پرسش ها و پاسخ ها

«پرسشها و پاسخها»

فلسفه عزاداری سنتی

حجة الاسلام والمسلمین سید مرتضی مهری

بسم الله الرحمن الرحیم

س: چرا حضرت امام قدس سره تاکید بر عزاداری سنتی فرمودند؟ و منظور از عزاداری سنتی چیست؟

ج: عزاداری برای حضرت سید الشهدا سلام الله علیه از سوی ائمّه علیهم السلام همیشه مورد تاکید قرار گرفته است. و روایات در این باره آن قدر فراوان است که نیازی به بحث از سند نداردو در واقع اصل مطلب بوطر متواتر نقل شده است. گذشته از این که بسیاری از آنها سندی معتبر دارند. علامه مجلسی رحمه الله در جلد 44 بحار از صفحه 269 تا 296 نزدیک به چهل حدیث در این باره نقل کرده است. این روایات در مورد فضیلت گریه بر ابی عبدالله (ع)و گریاندن و ذکر مصیبت آن حضرت و سرودن اشعار در این باره و خود را به صورت گریه کننده درآوردن و اقامه مجالس عزا و ترک هر گونه کاری برای زندگی دنیا در روز عاشورا و تظاهر به حزن و اندوه و سعی در زیارت آن حضرت و امثال آن آمده است. در یکی از آن روایات آمده است: «لکل سرّ ثواب الا العدمعة فینا». و ظاهراً منظور این است که هر کار خیری اگر مخفیانه انجام گیرد ثوابش بیشتر است بجز گریه بر ما. یعنی باید گریه و جزع بر اهل بیت و ظلمی که بر آنها روا شد علنی باشد. و هر چه اعلان و اعلام آن بیشتر باشد اثرش بیشتر و ثوابش بیشتر است.

بعضی از نویسندگان می­پندارند که این امر اختصاص به همان زمانها داشته است. در پاورقی بحار نویسنده­ای چنین مضمونی آوردهاست که بعضی گمان کرده­اند این روایات موجب جرأت جهّال و فسّاق شده و افراد لاابالی به این خیال که گریه بر امام حسین (ع)همه گناهان را می­شوید و از بین می­برد در طول سال هر گناهی را مرتکب می­شوند و چون دهه اول محرم می­رسد لباس سیاه بر تن می­کنند و بر سر و سینه می­زنند و گریه می­کنند و می­پندارند که دیگر باکی از گناه نیست. و به همین دلیبل بعضی این روایات را تکذیب کرده­اند و آن را خلاف ضرورت دین می­دانند سپس این نویسنده چنین توجیه کرده است که تکذیب این روایات به دلیل تواتر آنها ممکن نیست وی مورد این روایات همان زمانهایی است که بنی امیه سعی در از بین بردن نام اهل بیت علیهم السلام داشتند و لذا قبر امام حسین (ع)را خراب می­کردند و زوار آن حضرت را می­کشتند در چنان زمانی اقامه عزا و یاد اهل بیت علیهم السلام مبارزه با ظلم و ظالم بود و لذا این همه ثواب داشت ولی اکنون که اقامه عزا هیچ مشکلی ندارد و مبارزه با هیچ ظلمی نیست و هیچ کس مانع زیارت یا اقامه عزا نمی­باشد بلکه گویندگان و روضه­خوانان از این راه زندگی خود را اداره می­کنند دیگر چنان موقعیتی نیست که ایجاب کند اقامه عزا و گریه بر امام حسین (ع)آن همه ثواب داشته باشد پس نباید جهّال و فساق خود را به این وعده­ها فریب دهند.

ولی این سخن نادرست است و گریه بر امام حسین (ع)و اقامه عزا بر آن حضرت همیشه مطلوب بلکه لازم و واجب است. اکنون نیز پیروان بنی امیه با تلاشی بیشتر و کوششی فراگیرتر سعی در خاموش ساختن نور اهل بیت علیهم السلام دارند. عجیب است که ایشان فعالیت تبلیغاتی رادیوها و مطبوعات مخالفان اهل بیت علیهم السلام را در این زمینه هیچ توجه ننموده­اند هم اکنون کتابها، مجلات، پوسترها، داستانها، فیلمها، نمایشها به وسائل مختلف در ترویج افکار ضد اهل بیت علیهم السلام و در خدشه­دار نمودن چهره نورانی آنها در جامعه اسلامی منتشر می­شود. در طول تاریخ مخالفان اهل بیت هزاران کتاب در این راه نوشته­اند نوشتن هر کتابی که مطالبش برخلاف مذهب اهل بیت علیهم السلام باشد سعی در خاموش کردن نور آنها است. هزاران حدیث در این راه جعل شده و کتابها از این احادیث پر شده است و هنوز هم این سلسله شیطانی مشغول فعالیت است و هر روز کتابی نو نوشته می­شود یا تحقیق می­شود و چاپ و منتشر می­شود و هدف یک چیز است اصرار بر مخالفت مذهب اهل بیت علیهم السلام بلکه اکنون دیده می­شود که سعی بسیاری از دشمنان اهل بیت در تکریم و تجلیل از معاویه و یزید است. زیرا باید خط آنها را زنده کنند و نور اهل بیت را خاموش نمایند. بخصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران که کجروان به ظاهر مسلمان قدرت و صلابت مذهب اهل بیت علیهم السلام را در بسیج توده­ها علیه ظلم و بیدادگری احساس کردند. لذا فعالیت آنها در زمینه محو آثار اهل بیت و تکفیر شیعیان آنان بیشتر شده است. پس هنوز و همیشه این جنگ و جدال باقی است. تا شیعه شیعه است دشمنان اهل بیت علیهم السلام با آنان دشمن­اند. و در نابودی آنها کمر بسته­اند و لذا باید همیشه شعار تشیع که اقامه مجالس اهل بیت است باقی باشد بلکه روز به روز باید بازار آن داغتر شود.

و اما این سخن که این روایات موجب جرأت جهال و فساق بر ارتکاب گناهان است قابل قبول نیست بلکه ما معتقدیم و این را به رای العین می­بینیم که مجالس اهل بیت علیهم السلام و بخصوص اقامه عزای امام حسین  (ع)در ایام عاشورا و همین مراسم سنتی که باقی مانده است در بسیاری از موارد موجب هدایت افراد و ترک گناه شده است زیرا به همین بهانه سخنی از دین و از خدا و روز جزا می­شنوند و متأثر می­شوند و در سایر موارد هم حداقل موجب توقف یا کندی حرکت در سوی باطل شده است. تصور کنید که اگر این مجالس نبود و همین چند روز هم به گفته این آقایان جهال و فساق دست از گناه نمی­کشیدند این وضع بدتر از این نبود. اصولاً انسان خالی از گناه نیست مهم این است که انسان گنهکار رابطه­ناش را با خدا قطع نکند و گناه آن گاه بسیار خطرناک است که انسان را بکلی از بازگشت به خدا باز می­دارد. و شکی نیست که عزاداران امام حسین (ع)هر چند بسیار گناهکار باشند از همین روزنه راه را برای بازگشت بازگذاشته­اند و این خود نعمتی بزرگ است. گذشته از این اگر بنا باشد این گونه روایات انسان را در گناه جسور کند آیاتی که وعده مستقیم خداوند متعال و مهربان به عفو همه گناهان بجز شرک است باید بیشتر موجب جسارت و جرأت باشد و همچنین وعده پذیرش توبه که در قرآن بر آن تأکید فراوان شده است باید موجب جرأت باشد و همچنین وعده پذیرش توبه که در قرآن بر آن تأکید فراوان شده است باید موجب جرأت بر گناه باشد. ولی چنین نیست. از نظر روانشناسی این راههای بازگشت را که به این وسعت گشاده­اند برای این است که انسان سیه روز بدبخت ناامید شد دیگر از هر جنایتی باک ندارد. و از نظر واقع اینها چون وعده خداوند است حق است و در آن هیچ شک و تردیدی نیست.

از همین جا راز فریادهای رهبر تیزبین و ژرف اندیش حضرت امام قدس الله روحه در مورد زنده نگه داشتن عاشورا روشن می­شود. آن حضرت این گونه مطالب را از گوشه و کنار می­شنیدند و می­خواندند. و احساس خطر می­کردند. و بدتر از این نویسندگان روشنفکرمآبی که همیشه در نوشتجات خود مراسم عزاداری و روضه خوانی را بطور کلی به باد مسخره گرفته و آن را محکوم می­نمودند. حضرت امام برای این که این آتش به سردی نگراید این دستورات مؤکد و مکرر را فرمودند. بعضی از انقلابیون می­پنداشتند که همه این جوش و خروشها لازم بود تا انقلاب کنیم اکنون دیگر روز بازسازی است و دیگر نیازی به این همه فریاد و گریه بر امام حسین (ع)نیست. ولی حضرت امام هشدار دادند که عزای امام حسین (ع)نه تنها حافظ مذهب اهل بیت است بلکه نگهدارانده اسلام است. امویان آن روز و امروز اگر بتوانند اصل اسلام را از ریشه می­کنند و همین شعارها است که مانع حرکت آنها می­شود.

امام خمینی قدس سره:

«این دستجاتی که در ایام عاشورا راه می­افتند خیال نکنند که ما این را تبدیل کنیم به راهپیمائی، راهپیمائی است خودش امّا راهپیمائی با یک محتوای سیاسی، همانطوری که سابق بود بلکه بالاتر، همان سینه زنی همان نوحه خوانی همان­ها، همان­ها رمز پیروزی ماست».

(29/8/58)

و منظور از عزاداری سنتی همان اقامه مجالس و ذکر مصیبت اهل بیت علیهم السلام و راه انداختن دستجات عزاداری به همان سبک گذشته است. چرا؟ ممکن است گفته شود: آن چه از روایات استفاده می­شود اقامه مجالس و ذکر مصیبت و گریه است نه سینه زدن و دسته راه انداختن و زنجیر زدن و قمه زدن و علم و کتل برداشتن و امثال آنها از سنتهای پشتیبان. و در این رابطه جمله حضرت امام توجیه شده است که مراد از سنتی یعنی آن چه مطابق سنت اهل بیت است نه آن چه مطابق سنتهای پشتیبان است. ولی چنین نیست. حضرت امام در تاریخ 4/8/60 در سخنرانی خود فرمودند:

«باید ماه محرم و صفر را زنده نگه داریم به ذکر مصائب اهل بیت علیهم السلام که با ذکر مصائب اهل بیت علیهم السلام زنده مانده است این مذهب تا حالا، با همان وضع سنتی با همان وضع مرثیه سرائی و روضه خوانی. شیاطین به گوش شما نگویند که ما انقلاب کردیم حالا باید همان مسائل انقلاب را بگوئیم و مسائل که در سابق بود حالا دیگر منسی باید بشود، خیر.

ما باید حافظ این سنت­های اسلامی، حافظ این دستجات مبارک اسلامی که در عاشورا، در محرم و صفر در مواقع مقتضی به راه می­افتند تأکید کنیم که بیشتر دنبالش باشند. محرم و صفر است که اسلام را نگه داشته است، فداکاری سیدالشهدا سلام الله علیه است که اسلام را برای ما زنده نگه داشته است. زنده نگه داشتن عاشورا با همان وضع سنتی خودش از طرف روحانیون، از طرف خطبا با همان وضع سابق و از طرف توده­های مردم با همان ترتیب سابق که دستجات معظم و منظم،‌ دستجات عزاداری به عنوان عزاداری راه می­افتاد. باید بدانیدکه اگر بخواهید نهضت شما محفوظ بماند، باید این سنت­ها را حفظ کنید البته اگر چنانچه یک چیزهای ناروائی بوده است سابق و دست اشخاص بی­اطلاع از مسائل اسلام بوده، آنها باید یک قدری تصفیه بشود لکن عزاداری به همان قوّت خودش باید باقی بماند و گویندگان پس از اینکه مسائل روز را گفتند، روضه را همانطور که سابق می­خواندند و مرثیه را همانطور که سابق می­خواندند بخوانند و مردم را مهیا کنند برای فداکاری».

و واضح­تر از آن در تاریخ 29/8/58 فرمودند:

«این دستجاتی که در ایام عاشورا راه می­افتند خیال نکنند که ما این را تبدیل کنیم به راهپیمائی. راهپیمائی است خودش امّا راهپیمائی با یک محتوای سیاسی، همانطوری که سابق بود بلکه بالاتر، همان سینه زنی، همان نوحه خوانی همان­ها، همان­ها رمز پیروزی ماست. در سرتاسر کشور مجلس روضه باشد، همه روضه بخوانند و همه گریه بکنند».

بنابراین هیچ جای تأویل و توجیه نیست و حضرت امام قدس الله سره همان دستجات عزاداری سنتی پیشین را تایید فرمودند و ادامه آن را لازم و ضرروی دانستند.

ولی نکته­ای که باید توجه داشت این است که در هر دو مورد (و شاید در موارد مناسب دیگر نیز چنین باشد) این نکته را تذکر داده­اند که مسائلی که خلاف شرع است و افراد ناآگاه آن را وارد دستجات کرده­اند باید حذف شود. آن مسائل چیست؛ شاید یکی از آن امور مورد نظر ایشان جهاتی باشد که برای مذهب در دید جهانیان موجب توهین و تضعیف است. این مسأله بسیار دقیق است و باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد. شکی نیست که ما نباید از اصول و اهداف و شعائر مذهبی خود بخاطر استهزاء و مسخره کردن دشمنان دست برداریم. و شکی نیست که دشمنا اهل بیت نه تنها سینه زدن و حتی گریه کردن بلکه اصل اقامه مجالس عزا و زیارت ائمه علیهم السلام بلکه زیارت پیغمبر اکرم (ص)و یاد کردن آن بزرگواران در مناسبات مختلف را مسخره و توهین می­کند بلکه بعضی از آنها حتی از نماز خواندن ما هم انتقاد می­کنند. اگر بنا باشد ما برای جلب رضایت آنها دست از آن چه آنها را خوش نمی­آید برداریم باید بکلی مذهب را ترک کنیم. بلکه باید اصلاً آنها را زیارت نکنیم و قبور آنها را آباد نکنیم. خداوند می­فرماید «ولن ترضی عنک الیهود و الانصاری حتی تتبع ملتهم» یهود و نصاری از تو راضی نخواهند شد مگر این که پیرو مذهب آنها شوی. این خاصیت همه کج اندیشان است. بنابراین منظور از وهن مذهب چیست؟ که حضرت امام نسبت به آن حساسیت خاص داشتند هم در ایام حج و رفتار حجاج ایرانی و شیعه این نکته را تذکر می­دادند و هم در مورد قمه زدن فرمودند که در شرایط فعلی قمه نزنند که منظور باز هم رعایت همین جهت بود.

بدون شک منظور حضرت امام جلب رضایت دشمنان اهل بیت علیهم السلام نیست آنها به هیچ وجه از کار و رفتار ما راضی نخواهند شد مگر این که بکلی دست از مذهب خود برداریم. و هم اکنون که این همه آوای وحدت سر داده می­شود و این وحدت مقدس در مناسبات بسیاری در مراسم حج و در تظاهرات روز قدس و موارد مشابه متجلی می­شود

امام خمینی قدس سره:

«باید ماه محرم و صفر را زنده نگه داریم به ذکر مصائب اهل بیت علیهم السلام که با ذکر مصائب اهل بیت علیهم السلام زنده مانده است این مذهب تا حالا، با همان وضع سنتی با همان وضع مرثیه سرائی و روضه خوانی».

(4/8/60)

می­بینیم که دشمنان اهل بیت علیهم السلام در گرماگرم این وحدت کتابها و فتواهای تند و شدید اللحنی علیه شیعه و مذهب اهل بیت صادر می­کنند تا مانع تحقق و ثمر بخشیدن این وحدت شوند. بنابراین منظور حضرت امام جلب توجه آنها نیست بلکه منظور جلب توجه افراد خیراندیش و دوستدار اهل بیت علیهم السلام است که بمقتضای محیط پیرو مذهبی دیگرند. و از این قبیل در میان مذاهب دیگر اسلامی بسیار فراوان­اند بلکه می­توان گفت اکثر مسلمانان از این قبیل­اند آنها اغفال شده­اند و حقیقت تاریخ و بخصوص تاریخ اهل بیت را نمی­دانند. بسیار دیده شده است که افراد سلیم النفس با شنیدن تاریخ خونبار اهل بیت علیهم السلام خود به گریه افتاده­اند بنابراین حفظ شئون در دیدگاه آنها لازم است سنّتهاییی که اصل جزء شریعت و مذهب نیست بلکه ساخته و پرداخته جامعه ما است هر چند در اصل محذوری نداشته باشد ولی اگر موجب تضعیف مذهب و توهین آن در انتظار می­شود باید از آن اجتناب شود. تشخیص مصادیق در بعضی موارد ممکن است به اشکال برخورد کند ولی شاید واضحترین مصداق آن قمه زدن باشد و همچنین بعضی کارهای بی­معنی مانند برداشتن علامت که چیزی بجز وزنه برداری و اظهار قدرت بازو و سینه نمی­باشد. این اظهار قدرت اشکالی ندارد ولی جای آن زورخانه است نه مراسم عزادرای و همچنین کارهایی که مانند قمه زدن است مانند بعضی انواع زنجیر زدن که موجب زخمی شدن آن هم به نحوی دلخراش و فجیع است.

دوستی از خوانندگان مجله در نامه مفصلی در اعتراض به مقاله­ای که در شماره پیش چاپ شده بود دلیلهای فراوانی بر جواز قمه زدن آورده است.

1-      این که حضرت زینب سلام الله علیها با دیدن سر مقدس برادر پیشانی خود را به چوبه محمل کوبید. و این دلیل بر جواز زخمی ساختن خویش در این راه است. این مطلب بر فرض صحت نقل بطوری که بتوان به آن استناد جست (به ضمیمه تقریر امام زین العابدین (ع)یا بدون آن) نه بمقداری که مجوز روضه خوانی باشد دلیل بر جواز قمه زدن در این زمان نیست زیرا شکی نیست که هیچ انسان عاقل خواهری را در برابر چنین صحنه­ای بخاطر سر کوبیدن به محمل ملامت نمی­کند و هیچ کس این را توهین به مذهب و انقلاب عاشورا نمی­دانند. بدون شک هر کس دیگری بجای حضرت زینب سلام الله علیها بود از شدت اندوه جان می­داد. بحثی در اصل سرکوبیدن نیست بحث در تناسب آن با وضع اجتماعی است.

2-      در استفتائی که خود ایشان از دفتر حضرت امام کرده­اند نوشته است که شرایط زمان تغییر یافته آیا در این شرایط باز هم قمه زدن اشکال دارد. و دفتر پاسخ داده­اند (البته با امضای دفتر نه با امضای حضرت امام یعنی حضرت امام خود این پاسخ را ملاحظه نفرموده­اند): «چنانچه ضرر برای شخص و مفسده برای اجتماع نداشته باشد مانع ندارد.»

اوّلاً شرایط هیچ تغییری نیافته است. بلکه حساستر شده است. شرایطی که آن روز اقتضا می­کرد که حضرت امام بفرمایند در شرایط فعلی قمه نزنند. حساسیت جهان اسلام بلکه همه جهان نسبت به آن چه در ایران می­گذرد و زیر ذره­بین گذاشتن تمام کارهای اجتماعی و دسته جمعی شیعه در همه جهان و توجه عامه مسلمان بی­طرف بلکه دوستدار اهل بیت علیهم السلام به این مسائل و از سوی دیگر دوربینهای مختلفی که از هر گوشه ایران عکس و فیلم به جهان مخابره می­کنند. امروز نمی­توان در گوشه­ای از ایران بخیال این که مجلس بی­ریا است هر مطلبی را بر زبان راند. همه جا بخصوص ایران و بخصوص آن چه مربوط به مذهب است چند برابر بزرگ می­شود و در جهان منعکس می­گردد.

ثانیاً فتوایی که از سوی دفتر استفتا اعلام شده هیچ منافاتی با حکم سابق حضرت امام ندارد. زیرا در این فتوی شرط شده است که اگر ضرر شخصی و مفسده اجتماعی نداشته باشد اشکال ندارد. و این حکم اصلی قضیه است و لذا آن را فتوی می­دانیم (و وظیفه دفتر استفتا بیان فتوی است نه حکم) ولی این شرط حاصل نیست. و مفسده اجتماعی آن که همان وهن مذهب باشد به قوت خود باقی است. و البته غالباً ضرر شخصی هم دارد. تشخیص ضرر شخصی به خود مکلف مربوط می­شود و تشخیص مفسده اجتماعی ممکن است به وسیله مکلف صورت بگیرد و ممکن است ولی امرآن را اعلام کند. بهرحال این فتوی مربوط به اصل موضوع است و کاملاً صحیح است و هیچ منافاتی با آن حکم که حضرت امام بر اساس تشخیص موضوع و بعنوان ولی امر اعلام فرمودند ندارد. همچنان که آن حکم با فتاوای سایر مراجع هم منافات ندارد و همه باید از آن حکم پیروی کنند. و آن حکم تغییر پذیر نیست مگر به وسیله ولی امر و اعلام حکمی دیگر.

3-      ایشان متذکر شده­اند که در جزوه­ای از علمای پیشین همچون صاحب جواهر و میرزائی نائینی فتوای جواز را دیده­اند.

پاسخ این استدلال نیز روشن شد. و در این رابطه به این دو نکته باید توجه شود:

1-      مبنای فقها در پاسخ به استفتا این است که حکم آن موضوع را بیان می­کنند بدون تعرض به عناوین ثانویه آن. مثلاً اگر شما از مرجع بپرسید آیا سیگار حرام است. در پاسخ می­گوید. خیر حرام نیست. و اگر بپرسید آیا استعمال یا خوردن و آشامیدن چیزی که می­دانیم ضرر عظیمی برای جسم و جان ما دارد جایز است. ممکن است همان مرجع پاسخ بگوید خیر جایز نیست. با این که آن مرجع می­داند سیگار مضر است. ولی وظیفه او تشخیص موضوع نیست اولاً او تخصصی در زمینه مضر بودن ندارد و ثانیاً بر فرض او تخصصی در زمینه مضر بودن ندارد و ثانیاً بر فرض که متخصص در این جهت هم باشد ولی وظیفه او تشخیص موضوع نیست. سیگار بعنوان سیگار حرام نیست. ممکن است در چنین مواردی از باب ارشاد چنین بگوید اگر ضرر شخصی

امام خمینی قدس سره:

«ما باید حافظ این سنتهای اسلامی، حافظ این دستجات مبارک اسلامی که در عاشورا، در محرم و صفر در مواقع مقتضی به راه می­افتند تأکید کنیم که بیشتر دنبالش باشند. محرم و صفر است که اسلام را نگه داشته است».

(4/8/60)

ندارد اشکال ندارد. این را هم از باب ارشاد و کمک می­گوید وگرنه وظیفه او بیان حکم خود آن موضوع است. و این برخلاف حاکم شرع و ولی امر است او در جایی که مصلحت مسلمین اقتضا کند چیزی را که در اصل حلال است به عنوان ثانوی شدیداً تحریم می­کند. همانند تحریم تنباکو از سوی میرازی شیرازی آن مرجع بزرگ در این حکم بعنوان یک مرجع تقلید فتوی نداده است بلکه بعنوان ولی فقیه حکم صادر نموده است.

2-      شرایط زمان ما با شرایط آن زمان فرق می­کند. ممکن است آن بزرگواران اگر در این زمان بودند و بعنوان ولی امر می­خواستند مسأله را بررسی کنند بر اساس تشخیص مصلحت جامعه آن را منع می­کردند. باز هم به این نکته توجه شود که فتوی غیر از حکم است. بر اساس فتوی قمه زدن اشکالی ندارد زیرا بعنوان قمه زدن حرمتی در شرع نیامده است ولی اگر با  ملاحظه مصالح اجتماعی ولی امر تشخیص دهد که مفسده­ای بر آن مترتب است دستور خواهد داد که در شرایط فعلی قمه نزنند. و همچنین سایر کارهای نامناسب.

بنابر این طبق فرموده حضرت امام قدس الله روحه باید دستجات عزاداری کما فی السابق برقرار باشد و مردم به همان نحو سنتی عزاداری کنند بلکه روز به روز آتش آن را گرمتر و شعله آن را فروزانتر و دامنه آن را گسترده­تر سازند. ولی باید سعی و تلاش شود که جهات شرعی رعایت شود و از آن چه خلاف نظر ولی امر است اجتناب شود.

بار دیگر بر این نکته تأکید می­کنیم که به اشکالتراشیهای بعضی افراد ناآگاه یا بداندیش نسبت به مجالس و دستجات عزاداری نباید اعتنا و توجهی کرد از قبیل این که اینها برای خدا نیست بلکه برای سرگرمی و گردهم جمع شدن است یا این که هر مجلسی که شامش مفصلتر است با شکوهتر است یا این که این جوانها که سینه می­زنند اهل نماز و روزه نیستند و امثال آن. این گونه اشکالها حتی اگر بجا باشد نباید در اصل عزاداری و توسعه آن خدشه­ای وارد سازد زیرا همان گونه که از روایات استفاده کردیم عزاداری عبادتی است که باید به آن تظاهر کرد. گریه کردن مخفیانه دردی را دوا نمی­کند و هدف سیاسی اجتماعی امامان را محقق نمی­سازد. البته باید عزاداران سعی کنند اخلاص در نیت داشته باشند. و سعی کنند که جهات مادی آنها را جذب نکند و سعی کنند که اگر تا امروز با نماز و روزه ارتباط نداشتند. از برکت امام حسین (ع)که برای اقامه نماز و تحکیم اصول دین و مذهب قیام کرد از امروز رابطه خود را با خدای حسین و با راه حسین سلام الله علیه محکم کنند. این تلاشها باید بشود ولی هرگز به دلیل عدم خلوص نیت و امثال آن نباید در شعار عزاداری خدشه­ای وارد شود.

به امید قبولی همه طاعات و عبادات بخصوص این عبادت عظیم که همان اقامه عزای سید مظلومان است.

 

تعداد مشاهده مقاله: 87