دانستیهائی از قرآن

دانستنیهائی از قرآن

جهاد و طلب روزی حلال

بسم الله الرحمن الرحیم

«ربکم الذی یزجی لکم الفلک فی البحر لتبتغوا من فضله، انه کان بکم رحیما».

(سوره اسراء ـ آیه 66)

پروردگارتان کشتی‌ها را در ردیا برای شما به حرکت می‌آورد تا از فضل خدا روزی بطلبید، و همانا او به شما مهربان است.

خداوند بر ما منت می‌گذارد که وسائل بدست آوردن روزی را برای ما مهیا و آماده ساخت است، تا اینکه پس از تلاش و سعی در راه بدست آوردن آن، از روی مهربانی و رحمت، بر ما ارزانی دارد و روزی خود را به ما برساند. بی‌گمان سعی معقول و تلاش به اندازه لازم در این زمینه لازم و واجب است؛ البته نه چنان کوشش و تلاشی باشد که انسان را از عبادتهای دیگر و خدمت به دین و ملت باز دارد و نه هم آنکه انسان، تنها بهعبادت و نماز خواندن بپردازد و کل بر دیگران باشد، چه خود سعی کردن در طلب‌روزی از عبادتهای بزرگ است. روایتهای زیادی از معصومین(ع) وارد شده است که دلالت بر این معنی دارد حتی جائی که حضرت رسول(ص) عبادت را به هفتاد بخش تقسیم می‌کند و مهمترین آنها را طلب‌ورزی و سعی در بدست آوردن آن می‌نماید. و در ورایتهای زیادی، مذمت بسیار وارد شده است نسبت به کسی که خود کار و تلاش نمی‌کند و کل بر دیگران است بلکه حضرت رسول«ص» می‌فرماید: اگر کسی خانواده‌ای دارد و در راه آسایش آنها زحمت نمی‌کشد و حق آنان را ضایع می‌کند، ملعون و نفرین شده است.

خداوند در آیات قرآن، ابتغاء فضل خود را در سعی برای بدست آوردن روزی حلال می‌داند و بر مردم منت می‌گذارد که خداوند وسائل بدست آوردن روزی را هر چند در مسافرت بر فراز دریاها باشد، برای شما آماده کرده است تا اینکه در این راه تلاش کنید و روزی حلال کسب نمائید.

در آیه دیگری کسب روزی حلال را همگام با جهاد در راه خدا بیان کرده است. در سوره مزمل آیه 20 به تفصیل در نماز بحث می‌کند و در آخر آیه استثنا می‌کند افرادی را که نمی‌توانند نماز شب بخوانند که در اینجا بسیار جالب، بیماران را جدا می‌کند آنگاه می‌فرماید: «و آخرون یضربون فی الأرض یبتغون من فضل الله و آخرون یقاتلون فی سبیل الله» ـ و برخی که در راه تلاش ومسافرت برای بدست آوردن روزی و فضل خدا هستند و برخی دیگر که در راه خدا قتال می‌کنند. در اینجا بسیاری از مفسرین بر این عقیده‌اند که نکته لطیفی در این بخش از آیه نهفته است و آن همگام نمودن و با هم ذکر کردن تجارت پیشگان و مبارزان در راه خدا، گو اینکه در هر جا«ابتغاء فضل الله» آمدهاست، غرض همان بدست آمدن روزی است گوئی جهاد و تلاش برای بدست آوردن روزی، در یک مرتبه است.

و بهمین جهت است که حضرت رسول(ص) می‌فرماید: «طلب الحلال جهاد» ـ کسب روزی حلال، جهاد است و یا در روایت دیگری می‌فرماید: «الکاد علی عیاله کالمجاهد فی سبیل الله».

البته همانگونه که تذکر دادیم، سعی در طلب حلال نباید از اندازه متعارف و معمولی خارج شود و نظر انسان در طلب حلال، تنها این نباشد که پول را برای خاطر خود پول جمع کند یعنی، طلب دنیا برای خاطر دنیا نباشد بلکه باید هدف و غرضی بالاتر در نظر داشته باشد و گرنه بجای مدح، مذمت می‌شود و بجای پاداش، کیفر به او داده می‌شود. پس انسان بایدب رای خاطر حفظ آبرو و حیثیت خویش و برای آسایش و آرامش خانواده‌اش و برای خدمت به مستضعفین و فقرا، تلاش در راه بدست آوردن روزی حلال کند و از فضل الهی استمداد جوید، آنجا است که خداوند سعادت دنیا و آخرت را به او می‌دهد و در تلاش و زحمتش، مأجور خواهد بود ان‌شاءالله.

پس هم بدست آوردن روزی عبادت بزرگ است و هم انفاق بر دیگران از مال بدست آمده، عبادت بزرگی دیگر است که اگر در کسی جمع شود، هم در نظر مردم احترام دارد و هم خداوند او را دوست خواهد داشت. و بی‌گمان، زهد واقعی هم در همین است که انسان زحمت بکشد، روزی بدست آورد، و هم به اندازه کفاف مصرف کند و زیادیش را در راه خدا انفاق نماید. نه اینکه در منزل بنشیند و تنها به عبادت خشک بپردازد و دیگران بر او انفاق کنند که این گناه یاست نابخشودنی.