه اعمالشان بدست راستشان داده شده بود- شادمان و خشنود گذشته و کسانی که نامه اعمالشان بدست چپ داده شده بود و از مرحله حسابرسی با شرمندگی و تاسف گذشته اند میفرماید:

« فاما من اوتی کتابه بیمینه فیقول هاوم اقروا کتابیه انی ظننت انی ملاق حسابیه فهوفی عیشة راضیة فی جنة عالیة قطوفها دانیة کلوا و اشربوا هنیئا بما اسلفتم فی الایام الحالیه و اما من اوتی کتابه بشماله فیقول یا لیتنی لم اوت کتابیه و لم ادرما حسابیه یا لیتها کانت القاضیه ما اغنی عنی مالیه هلک غنی سلطانیه».[8]

یعن « کسیکه نامه عملش بدست راستش داده میشود با کمال نشاط و سربلندی باهل محشر میگوید بیائید نامه مرا که سراسر افتخار است بخوانید من در دنیا باین حقیقت ایمان و اعتقاد داشتم که به حساب من رسیدگی خواهد شد اینچنین کس در عیش و زندگانی خوش خواهد بود و در باغهای عالی بهشت که میوه های آن همیشه در دسترس است و باو خطاب میرسد از غذاهای لذیذ و آشامیدنی های گوارا تناول کنید و گوارا باد شما را که این پاداش اعمالی است که در دنیا برای امروز خود انجام دادید خواهد زیست، و اما کسی که پرونده اعمالش بدست چپش داده میشود با کمال شرمندگی و اندوه میگوید ای کاش نامه مرا بمن نمیداند و از حساب خود هرگز آگاه نمیشدم ای کاش مجددا مرگ من فرا میرسید امروز مال و ثروت من بفریاد من نرسید و قدرت و حشمتم نابود گردید».

و نیز درباره محاسبه سخت میگوید:« و کاین منق ریه عتت عن امر ربها و رسله فحاسبناها حسابا شدیدا وعذ بناها عذابا نکرا فذاقت و بال امرها و کان عاقبة امرها خسرا...»[9]

یعنی: چه بسا مردم شهرهائی که از امر خداوند و پیغمبرانش سرپیچی کردند را بسختی مورد محاسبه قرار دادیم و بعذاب بسیار شدید معذبشان ساختیم تا بکیفر کردار زشت خودشان رسیدند و سرانجام کارشان زیانکاری و حسرت گردید

و نیز در مورد دیگری کسانی که به اوامر خداوند جواب مثبت نمیدهند را با حساب بد و سخت تهدید میکند و میفرماید:

« و الذین لم یستجیبوا له لو ان لهم ما فی الارض جمیعا و مثله معه لا فتدوا به اولئک لهم سود الحساب و ماویهم جهنم و بئس المهاد».[10]

یعنی: آنانکه اوامر پروردگار را اجابت نکردند اگر مالک دو برابر آنچه که در زمین است بشوند و آنرا در برابر رهائی از عذاب خداوند بدهند. به حال آنها مفید نخواهد بود و برای آنها نتیجه ای نخواهد بخشید و محاسبه بد و نامطلوب در انتظار آنها است و جایگاه آنها جهنم که جایگاه بسیار بدی است خواهد بود.

در این مورد دنباله بحث درباره حساب روز قیامت را با توفیق خداوند برای مقاله بعد میگذاریم و این نکته را یادآور میشویم که از احادیث اهلبیت علیهم السلام که در رابطه با قبل از هر چیز هر انسانی درباره 4 چیز مورد سؤال قرار خواهد گرفت و محاسبه اینها بر محاسبه های دیگر مقدم است که حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:

« لا تزول قدم عبد یوم القیامة حتی سئل عن اریع عن عمره افناه و شبابه فیم ایلاه و عن ماله من این کتسبه و فیما انفقه و عن حبنا اهل البیت».[11]

یعنی در روز قیامت همینقدر که انسان وارد عرصه محشر میشود پیش از اینکه گام به گام بردارد از او سؤال میشود:

1-    عمر خود را در چه صرف کرده است؟

2-    جوانی خود را در کجا به پیری رسانده است؟

3-    مال خود را از چه راهی بدست آورده و در چه مورد خرج کرده است؟

4-    از محبت و ولایت اهل بیت پیغمبر «ص» صاحبا عمر عزیز است غنیمت دانش

گوی خیری که توانی ببر از میدانش

چیست دوران ریاست که فلک با همه قدر

حاصل آنست که دائم نبود دورانش

آن خدایست تعالی ملک الملک قدیم

که تغیر نکند ملکت جاویدانش

مقبل امروز کند درد دل ریش دوا

که پس از مرگ میسر نشود درمانش

هر که داند نفشاند بزمستان درخاک

نا امیدی برد از دخل به تابستانش

معرفت داری و سرمایه بازرگانی

چه به از نعمت باقی؟بده و بستانش

خوی سعدیست نصیحت چه کند گر نکند

مشک دارد نتواند که کند پنهانش

ادامه دارد

 

 

تعداد مشاهده مقاله: 184