دانستیهائی از قرآن

دانستنیهائی از قرآن

بسم الله الرّحمن الرّحیم

فاطمه «س» مصداق بارز «کوثر»

بسم الله الرحمن الرحیم إنّا أعطیناک الکوثر. فصلّ لربّک وانحر. إنّ شانئک هوالأبتر.

ما به تو ای پیامبر، خیر فراوان دادیم، پس برای پروردگارت نماز بخوان و قربانی کن. و بی‌گمان دشمن تو ابتر و بلاعقب است.

***

«کوثر» به معنای خیر کثیر و فراوان است، و در این رابطه، مصادیق بسیاری را مفسّرین نقل کرده‌اند و فخر رازی بیش از 15 مصداق برای آن ذکر کرده است، از جمله: نهری است در بهشت که خداوند به پیامبر عطا فرموده است و یا نعمتهای بیشماری که در دنیا به آن حضرت داده بود از قبیل نبوّت، پیروزی در غزوات، مبلّغین و مروّجین فراوان اسلام در تمام زمان‌ها و مکانها وو...

ولی بسیاری از علمای شیعه، مصداق بارز این خیر کثیر را در وجود مبارک صدّیقۀ طاهره، حضرت زهرا سلام الله علیها می‌دانند و آیۀ سوّم هم بالاترین قرینه است که مقصود از «کوثر» آن حضرت باشد و این سوره پس از وفات آخرین فرزندان ذکور پیامبر «ص» قاسم و عبدالله نازل شد و برای تسلّی خاطر آن حضرت و توبیخ و سرزنش دشمنانش که همواره او را به عنوان «ابتر» و بلاعقب زخم زبان می‌زدند، نازل شد که به حضرت بشارت داد: ما تو را خیر کثیر و ذریّۀ فراوان- از نسل دخترت حضرت زهرا- عطا می‌کنیم و دشمن تو- عاص بن وائل- و دیگر بنی امیّه را «ابتر» و بلاعقب خواهیم گذاشت و آنان را تارومار خواهیم کرد.

در هر صورت، برخی از تفاسیر شأن نزول را پس از وفات ابراهیم فرزند پیامبر «صلّی الله علیه و آله» و برخی پس از وفات «عبدالله» دانسته‌اند که حضرت بسیار ناراحت بود و عاص بن وائل- لعنه الله علیه- با زخم زبان در مجالس می‌نشست و می‌گفت محمّد فرزند ذکوری ندارد و اگر مرد، ذکرش از بین می‌رود و دیگر کسی یادش نمی‌کند که این سورۀ مبارکه نازل شد و پیامبر را به خیر کثیر و دودمان با برکت بشارت داد که از راه یگانه دخترش فاطمه زهرا «سلام الله علیها»، جهان را پر می‌کنند و امروز ما خود شاهد هستیم که در هر مکان و شهری، سادات و ذریّۀ حضرت زهرا «سلام الله علیها» فراوان دیده می‌شوند.

در اینجا جالب است به تفسیری که فخر رازی در جلد 22 صفحه 124 خود آورده است، اشاره کنیم.

فخر رازی ضمن ذکر اقوال مختلف در تفسیر «کوثر» چنین می‌گوید:

«قول سوّم این است که این سوره به عنوان رد بر کسانی نازل شده که عدم وجود اولاد را بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم خرده می‌گرفتند، بنابراین معنی سوره این است که خداوند به او نسلی می‌دهد که در طول زمان باقی می‌ماند ببین چه اندازه از اهل بیت را شهید کردند، در عین حال، مملوّ از آنها است، و این در حالی است که از بنی امیّه، شخص قابل ذکری در دنیا باقی نمانده، سپس بنگر و ببین چقدر از میان علمای بزرگ در میان آنها است مانند باقر و صادق و رضا و نفس و زکیّه وو...».

آری! نه تنها امامان معصوم و پیشوایان دین سلام الله علیهم اجمعین که بسیاری از علما و رهبران دینی در طول تاریخ، من جمله فرزند خلف حضرت زهرا، منجی امّت اسلام در عصر حاضر، حضرت آیه الله العظمی امام خمینی- قدس سره- از دودمان پاک آن حضرت‌اند که همواره مانند ستارگان درخشان، نورافشانی کردند و در راه تبلیغ احکام اسلام ناب محمّدی «صلّی الله علیه و آله» فداکاری نمودند و بیشترین و ارزنده‌ترین خدمت را به اسلام و امّت اسلامی کردند.

وانحر: در تفسیر این کلمه نیز اختلاف وجود دارد. برخی ظاهر آن را گرفته و بمعنای شتر قربانی کردن دانسته‌اند که از مستلزمات شکر نعمت، یکی نماز و دیگری قربانی در این آیه ذکر شده است ولی روایتهائی وجود دارد که مقصود از «نحر»، بلند کردن دستها هنگام گفتن تکبیر- در نماز- و آوردن آن در مقابل صورت است.

یکی از روایات می‌گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم که در تفسیر این آیه می‌فرمود: «معناه ارفع یدیک حذاء وجهک» معنای انحر این است که دستهایت را تا برابر روی خود بلند کن... جمیل بن درّاج نیز می‌گوید معنای آیه را از امام صادق علیه السّلام سئوال کردم حضرت رو به قبله شد و هر دو دست خود را در برابر صورت خویش آورد و بعد از آن فرمود: «هکذا» یعنی نحر به این ترتیب است.

در حدیث دیگری می‌خوانیم: وقتی این سوره بر پیامبر- صلی الله علیه و آله و سلم- نازل شد از جبرئیل پرسید: این «نحیره»ای که خداوند مرا مأمور به آن کرده است، چیست؟

جبرئیل گفت: این نحیره نیست، بلکه خداوند به تو امر می‌کند که هرگاه می‌خواهی نماز بخوانی، موقع گفتن تکبیر، دو دست را بلند کن و همچنین هنگامی که رکوع می‌کنی یا سر از رکوع برمی‌داری و یا به سجده می‌روی زیرا نماز ما و نماز فرشتگان در آسمان، به این نحو است و برای هر چیزی زینتی است و زینت نماز در بلند کردن دستها هنگام تکبیر گفتن است.

در آخر آیه آمده است که شانئ و دشمن تو ابتر و بلاعقب است.

ابتر: در لغت به معنای حیوان دم‌بریده است و در اینجا به این معنی است که تو ای دشمنی که زخم زبان به پیامبر «صلی الله علیه و آله و سلم» می‌زنی، تو خودت دم بریده و بدون فرزند خواهی بود و دودمانت را تارومار خواهیم کرد، ولی تا قیام قیامت ذریّۀ رسول خدا همچنان بسیار و فراوان به دنیا خواهند آمد.