شرح زیارت امین الله علیه السلام

شرح زیارت امین الله علیه السلام آیت الله محمدی گیلانی

مزار اولیاء الله از بهترین مکان‌ها برای دعا است.

همت بلند در مقام دعاء.

همت بلند امام چهارم علیه السلام و عطایای سیزده‌گانه.

عزیزترین مواهب در نظام وجود انسان، همت است.

همت چون مرکوبی است که طی مراحل بسوی معالی رفیعه با آن انجام می‌گیرد.

همت شناخته شده براق ملکوت پیما است.

همت بلند امام درخشیدن گرفت، تاریکی اسارت را که بر همه جا سایه شوم می‌گسترد، متواری ساخت.

سر ظفرمندی صاحبان همم عالیه ارتباط همم آنها است با اسماء حسنای خدایتعالی.

بیان قرآن در این باره.

تدبر و امعان لازم در کلام پیمبران علیهم السلام که قرآن حکایت می‌کند: «و قد هدانا سبلنا ..»

بحث از جمله عمیق «یا امین الله فی ارضه» به طول انجامید و عذر اطاله کلام در امانت الله و امانتداری که غایت قصوای کمال انسان است، عذری است موجه و اینک به ترجمه این فراز اکتفاء می‌کنم:

«اشهد انک جاهدت فی الله حق جهاده و عملت بکتابه واتبعت سنن نبیه صلی الله علیه و آله حتی دعاک الله الی جواره و قبضک الیه باختیاره و الزم اعدائک الجحة مع ما لک من الحجج البالغة علی جمیع خلقه».

گواهی می‌دهم که تو در راه خدا جهاد را انجام دادی و به کتاب خدا عمل نمودی و از سنت‌های پیمبرش(ص) پیروی کردی تا آنکه خدای تعالی به جوار خویش دعوتت فرمودند و قبض روحت را انتخاب نمودند و بدینوسیله «شهادت» بر دشمنانت، الزام ججت کرد، با اینکه حجج بالغه‌ای در وجودت بوده، بر همه خلق، حجتهای خویش را اتمام کرده بودند.

یادآور می‌شوم که امام زین العابدین(ع) در کنار قبر شریف امیرالمؤمنین این زیارت پرمحتوا را خوانده‌اند، در حالی که فرزند معصومشان امام باقر(ع) حضور داشتند و آن را برای ما روایت کرده‌اند و محدث امین علیه الرحمه در مفاتیح آن را در نهایت اعتبار شمرده و از علامه مجلسی علی الرحمه نقل کرده که آن بهترین زیارت از جهت متن و سند است.

امامع) عملا به ما می‌آموزد که مزار اولیاء خدایتعالی از بهترین امکنه برای دعا و مظنه اجابت است و دعا کننده باید بلند همت باشد که در این مقام استجابت دعاء معالی صفات و مواهب معنوی را از حضرت واهب العطایا استیهاب کند و خود آن حضرت در مقام اسوگی و امامت، مواهبی را می‌طلبد که هر یک در حد خود همتا ندارد، و سیزده عطیه ازجواد مطلق می‌خواهدکه نفس و جانش را بدان مزین نماید که هیچ یک از آنها، مطلوب مادی و حیوانی نیست و در طلیعه آنها، طمأنینه نفس بقدر و رضاء بقضاء الهی را خواستار است، عرض می‌کند:

«اللهم فاجعل نفسی مطمئنة بقدرک راضیة بقضائک».

خداوندا نفس و جانم را بقدر خویش مطمئن و به قضاء خویش راضی گردان.

تعلیم می‌دهد که در مظنة استجابت دعاء فرصت را مغتنم شمارید، مطلوب شما از خدای متعال، مطلوب معنوی و عالی باشد و همتتان بلند باشد تا آنجا که اشراف علمی به قضاء و قدر الهی را خواهان شوید که آرامش نفس و خشنودی وجدان از ثمرات آن است.

بلی عزیزترین موهبتی که حضرت آفریدگار در نظام وجود انسان قرار داده همت است، همت مانند یک حیوان مرکوبی است که قطع مراحل بوسیله آن انجام می‌گیرد و اگر ریاضت دهند و راهوارش کنند، ممکن است براق ملکوت پیما شود و مراحل صعب العبور معالی را یک شبه طی کند، «الله در القائل»

لنا فی ذری العلیا جواد مقدس         به نرتقی نحوالمعالی الرفیعة

یسمی براق العارفین الی العلی      علیه صعود الروح نحو الحقیقة

الا انه نور من الله منزل                   تستر للانسان فی اسم همة

راکب چنان جواد مقدس و توسن راهوار، جزمعالی امور نمی‌بیند و جز به قلل معالی رفیعه صعود نمی‌کند، و در مقام دعاء و تمنی عطایا جز مواهب سنیه از واهب العطایا طلب نمی‌کند.

قوت همت بلند امام عزیز در مظهر قلم و زبان و سادگی بیان، قدرت تعبیر و وسعت افکار ربانی و جهش روح عظیم وی بسوی کمال و جمال مطلق بوده است که این همه بزرگی به ملت اسلام بخشید، و تجلی آن همت بزرگ بوده است که تاریکی‌ اسارت و عبودیت را که بر همه جا و در همه ابعاد، سایه شوم می‌گسترد، متواری ساخت.

هجوم مغول که خونین ترین و سبعانه‌ترین، هجومها بر این کشور عزیز بوده، شهرها را یکی پس از دیگری تسخیر می‌کرد، مرتکب کشتارهای هولناک می‌شد، بر اموال  و نوامیس مردم دست می‌انداخت و صدها جنایت هولناک دیگر، ولی داعیه تسلط بر روح و جان مردم را نداشت، بلکه بر عکس، آداب و عادت و طرز تفکر و دیانت و مذهب ممل مغلوب بر آن غالب می‌گردید و بعد از فروکش توفان تهاجم رفته رفته، قضیه گونه‌ای دیگر بود، غرب سلطه‌جو، عود مبین بود به هر چه که رنگ غربی نداشت با دیده تحقیر و توهین می‌نگریست، وملت ایران باید کفاره دین مردگی و بی‌تعهدی به اسلام راپس دهد، و خواری مغلوبیت از تهاجم غرب را با پرداخت جزیه از منابع، و با احترام به اداب فرنگ و پذیرفتن رسوم زندگی آنها و با رها کردن عقائد و حتی سنن ملی خویش بپذیرد  خلاصه آنکه همه چیز بر محور افکار و اداب و عادات و فلسفه غرب می‌بایستی دور زند و همه مناعت‌ها و مقاومت‌های ملی و مذهبی بر باد رود.

در چنین فضای یأس و نومیدی بود که همت بلند امام بزرگوار درخشید و امواجی خروشان از روح پرتلاطم وی به جنبش آمد تا نفوس خامل و افسرده و تن به خواری سپرده را به حرکت آورد و گوهرهای درخشان همم عالیه این ملت را جلا بخشد.

و سر ظفرمندی صاحبان همت عالی این است که حقتعالی به اسم قریب بر آن تجلی کرده و آن را منظور نظر اسمین مبارکین: «سریع و مجیب» فرموده، از این تجلی و نظر است که بر مطلوب خویش سریعا پیروز می‌شود و دورها برای وی نزدیک می‌گردد. و به حصول مطلوب خویش یقین دارد و همه حرکات و سکنات خویش را در نیل به مطلوب متمرکز و بسیج می‌کند و تمرکز اعمال در جهت مطلوب- او صاحب همت عالی و ظفرمند است، وگرنه، کاذب است و مثل وی مثل کسی است که می‌خواهد بدون قلم و مرکب و مواد نوشتن، کتابت کند. یعنی قلم و مداد به منزله یقین و معرفت نوشتن به منزله تمرکز اعمال در جهت مطلوب است.

و به عبارتی: آسان شدن مشکلات و سرعت ظفر بر مطلوب و نزدیک بودن مطلوب بعید برای صاحب همت، دلیل است بر اینکه همت وی با اسماء حسنی متناسب خداوند متعال در پیوند و ارتباط است: «ولله الاسماء الحسنی فادعوه بها و ذروا الذین یلحدون فی أسمائه» (سوره اعراف آیه 180)

بدین پشتیبان است که عواصف حوادث، توان حرکت وی را ندارد، و دشواری‌های سلوک و مسلک در پیش پای وی، سهل و آسان می‌شود و این امر، همان واقعیت است که قرآن مجید از همه انبیاء(ص) حکایت می‌کند:

«قالت لهم رسلهم- الی قوله- و ما لنا ان لا نتوکل علی الله و قد هدانا سبلنا و لنصبرن علی ما آذیتمونا» (سوره ابراهیم آیات 11 و 129

چرا به خدا توکل نکنیم؟ در صورتی که خدا راه‌های ما را به ما ارائه فرموده و یقینا بر اذیتهای شما صبر و استواری داریم.

تدبر و امعان در «سبلنا» فتوحاتی را ارزانی می‌دارد و راه‌های «نا» راه‌های مفتوح شده به هدایت حقتعالی. بر «نا» یعنی بر نفوس آنان یعنی راه‌های وصول به مقاصد را خداوند عزیز در باطن و نفس ما گشوده است اگر چه راه‌هائی که ما طی می‌کنیم در نظر آنهائی که از «هدانا سبلنا» محرومند، راه‌هائی مشحون از ایذاء و گریوه‌ها و گردنه‌های هلاکت خیز است اما در نظر ما «هدانا سبلنا» راههائی است وسیع و مستوی و مسطح و سهل العبور، زیرا با هدایت خداوندی عظیم از طریق باطن، بصر و بصیرتمان دگرگون گردید. و مشکل‌ها در بینش ما سهل و آسان است زیرا ما از توکل که امداد روحی است برخورداریم و این توکل و امداد روحی ثمره «هدانا سبلنا» است، چه آنکه در پرتو این هدایت، یافته‌ایم که در نظام هستی و آفرینش جز خدای تعالی سبب تامی موجود نیست و تأثیر همه اسباب وصول به مقصد، از مواهب او است و ظفر به مقصد و مراد چنانکه نیازمند به اسباب طبیعی است، نیازمند به امدادهای روحی است و کسی که همه اسباب طبیعی وصول به هدف و مرادش را فراهم آورده است، هیچ حائلی بین او و مقصدش نیست، جز نگرانی از ناحیه امداد روحی، مانند ضعف اراده و خوف و حزن و سوء ظن و طمع و نظائر اینها، و چون از «هدانا سبلنا» اعتماد و یقین به خدای تعالی و قدرت بی‌پایان او دارد، همه امور را بدو تفویض می‌نماید- که معنای توکل است- و در این صورت است که اراده وی با اراده خدای تعالی مرتبط ساخته بلکه مستهلک کرده است، اعتماد کننده  چنانی بر خدای عزیز و مقتدر، پیروز و ظفرمند است که آیه مذکور بر آن دلالت دارد و ایه: «و من یتوکل علی الله فهو حسبه» (سوره طلاق آیه 3) سندی است محکم بر این پیروزی.

باری امام سجاد(ع) با مسئلت طمأنینه نفس به قدر و رضاء به قضاءالهی که از اهم ارکان توحید است به ما می آموزد که در مقام دعاء و مسئلت از خدای وهاب و منان همتتان بلند باشد تا آنجا که اشراف به سر و قضاء و قدر راخواهان شوید. ادامه دارد

صبر در دوران غیبت

امام حسین‌(ع):

«له غیبة یرتد فیها قم و یثبت علی الدین آخرون، قیؤذن لهم ویقاللهم: متی هذا الوعد ان کنتم صادقین؟ اما ان الصابر فی غیبته علی الأذی والتکذیب بمنزلة المجاهد بالسیف بین یدی رسول الله صلی الله علیه وآله» (بحارالانوار ج 51 ص 132)

او را غیبتی است طولانی که گروهی از مردم در این دوران غیبت، مرتد می‌شوند و به قهقرا باز می‌گردند و برخی دیگر بر دین خود پایدار می‌مانند، پس به آنان اجازه داده می‌شود و گفته می‌شود: اگر راست می‌گوئید، وقت موعود کی خواهد بود؟ هان! کسی که در دوران غیبتش، بر اذیت و آزار دشمنان صبر کند، مانند پیکارگری است که با شمشیر در رکاب رسول الله کارزار می‌کند.