ماه رمضان ، ماه خود سازی و درمان روح

ماه رمضان ، ماه خود سازی و درمان روح

شانزدهم اسفند ماه امسال ، آغاز ماه مبارک رمضان ، ماه خدا ، ماه رحمت و آمرزش ، ماه خودسازی ، ماه قرآن ، ماه عبادت و ماه رستگاری است . و ما باید خود را برای استقبال ماه مبارک آماده سازیم و در این ماه خدا ، به پرورش هر چه بهتر روحمان بپردازیم و آن را از آلودگی ها ، ناپاکی ها ، کژیها و گناهانی که طیّ یازده ماه مرتکب شده ایم ، پاکسازی و تطهیر نمائیم ، تا شاید بقیه̾ عمر کوتاه خود را در طهارت و تقوا بگذرانیم .

در ماه رمضان است که روزی ها تقسیم می شود ، اجل ها ثبت و نوشته می گردد و زائرین خانه̾ خدا و ملاقات کنندگان با پروردگار مشخّص و معیّن می شوند و در آن ، شبی قرار دارد که برتر از هزار ماه است؛ پس باید خود را کاملا آماده کنیم و خدای را سپاس بی کران گوئیم که عمری دوباره به ما داد تا این ماه پر فضیلت و شب قدر را درک کنیم و به فکر چاره برای خویشتن باشیم .

امام صادق علیه السلام می فرمود : « خدای عزّو جل در هر شب از شب های ماه رمضان بردگان و عبادی را از آتش جهنم رها می سازد » .

پس باید تلاش و جدیت کنیم که هر شب آن را بدون گناه و بدون آلودگی به معصیت درک کنیم تا خدا‌ی ناخواسته اسم ما را خط نزنند و ما را جزء آزادشدگان از دوزخ قرار دهند .

ماه رمضان تا چند روز دیگر فرا می ‌رسد و در این ماه پر برکت ، درها‌ی آسمان گشوده می شود و درها‌ی بهشت بر روی مؤمنین باز می شود و درهای رحمت و مغفرت را بر روی توبه کنندگان و استغفار کنندگان می گشایند ، پس اگر مؤمنین به استقبال آن بشتابند و خود را آماده̾ رحمت و مغفرت الهی بکنند و با خواندن قرآن و انفاق و کارهای خیر وامتناع از گناهان به سوی آن روی آورند ،‌بی گمان خداوند مغفرتش را از آنان دریغ نکند و دعاهایشان را مستجاب گرداند. و در روز عید فطر که روز گرفتن جایزه است ، جایزه را با مدرک قبولی به آنان عطا فرماید .

هان ، ای مؤمنان ! ماه رمضان از راه می رسد و باران رحمت الهی‌ همچو سیل بر سر ما فرود خواهد آمد به شرط اینکه ما خویشتن را برای‌ فراگیری رحمت آماده سازیم و با بسیار نیایش کردن و دعا خواندن و استغفار نمودن بر سر فقرا و بیچارگان انفاق کردن و به مؤمنان افطار دادن و خیرات نمودن و قرآن تلاوت کردن ، خود را بسازیم و مورد قبول پروردگار قرار گیریم و رضایت ذات مقدسش را کسب کنیم و قلب امام زمان صلوات الله علیه را از خود راضی و خشنود نگه داریم و منتظر فرجش باشیم .

امام صادق علیه السلام فرمود :

« رمضان شهر الله ، استکثروا فیه من التهلیل و التکبیر و التحمید و التسبیح و هو ربیع الفقراء و انّما جعل الضحی لیشبع المساکین من اللحم فأطعموا من فضل ما أنعم الله به علیکم علی عیالاتکم وجیرانکم و احسنوا جوار نعم الله علیکم و اوصلوا اخوانکم و اطعموا الفقراء‌ و المساکین من اخوانکم فانه من فطّر صائما فله مثل اجره من غیر ان ینقص من اجره شیئا » .

ماه رمضان ماه خدا است ، پس بسیار در این ماه لا اله الا الله و تکبیر گوئید و حمد خا کنید و تسبیح گوئید و همانا ماه رمضان ، بهار مستمندان است و مگر نه خداوند قربانی‌ و اضحی را برای این قرار داد که بیچارگان و فقیران از گوشت سیر شوند ، پس در این ماه از زیادی نعمت هائی که خداوند بر شما ارزانی داشته و خانواده و همسایگان خود از آن بهره مند می شوند ، بر فقرا اطعام کنید و نعمت های الهی را سپاس گوئید و به دیدار و ملاقات برادرانتان بروید و فقرا و بیچارگان از برادرانتان را اطعام کنید زیرا هر که در  این ماه یک روزه داری را افطار دهد ، خداوند مانند پاداش  او ، به این شخص می بخشد بی آنکه از او چیزی کاسته شود .

ویژگی ها‌ی ماه رمضان

و به هر حال ، ماه رمضان با ویژگی های‌ خاصّ خودش فرا می رسد ، ماهی که از میان تمام ماه ها برگزیده شده و یکی از بهترین راه ها برای رسیدن به رضای معبود است .

امام سجاد علیه السلام درباره̾ این ماه پر فضیلت می فرماید :

«... حمد و سپاس خدائی را که ما را به دینش راهنمائی کرد و به ملّت خود درآورد و در راه های احسانش رهنمونمان شد تا به یاری و عنایت او به سوی رضا و رضوانش روانه گردیم .

ستایشی که از ما بپذیرد و به وسیله̾ آن از ما خشنود شود . و حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که یکی از آن راه های احسان را ماه خود ، ماه رمضان قرار داد . چه ماهی ؟ ماه روزه، ماه اسلام ، ماه طهارت ، ماه تهذیب  و تزکیه̾ نفس ، ماه عبادت و نیایش و ماهی که قرآن را در آن نازل فرمود ؛ قرآنی که هدایت برای مردم و دارای آیات روشن و واضحی از هدایت و فرقان است .

و بدینسان این ماه را بر سایر ماه ها برتری بخشید و ویژگی هائی به آن عطا فرمود و حرمت های‌ بسیار و فضیلت های روشنی برایش قرار داد و آنچه در غیر آن حلال است ، به احترام این ماه ، حرام گردانید . و برای گرامی‌ داشتنش ، خوردن و آشامیدن را در آن منع کرد و وقت و زمان خاصّی برای آن قرار داد که نه اجازه می دهد پیش انداخته شود و نه به تأخیر افتد و سپس یک شب آن را از شب های هزار ماه برتر قرار داد و آن شب را « شب قدر » نامید ؛ شبی‌ که فرشتگان الهی و روح به اذن پروردگار در آن فرود می آیند و با خویشتن سلامی‌ که برکت دائمی به همراه دارد ، تا سپیده دم بر بندگانی که شایسته̾  این سلام و برکات اند ، فرود آید » .

حضرت امیرالمؤمنین سلام الله علیه نقل می کند که روزی پیامبر بزرگوار اسلام صلی‌ الله علیه و آله و سلم ، خطبه ای‌ خواند ـ که گویا روزهای‌ آخر ماه شعبان بوده است ـ در آن خطبه چنین فرمود :

« ای‌ مردم ! هان ، ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به سوی شما می آید ؛ ماهی ‌که نزد خداوند بهترین ماه ها و روزهایش بهترین روزها و شب هایش بهترین شب ها و ساعت هایش بهترین ساعت ها است .   ماهی است که در آن به مهمانی‌ خداوند دعوت شدید و از کسانی قرار گرفتید که مورد گرامی داشت خداوند خواهید بود . ماهی که نفس ها‌ی شما در آن تسبیح ، خواب شما عبادت ، عمل شما پذیرفته شده و دعایتان مستجاب است ؟ پس با نیت هائی پاک و دل هائی خالی از آک ، خدایتان را بخوانید و از او بخواهید شما را توفیق روزه داشتن و تلاوت کتابش بخشد . چرا که بدبخت و شقاوتمند کسی است که در این ماه بزرگ از آمرزش الهی محروم گردد .

و با گرسنگی و تشنگی خوردنتان در این ماه ، به یاد گرسنگی و تشنگی روز قیامت بیافتید و بر فقرا و بیچارگان و مستمندانتان تصدّق کنید و بزرگانتان را گرامی بدارید و بر کوچکترانتان رحیم و مهربان باشید و به دیدار خویشاوندانتان بروید و زبان هایتان را از حرام نگهدارید و دیدگانتان را از حرام باز دارید و گوش هایتان را از حرام حفظ کنید و بر یتیمان مردم ترحم کنید تا بر یتیمانتان ترحم کنند و به خداوند از گناهانتان طلب آمرزش و مغفرت کنید و در اوقات نمازها دستهایتان را به دعا بلند کنید زیرا این بهترین ساعت ها است که خداوند با دیده رحمت به سوی بندگانش می نگرد و اگر او را بخوانند ، دعایشان را مستجاب می کند و اگر ندایش کنند ، لبیّکشان گوید و اگر چیزی بخواهند به آنها عطا فرماید و اگر نیایشش گویند ، نیازهایشان را روا سازد .

ای مردم ! شما در گرو اعمالتان هستید ، پس با استغفار از آن رها شوید و پشت های شما از گناهانتان سنگینی می کند ، پس آن را با سجودهای‌ طولانیتان ، سبک کنید و بدانید که خداوند عزّوجل ، به عزت خود سوگند خورده است که هرگز نمازگزاران و ساجدان را عذاب نکند و روز رستاخیز آنان را به آتش جهنم نترساند .

ای مردم ! هر که در این ماه روزه دار مؤمنی را افطار دهد ، مانند این است که یک بنده را آزاد کرده و گناهان گذشته اش آمرزیده می شوند .

یک نفر برخاست و پرسید : یا رسول الله ! همه توان ندارند که افطاری به مؤمنین بدهند .

حضرت پاسخ داد : از آتش جهنم دوری بجوئید هر چند با نصف خرمائی باشد . از آتش جهنم دوری بجوئید هر چند به یک لیوان آب باشد .

ای مردم ! هر که در این ماه اخلاقش را نیکو سازد ، گذرنامه ای برای او باشد که در روز رستاخیز ، همان روز که قدم ها بر صراط می لغزند ، با آرامی رد شود و قدم او نلغزد ، و هر که در این ماه برده ای آزاد کند ، خداوند حسابش را آسان گرداند و هر که صله̾  رحمش کند ، خداوند او را به رحمت خود متصّل خواهد کرد در روز ملاقاتش ، و هر که در این ماه نسبت به ارحامش بدرفتاری کند ، خداوند رحمتش را در روز رستاخیز از او قطع می کند و هر که در این ماه ، نماز نافله ای بخواند خداوند برات از جهنم را برایش ثبت کند و هر که در آن نماز واجبی بخواند ، مانند کسی است که در غیر از این ماه ، هفتاد نماز واجب خوانده باشد و هر که در این ماه بسیار بر من صلوات فرستد ، خداوند میزان اعمالش را سنگین کند در روزی که میزان ها سبک می شوند و هر که در این ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند ، پاداشش مانند پاداش کسی است که در ماه های دیگر ، قرآن را ختم کرده باشد .

ای مردم ! درهای‌ بهشت در این ماه گشوده می شوند ، پس از خدای خود بخواهید که آنها را بر شما نبندد ، و درهای جهنم بسته می شوند ، پس از خدای خود التماس کنید که آنها را بر شما نگشایند ، و شیاطین به زنجیر کشیده می شوند ، پس از خدای خود بخواهید که آنها را بر شما مسلّط نگرداند .

امیرالمؤمنین سلام الله علیه می فرماید : پس من برخاستم و عرض کردم : یا رسول الله ! بهترین اعمال در این ماه چیست ؟

حضرت فرمود : یا ابالحسن ! بهترین اعمال در این ماه پرهیز از محرمات الهی است .

روزه و پرورش روح

یکی دیگر از ویژگی های ماه مبارک رمضان ، روزه است . انسان روزه دار چون از خوردن و آشامیدن بکلّی امتناع می کند ، بی گمان احساس گرسنگی و تشنگی به او دست می دهد و به فکر گرسنگان و فقیران می افتد و شاید از این راه توفیقی بیابد که بر تهیدستان بیشتر ترحّم کند و از اموال خدادایش بر آنان انفاق نماید که اگر روزه نباشد ، چنین احساسی به افراد مرفّه دست نخواهد داد . وانگهی روزه انسان را به گونه ای می سازد که بیشتر به هدف آفرینش پی ببرد و بداند که آفریده نشده است تا غذاهای نیکو او را از مسئولیت های بزرگش باز دارد ، مانند چهارپائی که تمام همّ و غمش علفش است ، بلکه خداوند می خواهد او خود را چنان پرورش دهد که قدرت مقابله با هر گونه مشکلی را در زندگی داشته باشد و از عهده̾  مسئولیت های سنگینی که رفاه طلبان و متنعّمان از انجام آن عاجزند ، به سادگی برآید .

امام رضا علیه السلام یکی از علل تشریع روزه را چنین بیان می فرماید : «... و رائضا لهم علی أداء ما کلّفهم » ـ روزه مردم مسلمان را برای انجام وظایفی که به آنان محوّل گردیده است ، آماده و تربیت می نماید .

وانگهی روزه گرفتن ، تنها امساک از خوردن و آشامیدن نیست ، بلکه همانگونه که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلّم طیّ خطبه اش فرمود : بهترین اعمال ، پرهیز از گناهان و محرمات الهی است ؛ پس انسان روزه دار همانگونه که از مباحات ، امساک و امتناع می کند ، به طریق اولی باید از هر گونه حرام و حتّی مورد شبهه ای پرهیز کند .

امام صادق سلام الله علیه می فرماید :

« اذا صمت فلیصم سمعک و بصرک و فرجک و لسانک و تغصّ بصرک عمّا لا یحلّ النظر الیه و السمع عمّا لا یحل سماعه و اللسان من الکذب و الفحش » ـ چون روزه گرفتن باید گوش و چشم و دامن و زبانت نیز روزه بگیرند ؛ دیدگانت را از آنچه نگریستن به آن نامشروع است و گوش را از آنچه شنیدنش حلال نیست و زبان را از دروغ و ناسزا باز دار .

حضرت صدیقه̾  طاهره سلام الله علیها می فرماید :

« ما یصنع الصّائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه »‌ روزه داری که روزه اش زبان و گوش و چشم و سایر اعضا و جوارحش را حفظ نکند و از محرمات الهی باز ندارد ، چه ارزشی برای روزه اش می باشد ؟!

و بالاخره روزه باید مانند سپری محکم و قوی باشد که آفات دنیا و عذاب آخرت را از انسان دور سازد ، پس اگر مؤمن روزه گرفت باید نفس خود را از شهوت ها و هواها باز دارد و خویشتن را چون بیماری قرار دهد که اشتهای خوردن و آشامیدن نداشته باشد و در هر آن ، منتظر بهبودی و شفا از بیماری گناهان باشد و درون خود را از هر چه که موجب تیرگی و کدورت و غفلت و سیاهی و زیغ قلب است پاکسازی نماید . تا به درجه̾  خلوص برسد و مورد رضای معبود و معشوق قرار گیرد . این چنین روزه ای است که انسان را همواره در حال عبادت قرار می دهد حتی اگر در رختخوابش به خواب راحت فرو رفته باشد ، و این چنین روزه داری است که نفس هایش تسبیح و تحمید و تمجید الهی است .

بار خدایا ! ما را در این ماه بزرگ و با فضیلت توفیق صیام و قیامی ده که خشنودی و رضایتت در آن باشد و مقبول درگاه کبریائیت قرار گیرد و قلب های‌ ما را از هر تیرگی وهر زیغ و رین و سیاهی پاک ساز و ما را از سر سفره̾  رحمتت و مغفرتت ، محروم برمگردان ، به حق محمد و آله الطاهرین .