ویژگی های پیروان امام صادق علیه السلام

به مناسبت 25 شوال ، سالروز شهادت امام صادق سلام الله علیه 

ویژگی های پیروان امام صادق علیه السلام

روز نهم اردیبهشت امسال مصادف است با 25 شوال ، سال روز شهادت امام جعفر صادق علیه صلوات الله علیه و سلامه علیه . آن حضرت در روز هفدهم ربیع الاوّل از سال 83 هجری قمری در مدینه منوره به دنیا آمد و در 25 شوال سال 148 در سن 65 سالگی در مدینه منوره و در ایام حکومت غاصبانه منصور عباسی به شهادت رسید و در بقیع کنار پدرش و جدش سلام الله علیهم اجمعین به خاک سپرده شد .

سهل انگاری در نماز

امام صادق علیه السلام در آخرین لحظات زندگی چشم مبارکش را گشود و دستور داد تمام خویشان نزدیک و دور حاضر شوند . وقتی همه̾ اقربا خدمتش رسیدند ، حضرت یک جمله̾ کوتاه به عنوان سفارش به همه̾ آن ها و تمامی شیعیان در طول تاریخ فرمودند که لازم است تمام مسلمانان این وصیت امام را با دقّت مدّنظر قرار داده و هرگز فراموش نکنند .

حضرت فرمودند : « ان شفاعتنا لا تنال مستخفا بالصلاة » ـ به تحقیق ، شفاعت ما شامل کسی که نماز را کوچک می شمارد ، نمی گردد .

این جمله̾ پر محتوا و مهم ، خط بطلان می کشد بر سخنان یاوه گویان که خیال می کنند اگر به ظاهر خود را شیعه̾ امام صادق علیه السلام بدانند ، برای آخرتشان کافی است ؛ خیر ! قطعا چنین نیست . این خود امام صادق سلام الله علیه است که به صراحت در آخرین لحظات زندگی ، اعلام می‌ دارد که هرگز شفاعت اهل بیت شامل حال شیعیانی که نماز را کوچک می شمارند و در مورد خواندن و برپائی نماز سهل انگاری می کنند ، نمی شود . نماز ستون دین و مهم ترین فریضه است و هر گونه کوتاهی در امر نماز ، جز خسران و زیان ابدی چیزی در بر نخواهد داشت . و شیعه یعنی پیرو ، پس نمی شود ، خود را شیعه و پیرو امام صادق علیه السلام بدانیم و در خلاف مسیر آن حضرت قدم برداریم .

وقتی می شود شیعه بر ما اطلاق کرد و به این اسم مبارک می توانیم افتخار کنیم که پیرو واقعی آن بزرگوار باشیم و مهم ترین و ارزنده ترین نشانه̾ ایمان ، اهمیّت دادن به نماز و بر پاداشتن این فریضه̾ الهی است . اگر ما در مورد نماز کوتاهی نکنیم و آن را در وقتش بجای آوریم ، آن وقت است که می توانیم به شفاعت اهل بیت علیهم السلام امیدوار باشیم .

رفتار با شیعیان

حال که سخن از شیعیان و پیروان امام صادق علیه السلام به میان آمد ، به جا است داستان جالبی را از آن حضرت نقل کنیم ، در مورد رفتار شیعیان با هم و خدمت به یکدیگر ، چرا که در مورد اوّل معلوم شد ، نماز که مهم ترین رابطه̾ انسان را با خداوند محقق می سازد ، باید شایان توجّه قرار گیرد و پیروان حضرت که خود را منتسب به مکتب مقدسش می دانند ، هیچ گونه سهل انگاری در این امر ننمایند و رابطه̾ خود را با خداوند صمیمی تر و گرم تر کنند تا به شفاعتشان نائل گردند .

اکنون در این داستان کوتاه ، حضرت رفتار شیعیان را با یکدیگر مشخص می فرماید و اثبات می نماید که شیعه̾ امام صادق علیه السلام باید به فکر مستمندان و بیچارگان باشد وگرنه شیعه و پیرو نیست .

مصادف گوید : خدمت امام صادق علیه السلام نشسته بودم ، شخصی بر حضرت وارد شد و سلام کرد . حضرت پس از پاسخ سلام از او پرسید :

برادران دینیت را در چه حالی ترک کردی ؟

آن شخص آنان را بسیار ستود و مدح کرد .

امام فرمود : چگونه است عیادت ثروتمندانشان نسبت به فقیرانشان ؟

عرض کرد : بسیار کم .

فرمود : چگونه است مساعدت و همکاری پولدارانشان نسبت به مستمندانشان ؟

عرض کرد : بسیار کم .

فرمود : چگونه است رفت و آمد اغنیایشان با فقیرانشان ؟

عرض کرد : سرورم ! شما از مسائلی نام می برید که در میان ما کمتر پیدا می شود .

حضرت با ناراحتی فرمود : پس چگونه این ها ادّعا می کنند که شیعیان ما هستند ؟!

البته از این که امام با بیان های مختلف مسئله همکاری اعنیا با فقرا را مطرح کرده اند ، یعید نیست ، مقصود حضرت فقط کمک های مالی و مادّی نباشد ، چه آن که از نظر علمی و معنوی فقیر است ، بیشتر نیاز به کمک داشته باشد . چه بسا شخصی یا اشخاصی از نظر مادّی در مضیقه نباشند ولی از نظر شناخت احکام و تفقّه در دین ، کمبودهای بسیاری داشته باشند که در آن صورت نیز بر دانشمند یا فقیهی که پیرو امام صادق علیه السلام است ، واجب و لازم است که او را یاری و کمک کند و تا اندازه̾ توانش در تدریس احکام و آموزش دادن به افراد کوتاهی نکند چرا که عالم بی عمل چون درخت بی ثمر است .

و از سوئی دیگر شاید برای بعضی از افراد این احتمال پیش بیاید که چون خودشان از اموال بسزائی برخوردار نیستند ، جزء اغنیاء‌ محسوب نمی شوند و تکلیفی در این مورد ندارند ، و این اشتباه است زیرا پولدار بودن یک امر نسبی است ؛ هر کسی نسبت به زیردست خود به نحوی بی نیازی دارد و باید به آن کس که از خود فقیر تر است ، تا اندازه̾ توان کمک و مساعدت نماید . در آیه کریمه می فرماید : « و یسئلونک ماذا ینفقون ، قل العفو » از تو ای پیامبر سؤال می کنند که چه مقدار بپردازند ؟ به آن ها بگو : زیادی را در راه خدا بپردازید . پس هر چه که انسان زیاد تر دارد و در آن بی نیاز است ، باید به دیگران کمک و بر آن ها انفاق نماید که به تحقیق یکی از موارد مهمّش ـ همان گونه که عرض شد ـ انفاق در مسائل علمی و معنوی است .

کسب حلال ، مایه عزّت

لازم به تذکر است که در مکتب امام صادق علیه السلام هر چند از نشانه̾ تشیع ، کمک به فقرا و مستمندان است ولی با این حال امام صادق علیه السلام نمی خواهد که مؤمن سر بار جامعه باشد ، بلکه او را به کار برای بدست آوردن روزی حلال وا می دارد و این عزّت و کرامت می داند . معلّی بن خنیس که از یاران امام است می گوید : روزی امام صادق علیه السلام مرا دید که به بازار ( برای تجارت و کسب روزی ) نرفته بودم . به من فرمود : برو به سوی عزّت و کرامتت .

امام در این جمله او را تشویق به کار کردن می کند و کار را مایه̾ عزّت و کرامت انسان می داند .

زیرا اگر کسی کسب حلال باشد ، انسان در درون خود احساس عزّت و شرافت می کند و هرگز سربار بر دیگران نمی شود که مایه̾ اهانت و ذلّت گردد .

به آن حضرت گفته شد که : فلان شخص می گوید : من تمام وقتم را صرف نماز و دعا و روزه می کنم و لحظه ای از عبادت فرو گذار نخواهم بود و امّا روزیم را خدا خود می رساند!

حضرت فرمود : این آدم یکی از آن سه شخصی است که دعایش هرگز مستجاب نمی شود .

شخص دیگری خدمت حضرت رسید و به ایشان عرض کرد : ما خواهان دنیا هستیم و همواره می خواهیم که دنیا به ما روی آورد .

حضرت پرسید : چه می خواهی با روی آوردن دنیا بکنی ؟

عرض کرد : وضع زندگی خودم و خانواده ام را خوب کنم و مایه̾ آسایش خود و خویشانم باشم و با آن پول صدقه دهم و حج بجای آورم و به عمره مشرف گردم .

امام صادق علیه السلام فرمود : این دیگر دنیا خواهی نیست این طلب آخرت است .

بالا تر این که ابوعمرو شیبانی می گوید : امام صادق علیه السلام را دیدم که در دستش بیلی گرفته و در باغ خود مشغول کار است و عرق از رخساره̾ مبارکش سرازیر می باشد .

عرض کردم : فدایت گردم ! بیل را به من بده و خود استراحت بفرما .

فرمود : من دوست دارم که انسان در راه بدست آوردن روزی ، در حرارت آفتاب اذیّت بکشد .

تبلیغ صدا

و از جمله سفارش های بسیار جالب امام صادق علیه السلام به اصحاب و یارانش ـ در تمام زمان ها و مکان ها ـ این است که روزی به آن ها فرمود :

« إوصیکم بتقوی الله و اداء الامانة‌ لمن ائتمنکم و حسن الصحابة‌لمن صحبتموه و أن تکونوا لنا دعاة صامتین » ـ شما را به تقوای الهی و به امانت داری و خوب هم صحبت شدن و رفیق بودن سفارش می کنم و این که برای ما مبلغین و دعوت کنندگانی بی صدا و ساکتانه باشید . یعنی بدون این که با کسی سخنی بگویید و حرفی بزنید ، مردم را به سوی ما دعوت کنید !

این سخن مورد تعجّب بسیار آنان قرار گرفت که چگونه می شود بی سخن گفتن ، تبلیغ کرد ؟! و چگونه به این امر مهم که مورد اصرار امام قرار گرفته است عمل کنند ؟ لذا ملتمسانه از حضرت جویا شدند که : یا این رسول الله ! چگونه دعوت کنیم در حالی که ساکت هستیم ؟

حضرت در پاسخ فرمود :

« تعملون با أمرناکم به من العمل بطاعة الله ، و تعاملون الناس بالصدق و العدل ، و تؤدون الأمانة ، و تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر ، و لا یطّلع الناس منکم الّا علی خیر ؛ فاذا رأوا ما انتم علیه ، علموا فضل ما عندنا فتنازعوا الیه » .

هر چه از طاعت پروردگارم به شما دستور دادیم ، عمل کنید ، با مردم از راه راستی و عدالت رفتار نمائید ، امانت را ادا کرده و هرگز خیانت نکنید ، امر به معروف و نهی از منکر بنمائید و مردم جز خیر و خوبی از شما نبینند ؛ اگر چنین کردید ، مردم به فضیلت ما آگاه می گردند ( و می دانند که شما چون پیرو ما هستید ، این چنین انسان هایی برگزیده و خوب می باشید) و آن وقت به سوی ما روی خواهند آورد .

سزا است که این چند جمله را با طلا و جواهرات بنویسید و جلوی دیدگان شیعیان امام صادق علیه السلام در هر کوی و برزن و در هر اداره و کارخانه و در هر مسجد و مدرسه قرار دهند تا مورد توجّه همیشگی پیروان آن حضرت باشد و هر کس بخواهد به راستی مورد افتخار حضرت قرار گیرد و به شفاعتش نائل گردد ، باید این سخنان والا را نصب العین خود نماید و تمام اعمال و رفتار خود را ـ چه در کارهای تخصصی و چه در برنامه های اجتماعی و چه در رفتار با بیگانگان ـ طبق این چارچوب مشخص قرار دهد ، تا این که اعمال او و کردار او ، خود بزرگ ترین مبلّع و دعوت کننده به سوی پیشوایان دین و امامان معصوم علیهم السلام باشد . باید دیگران بهترین امانت داری و بالاترین صدق و عدالت را در ما ببینند نه این که خدای نخواسته ما با تقلّب و غش و خیانت و دروغ و ... ـ که متأسفانه درجامعه امروزی ما به اوج خود رسیده است ـ هم آبروی خود را ببریم و هم به امامان و پیشوایانمان لطمه وارد سازیم و هم قلب امام زمان علیه السلام را مجروح و غمگین نمائیم و هم بیگاگان ما را مورد استهزا و انتقاد فراوان قرار دهند . به هر حال این کارهای زشت و این صفات ناجوان مردانه اگر در جامعه ای رواج پیدا کند ، گذشته از این که آن جامعه رو به اضمحلال و هلاکت می رود ، و سرزنش و ملامت بیگانگان را به دنبال دارد ، نشانه ای است از طرز تربیت افراد آن جامعه ، لذا است که امامان ما همواره می کوشیدند ، یارانشان به گونه ای خدا پسندانه تربیت کنند که مایه̾ افتخار و مباهات گردند نه رسوایی و خواری !

ابن ابی یعفور می گوید : شنیدم امام صادق علیه السلام را که می فرمود : « کونوا دعاة للناس بغیر السنتکم ، لیروا منکم الاجتهاد و الصدق و الورع » ـ دعوت کنندگان مردم باشید در عمل ، نه در زبان بگذار از شما جدیّت ، راستی و پارسائی ببینند .

کوتاه سخن این که امام صادق علیه السلام اصرار بیشتر بر این دارند که پیروانشان در عمل  ، از او پیروی کنند و پیش از این که با سخنان خود امر به معروف و نهی از منکر نمایند ، در کارها و رفتار ها و کردار ها خود امر کننده به معروف و نهی کننده از منکر باشند . البته این بدان معنی نیست که هرگز با سخن تبلیغ اسلام نکنند و برنامه های امامان را و ابلاغ ننمایند ، بلکه حضرت می خواهند بفرمایید که شما قبل از دیگران باید خودتان را نصیحت و موعظه کنید و به دستور های ما عمل کننده باشید که این خود بزرگ ترین تبلیغ است و مردم را به ائمه علیهم السلام نزدیک می سازد .

فرا رسیدن وفات امام صادق علیه السلام را به پیروان راستینش تسلیت عرض نموده ، امیدوارم در گفتار و کردار شیعیان خوبی برای آن حضرت باشیم .