جایگاه مجلس در نظام اسلامی

جاودانگی راه امام

جایگاه مجلس در نظام اسلامی

قسمت بیست و یکم

حجة الاسلام والمسلمین اسدالله بیات

نهادهای نظام و مسئولیتهای آنها

نهادهای نظام و مسئولیتهای آنها

این طبیب حاذق و دلسوز (حرت امام قدس سره) پس از آنکه عوامل خطر را مورد بررسی و تحلیل قرار دادند و امّت اسلام را در این عصر و عصرهای آتیه به خطرات آنها گوشزد نمودند و راه و شیوه برخورد با آنها را ارائه فرمودند و این تجربه موفق و روشن را در اختیار انقلابیون عالم گذاشتند وارد مرحله دیگری شدند و از بعد دیگری موضوع را مورد بررسی قرار دادند و آن اینکه چون انقلاب اسلامی بصورت یک نظام و سیستم قابل دفاع درآمده است و می‏تواند از تمامی انقلابات مردمی و ارزشی الهی جهان دفاع و حمایت نموده و به عنوان الگو برای آنها مطرح گردد و پشتوانه قوی و محکمی برای همه حرکتهای مردمی به حساب آید و سلامت و صلابت و حالت انقلابی داشتن آن تضمین کننده انقلابهای جهان بوده و خدای ناخواسته و ناکرده کجی و انحراف آن موجب انحرافات فراوانی در انقلابات عالم خواهد بود.

حضرت امام(س) نهادها و ارگانهای نظام را که به صورت عناصر سازنده و تشکیل دهنده آن می‌باشند با توجه به حساسیت و جایگاه و نقشی که آنها دارند و یا می‏توانند داشته باشند مورد دقّت و مطالعه قرار داده و توصیه‏های لازم و ضرروی را برای سلامت هر کدام از آنها فرموده‌اند و به صورت یک کارشناس ماهر و امین و دلسوز، هم اوامر سلامت و صلابت آنها را دقیق بیان فرمودند و هم زمینه‏های انحراف و تباهی آنها را تبیین نموده‏اند مشروط بر این که با دقت مورد مطالعه قار گیرد و به مرحله اجرا درآید.

اوّلین ارگان و نهادی که در این بخش مورد عنیات مقام ولایت و امامت اسلام قرار گرفته و با حساسیت موضوعات و مسائل مربوط به آن دنبال شده است مجلس شورای اسلایم است و این نوع برخورد حضرت امام(س) با مجلس بی‏سابقه نبوده و به صورت مکرر از ناحیه ایشان مجلس به عنوان مرکز همه قانونها و قدرتها و تمام تصمیم گیریها و در رأس تمامی قوا معرفی شده و نمایندگان مجلس به عنوان عصاره‏های فضائل ملت و بالاخره این نهاد مقدس، فراهم آمده الله اکبرهای مردم شناخته شده است.

اهمیت و نقش منجلس و جایگاه رفیع آن بر کسی پنهان و پوشیده نیست لااقل در تئوری همه این مطالب را به زبان می‏آورد و در شعار و لفظ روی آن تأکید و  اصرار می‏ورزند ولیکن حضرت امام(س) در تمام دوران انقلاب و مواقع مختلف و در مناسبتهای گوناگون تلاش کردند تا این موضوع جا افتاده و ملت قهرمان به صورت ملموس و عینی و واقعی به این امر واقف شده و با تمام وجود به اهمیّت و نقش مجلس در سرنوشت میهن اسلامی اذعان نمایند و لذا از این فرصت استفاده کرده و از زوایای گوناگون با توجه به مطالب متنوع حضرت امام(س) درباره مجلس شورای اسلامی مسئله را تعقیب می‏نمائیم و ابتدا از سخن ایشان وصیتنامه سیاسی الهی شروع می‏کنیم:

«... از مهمات امور تعهد وکلای شورای اسلامی است. ما دیدیم که اسلام و کشور ایران چه صدمات بسیار غم انگیزی از مجلس شورای غیرصالح و منحرف از بعد از مشروطه تا عصر رژیم جنایتکار پهلوی و از هر زمان بدتر و خطرناکتر در این رژیم تحمیلی فاسد خورد و چه مصیبت‏ها و خسارتهای جان فرسا از این جنایتکاران بی‏ارزش و نوکر مآب به کشور و ملت وارد شد. در این پنجاه سا یک اکثریت قلابی منحرف در مقابل یک اقلیت مظلوم موجب شد که هر چه انگلستان و شوروی و اخیراً آمریکا خواستند با دست همین منحرفان از خدا بی‏خبر انجام دهند و کشور را به تباهی و نیستی کشانند. از بعد از مشروطه هیچ گاه تقریباً به مواد مهم قانون اساسی عمل نشد. قبل از رضاخان با تصدی غرب زدگان و مشتی خان و زمین خواران و در زمان رژیم پهلوی به دست آن رژیم سفاک و وابستگان و حلقه به گوشان آنن.

ملاحظه می‏نمائید که چگونه درباره تعهد نمایندگان مردم با سوز و گدار سخن بمیان آمده و نقش مجلس شورا، هم در بعد اثباتی و هم در بعد سلبی و تخریبی بیان شده است و در تاریخ 50 ساله پارلمان از بعد مشروطه تا انقلاب اسلامی مورد ارزیابی واقع شده و تبیین شده است که چگونه و چطور مجلس در خدمت اربابان غربی و شرقی قرار گرفته و راه نفوذ استعمارگران و استثمارگران را هموار ساخته است و قانون اساسی و متمّم آن که محصول تلاش و مجاهدتهای علما و مجتهدان بزرگ و مقام و مبارز بود چگونه دستخوش بی‏مهری‏ها و بی‏اعتنائی‏ها و در نتیجه مغفول عنه و کنار گذاشته شدن و بی‏اعتبار بودن از طرف دستگاه حاکمه قرار گرفته و عملاً به هیچکدام از موارد ان عمل نشده است و بالاخره در میدان عمل مجلسهای گذشته بجای آنکه در خدمت مردم مسلمان ایران اسلامی باشد در خدمت زورمداران و غارتگران شرقی و غربی قرار گرفته و بجای دفاع از حقوق مردم از منافع اربابان غارتگر دفاع می‏کرده است. آری مجلس و پارلمان در یک نظام پارلمانی همیشه و در تمام ابعاد نقش محوری و تعیین کننده را داشته و خواهد داشت زیرا که سیاستگذاری و هدایت کلّی و عام در بعد قانونگذاری و سازماندهی و بودجه بندی کلان در عهده پارلمان بوده و سخن اول و آخر را آن می‏زند و فصل الخطاب در تمام زمینه‌های فوق با پارلمان و مجلس است.

حالا برای اینکه موضوع بیشتر شکافته شود و از ابعاد مختلف مجلس و نقش آن مورد تحلیل قرار گیرد مناسب و ضروری به نظر می‏رسد زوایای مختلف مسئله مورد توجه قرار گرفته و با ملاحظه منابع مختلف آن را مورد بررسی و بحث قرار دهیم:

الف: جایگاه مجلس شورای اسلامی

علاوه بر اینکه در هر نظام پارلمانی مجلس از اهمیت بالا و والائی برخوردار بوده و دارای جایگاه رفیعی می‏باشد در نظام اسلامی ما که می‏خواهد انقلاب اسلامی را در داخل بصورت یک نظام و حکومت حقّه و عادله ارائه نموده و مصالح اجتماعی را تأمین نماید و در خارج بعنوان یک الگو مطرح گردیده و آزادی خواهان عالم را برای تبعیت و پیروی از آن دعوت نماید طبعاً دارای حساسیت بالائی بوده و از اهمیت ویژه‏ای برخوردار خواهد شد.

و لذا در سخنان امام انقلاب و بنیانگذار نظام در قانون اساسی آن نوع ترسیمی که از این نهاد عظیم الهی مردمی و قوه به عمل آورده است از نهادهای دیگر بعمل نیامده است. و با مقایسه و تطبیق برخوردها صدق و حقانیّت مطلب فوق به روشنی بدست خواهد آمد و ما از هر دو دراین زمینه استفاده خواهیم کرد و اتوماتیک وار مطابقه و تطبیق به عمل خواهد آمد و این عمل در دو بخش صورت خواهد گرفت. بخش اوّل درباره کلام و سخنان حضرت امام(س) و بخش دوّم درباره اصول قانون اساسی:

بخش یک سخنان حضرت امام(ُ)

«شما که وکیل از جانب ملت هستید و عصاره فضائل ملت هستید، باید در آنجا همان معنائی که از طرف ملت مأمور او شدید، همان معانی باشید».

(کلام امام- دفتر هفتم- ص 52)

«مرکز هه قانونها و قدرتها مجلس است، مجلس هدایت می‌کند همه را و باید بکند».

(همان مصدر- ص 54)

«مجلس مقدس شورای اسلامی که اولین مجلس جمهوری اسلامی است و اوّلین مجلس است که با انتخابات آزاد انجام گرفت گشایش می‏یابد و من امیدوارم که این مجلس به برکت این روز مبارک مجلس عدال و پیرو اسلام و بنفع مسلمین و کشور اسلامی باشد».

(همان مصدر- ص 57)

«انشاءالله وقتی که مجلس به کار افتاد مسایل در مجلس برود واز مجلس سایر جاها الهام بگیرد و قوای نظامی اجرا بکند تا انشاءالله همه مسایل حل بشود».

(همان مصدر- ص 60)

«باید مجلس قاطع باشد. اگر در مجلس اشخاصی هستند که آنها باز همان طبل را می‏زنند به اینها نباید گوش بدهد. باید این مجلس یک مجلسی باشد که با قاطعیت عمل کند. و دولت اگر که یک قدمی کنار بگذارد با قاطعیت کنارش بگذارند و با قاطعیت بخواهند و ردّش کنند.... مجلس امروز رسمیّت پیدا کرده است با رسمیت مجلس حالا باید تمام امور را مجلس اصلاح بکند.»

(همان مصدر- ص 62)

«مجلس باید به تمام قوه‏ای که دارد و قوّه او از تمام قوه‏ها بالاتر است و بر تمام مسلمین واجب است که پشتیبانی کنند از دولت و از ملت و از مجلس».

(همان مصدر- ص 65)

«مجلس را که در رأس همه امور است تقویت کنید و دنبال این باشید که یک مجلس قوی قانونگذاری داشته باشیم تا بتوانند مملکت را به راه راست ببرند».

(همان مصدر- ص 73)

«و من تکرار می‏کنم مجلس بالاترین مقامی است که در این مملکت، مجلس اگر رأی داد و شورای نگهبان هم آن رأی را پذیرفت، هیچ کس حق ندارد یک کلمه راجع به این بگوید من نمی‏گویم رأی خودش را نگوید، بگوید، رأی خود را بگوید. اما اگر بخواهد فساد کند به مردم بگوید که این شورای نگهبان کذا و این مجلس کذا، این فساد است و مفسد است یک همچو آدمی تحت تعقیب، مفسد فی الأرض باید قرار بگیرد. این مجلس ما حصل خون یک جمعیتی است که وفادار به اسلام بودند و این مجلس عصاره زحمتهای طاقت فرسای این ملت مسلمان بوده است این مجلس فراهم آمده از الله اکبرهای مردم است».

(همان مصدر- ص 77)

هر انسان منصفی اگر کمی در این عبارات صرحی و قاطع حضرت امام(س) دقّت نماید و به ذهنش بسپارد قضاوت خواهد کرد که در دیدگاه امام انقلاب مجلس شورای اسلامی از جایگاهی بس رفیع و بلند برخوردار است که با هیچ قوه و نهاد و ارگانی قابل مقایسه نمی‏باشد و روی همین دید کلی و جامع و دقیقی است که در قانون اساسی اختیارات و مسئولیتهائی که در عهده مجلس گذاشته شده است آنقدر وسیع و گسترده است که بدون تردید اختیارات و مسئولیّت گسترده نشان دهنده جایگاه رفیع و بلندی است که مجلس شورای اسلامی در سلسله نظام اسلامی ما دارد و اینک بطور فهرست اختیارات وظائفی که در قانون اساسی در عهده مجلس گذاشته می‏شود آورده می‏شود.

اختیارات مجلس شورای اسلامی و وظائف آن

قانون اساسی که الهام گرفته از تعلیمات جامع الاطراف و دقیق احکام جاودانه اسلام و قرآن کریم است طبق همان تعلیمات و جهان بینی که دارد اصل حاکمیت و ولایت مطلقه و غیر مشروط را از آن ذات مقدس حضرت حق دانسته و بطور جدی و حقیقی باور دارد خدای عالم انسان را آزاد و مختار خلق فرموده و وی را بر سرنوشت اجتماعی و فردی خویش حاکم قرار داده است. و معتقد است هیچکس نمی‏تواند این حق الهی را از انسان سلب کند یا در خدمت منافع فرد و یا گروهی خاص قرار دهد و خود ملت این حق خداداد را از طرفی که در اصول مربوط بیان شده است اعمال می‏نماید.

بنابراین حاکمیت اصلی و ولایت بالذّات از آن خدای عالم بوده و با جعل الهی از ناحیه ملت و مردم می‏باشد و خود آنان هستند که باید درباره سرنوشت خودشان تصمیم بگیرند و دیگران حق محدود کردن و یا سلب آن را به صورت دلبخواهی ندارند و این معنی در اصل 56 قانون اساسی به صورت روشن و زیبا عنوان شده است.

و بر کسی پوشیده نیست اعمال حاکمیت مردم و دخالت مشخص و ملموس آنان در سرنوشت خودشان مجالس ومظاهر فراوانی دارد و مشخص‏ترین و قابل دفاع‏ترین دخالت آنان آن است که از روی میل و اراده و ازاید کامل و آگاهی کافی بطور مستقیم درباره مسائل مورد توجه و نیازشان دخالت کرده و اراده و تصمیمات خودشان را اعمال نمایند و یا اینکه افراد مورد وثوق و اعتماد و مقبول در میان خودشان را که به صداقت و امانت و تقوا برای آنان شناخته شده‏اند به عنوان وکیل و نماینده خودشان معرفی نموده و از طریق آنان منافع و مصالحشان را تعقیب و دنبال نمایند.

بنابراین قوی‏ترین و محکم‏ترین تجلی گاه ظهور و بروز اراده ملّی و مردمی، اعزام وکلاء و نمایندگان مقبول و مورد اعتماد مردمی است که در مجلس خودش را نشان می‏دهد. بناأ علیهذا مجلس شورای اسلامی همان مظهر اراده و اعمال حاکمیت ملی و مردیم است و در حقیقت مجلس شورای اسلامی همان ملت است منتهی بصورت مجموعه محدود و کوچک و به تعبیر حضرت امام(س) عصاره فضایل ملت است و چون مجلس مظهر اراده مردم و آرامن میلیونی انسانهائی است که حاکمیت و ولایت خودشان را خدای عالم بعهده خود آنان قرار داده است و لذا دارای اختیارات و وظایف بزرگ و مهمّی است که در اصول قانون اساسی به آنها اشارت رفته است و طبق همان اصول در اینجا آورده می‏شود:

الف: قانون گذاری

اصل 58- اعمال قوه مقننه از طریق مجلس شورای اسلامی است ک هاز نمایندگان منتخب مردم تشکیل می‏شود و مصوبات ان پس از طی مراحلی که در اصول بعد می‏آید برای اجراء به قوه مجریه و قضائیه ابلاغ می‏گردد.

اصل 71- مجلس شورای اسلامی در عموم مسایل در حدود مقر در قانون اساسی می‏تواند قانون وضع کند.

اصل 58- سمت نمایندگی قائم به شخص است و قابل واگذاری به دیگری نیست. مجلس نمی‏تواند اختیار قانونگذاری را به شخصیا هیأتی واگذار کند ولی در مورد ضرروی اختیار وضوع بعضی از قوانین را با رعایت اصل 72 به کمیسیونهای داخلی خود تفویض کند، در این صورت این قوانین در مدتی که مجلس تعیین می‏نماید بصورت آزمایشی اجراء می‏شود و تصویب نهائی آنها با مجلس خواههد بود...

بنابراین یکی ازمهمترین و حساسترین وظایف مجلس قانون گذاری در عموم مسایل داخلی و خارجی کشور در حدود قانون اساسی میباشد و غیر از مجلس هیچ مقامی حق قانون گذاری ندارد.

ادامه دارد