شب قدر را مغتنم بشمارید

شب قدر را مغتنم بشمارید

شب‌های آخر ماه رمضان از فضیلت به سزائی برخوردارند. رسول خدا(ص) در این ده شب آخر ماه رمضان، رختخواب خود را می‌پیچید و کمر را برای مناجات و دعا و قرآن می‌بست. البته حضرت رسول تمام ایام سال را به کامل‌ترین عبادت می‌پرداخت و بیشتر ساعات شب را به نماز و قرآن و دعا سپری می‌کرد ولی در این ده شب آخر ماه مبارک، چنان که از روایات استفاده می‌شود،‌ بیشترین استفاده و بهره برداری را از ساعات لیالی و ایامش می‌نمود و گویا تمام شب‌های آخر ماه را به احیا تا صبح می‌گذراند؛ هر چند در روایت آمده است که شب بیست و سوم، حتی خانواده خویش را نیز به شب زنده‌داری وا می‌داشت و آنان که خواب بودند، بر سر و صورتشان آب می‌پاشید تا حتماً بیدار شوند و فضیلت احیای آن شب بزرگ و جاودانه را درک کنند.

بهر حال سزاوار است که مؤمنین این شب‌های مبارک را بسیار مغتنم بشمارند و اگر در دو دهه اول ماه، کمتر به عبادت و راز و نیاز پرداخته‌اند، حتماً در این شب‌های آخر که احتمال شب قدر در آنها بیش از سایر ایام ماه رمضان است، جبران نموده و از این فرصت الهی که بزرگترین نعمت به شمار می‌آید، بهترین بهره‌برداری را نمایند و خدای را سپاس و حمد گویند که آنان را عمری با برکت عطا کرده که این شب‌ها را دریابند و چه نعمتی بالاتر که انسان در این شب‌های عزیز، بیشترین اوقات خود را به دعا و قرآن بگذراند، با خدا سخن بگوید و سخنان خدا را بشنود.

هان! ای بندگان خدا! ماه رمضان را حرمت بسزائی است و ده‌های آخرش، حرمتی چند برابر دارد. خداوند این روزها را بر سایر ایام سال فضیلت و کرامت افزون‌تری بخشیده است. در این شب‌های با عظمت و ارزشمند،‌ شب قدر قرار داده که خود به تنهایی از هزار ماه (که در آن شب قدر نباشد) برتری و فضیلت دارد یعنی اعمالی را که در این  یک شب انجام می‌دهید، پاداشش مطابق اعمالی است که در هزار شب انجام دهید (البته هزار شبی که شب قدر در آنها نباشد) پس بر شما باد که دیدگان را از آنچه حرام است فرو بندید  و زبان را از بدگویی و دشنام و غیبت و دروغ و بهتان و هر چه خشم خدا را بر می‌انگیزد، باز دارید. و بر شما باد به بسیار قرائت قرآن، این سخنان جاودانه خداوند برای شما مردم.

از تسبیح و تهلیل و تحمید الهی غفلت نورزید و بسیار ذکر خدا بگوئید. درود و صلوات بر محمد و آل محمد را فراموش نکنید و تا می‌توانید، بر پیامبر و اهل بیتش صلوات بفرستید. مبادا روز ماه رمضان را با روزهای دیگر مقایسه کنید و مبادا این روزها و شب‌های عزیز را بی ذکر خدا و صلوات و دعا و قران به پایان برسانید.

ماه رمضان را ماه عتق می‌گویند زیرا خداوند در هر شبانه روزش 600 بنده آزاد شده- چنانچه در لسان روایت آمده- دارد و در آخرین روزش به عدد تمام روزها، بنده آزاد شده دارد، آزاد ازآتش دوزخ و آزاد از عذاب جهنم.

بدبخت و شقی کسی است که ماه رمضان بر او بگذرد و از رحمت خدا بدور باشد. پس زنهار که خدا ما را در این ماه با فضیلت از رحمتش بدور کند. و این رحمت الهی قطعاً میسر نیست جز با دعا خواندن،‌ تلاوت قرآن کردن و با خلوص و نیت پاک به سوی خدا رفتن و طلب مغفرت و آمرزش از او کردن.

در روایت آمده است که رسول خدا(ص) در یکی از خطبه هایش چنین فرمود:

«ای مردم! جبرئیل به سوی من آمد و گفت: یا محمد، هر که ماه رمضان را دریابد و در این ماه، مورد مغفرت و آمرزش الهی قرار نگیرد و در این حال از دنیا برود، خداوند او را از رحمت خویش دور خواهد ساخت. تو ای پیامبر آمین بگو و من هم آمین گفتم.

پس باید بسیار هوشیار بود که ساعتی ازاین ماه را به غفلت و فراموشی سپری نکنیم و حال که بیش از نیمی از ماه را گذرانده‌ایم در این نیمه دوم حتماً بیشتر به خود آئیم و چشم به بخشش‌ها و عطایای بی پایان و جاویدان خدا در این ماه بدوزیم و همچنین پیوسته به یاد خدا بوده و ذکر خدا را در هر حال بر زبان جاری سازیم و در عمل نیز کاری را که موجب سخط و غضب الهی است،‌ انجام ندهیم. مگر نه این است که حسنات در این ماه دوبرابر می‌شود و سیئات زدوده می‌گردد؟

و مگر نه این است که درهای بهشت در این ماه گشوده و درهای جهنم بسته می‌شود؟

و مگر نه این است که شیطان در این ماه افسرده و غمگین می‌گردد؟

پس چرا ما با اعمال و کردار خود شیطان را دلتنگ تر و افسرده‌تر ننمائیم و او را برای همیشه از خود دور نسازیم و نومیدش گردانیم.

ولی باید این تصمیم را از همین روزها بگیریم و براستی شیطان را از خود محروم نمائیم و توبه نصوح کنیم و به سوی خدا واقعاً و از صمیم جان باز گردیم.

جابر از امام باقر(ع) نقل می‌کند که حضرت فرمود:

«یا جابر! من دخل علیه شهر رمضان فصام نهاره و قام ورداً من لیلته و حفظ فرجه و لسانه و غض بصره و کف اذاه، خرج من الذنوب کیوم ولدته امه.

قال:قلت له: جعلت فداک! ما احسن هذا من حدیث!

قال: ما اشد هذا من شرط!»

-         ای جابر! هر کس ماه رمضان بر او وارد شود، پس او روزهایش را روزه بدارد و قسمتی از ساعات شبهایش را به عبادت بپردازد و دامن و زبانش را از گناه حفظ کند و دیده‌اش را از حرام بپوشاند و اذیت و آزارش به بندگان خدا نرسد، از گناهان بیرون آید چنانکه تازه از مادر متولد شده باشد.

جابر گفت: عرض کردم: فدات شوم! چه حدیث زیبا و جالبی است.

فرمود: آری، و چه شرط دشوار و سختی است!

مثل معروف عامیانه است که هر چقدر پول بدهی حلوا می خوری! ما که توقع بهشت برین و نعمت‌های دائمی و ابدی خداوند و بالاتر از همه رضایت او را داریم، باید وسیله‌اش را در این دنیا فراهم نمائیم. ما در گرو اعمال خویش هستیم. هر که عملش بیشتر، پاداشش افزونتر و هر که عملش کمتر، بی گمان که اجر و مزدش کمتر است؛ چه رسد که با گناهانی، آن اعمال کم را نیز حبط کرده و نابود سازد.

فضیلت شب قدر

بهرحال، بحث ما بیشتر راجع به شب قدر است. شبی که آن همه فضیلت دارد و بر تمام ایام و شب‌های سال برتر و والاتر است. حال چگونه این شب را درک کنیم؟

خداوند این شب را در این ماه رمضان مخفی کرده است تا همه شبهایش را دریابیم و با عبادت و  ذکر او بگذرانیم ولی آنچه از روایات بر می‌آید، تأکید زیاد بر دهه آخر ماه رمضان شده است که احتمال اینکه شب قدر در این ده شب یا یازده شب باشد بسیار زیاد است. و شاید علت پنهان ماندن شب قدر همین باشد که مؤمنین به یک شب در سال اکتفا نکنند و حداقل، دهه آخر ماه رمضان را به احیا و شب زنده‌داری بگذرانند و بیشتر به مناجات و دعا بپردازند.

زراره طی روایتی از امام باقر(ع) نقل می‌کند که فرمود:

حضرت رسول (ص) پس از بازگشت از عرفات و رهسپار شدن به سوی منی، وارد مسجد شد و پس از آنکه مردم از آن حضرت از شب قدر سئوال کردند، خطبه‌ای خواند که درآن خطبه پس از حمد و ثنای پروردگار فرمود:

«أما بعد فانکم سألتمونی عن لیلة القدر و لم أطوها عنکم لأنی لم أکن بها عالماً. اعلموا ایها الناس انه من ورد علیه شهر رمضان و هو صحیح سوی فصام نهاره و قام ورداً من لیله و واظب علی صلواته و هجر الی جمعته و غدا الی عیده، فقد أدرک لیلة القدر و فاز بجائزة ارب».

-         باری! شما از من درباره شب قدر پرسیدید و من آن را از شما پنهان نمی‌کنم زیرا خود نمی‌دانم قطعاً چه شبی است. ای مردم! بدانید که هر کس ماه رمضان بر او وارد شد و اوسالم و تندرست بود، پس روزه‌اش را روزه گرفت و ساعت‌هائی از شب را به عبادت پرداخت و برنمازهایش مواظبت کرد و جمعه‌اش را به خوبی دریافت و به روز عیدش رسید، پس قطعاً شب قدر را درک کرده و به جائزه پروردگار،‌ نائل آمده است.

حضرت در تعقیب سخنان پیامبر می‌فرماید:

« آری! به خدا قسم به جائزه ای دست یافت که هرگز مانند جوایز بندگان خدا نیست».

بهر حال، حضرت رسول(ص) شرایطی را برای درک شب قدر تعیین نموده است که لازم است در طول ماه رمضان، انجام پذیرد و محقق گردد:

1-    اگر از سلامت جسمی برخوردار بود، روزه‌هایش را به نحو اتم و احسن انجام دهد.

2-    مقداری از هر شب ماه رمضان را به دعا و نیایش بپردازد. البته هر چه بیشتر شب زنده‌داری کند و بیشتر خدا را بخواند و تلاوت قرآن کند، اجر و پاداشش بیشتر و افزونتر خواهد بود.

3-    بر نمازهای یومیه‌اش کاملاً مواظبت کند و آنها را در اوقاتش بجای آورد. شاید نه تنها نمازهای واجب را که نمازهای نافله هم مقصود حضرت باشد. یعنی حد اقل در این ماه، تمام نوافل نمازهای پنجگانه و نماز شب را انجام دهد زیرا این نوافل، انسان را بیشتر به خدا نزدیک می‌گرداند.

4-    جمعه ماه رمضان مورد تأکید قرار گرفته است. باید جمعه‌های این ماه را بیشتر به عبادت بپردازیم، گو اینکه از برخی روایات استفاده می‌شود که جمعه آخر ماه رمضان، احتمالاً شب قدر باشد. و به همین خاطر است که حضرت امام خمینی(ره) جمعه آخر ماه رمضان را «روز قدس» اعلام کردند. باید در جمعه‌های ماه رمضان به سوی خدا هجرت کنیم و با دعا و عبادت و انجام نماز جمعه و صلوات بر محمد و آل محمد، به این هجرت برسیم و آن را محقق نمائیم.

5-    این عبادت‌ها و مناجات‌ها باید تا روز عید فطر ادامه داشته باشد، چرا که حتماً یکی از این شب‌ها، شب قدر است و کسی چه می‌داند شاید آخرین شب ماه مبارک، شب قدر باشد. پس این عبادت و شب زنده‌داری باید تا روز عید استمرار داشته باشد.

به امید اینکه ان شاء الله به جایزه والای الهی در شب عید نائل گردیم.

در هر صورت احتمال انیکه شب قدر در دهه آخر ماه باشد، بیشتر بویژه آنکه خود حضرت رسول در این دهه آخر، رختخوابش را می‌پیچید و خود را آماده‌تر می‌ساخت.

در روایت معتبری از زراره نقل شده است که می‌گوید: از امام باقر (ع) پرسیدم:

شب قدر چه شبی است؟

حضرت پاسخ داد: «هی احی و عشرین او ثلاث و عشرین».- شب قدر یا شب بیست و یکم و یا شب بیست و سوم ماه رمضان است.

زراره عرض می‌کند: «الیس انما هی لیلة؟»- مگر شب قدر تنها یک شب نیست؟

حضرت می‌فرماید: آری!

زراره می‌پرسد: پس آن چه شبی است؟  مشخص فرمائید.

حضرت می‌فرماید: «و ما علیک خیراً ان تفعل فی لیلتین». تو را چه می‌شود اگر در دو شب، کار خیر انجام ندهی؟!

و در روایت دیگری حضرت می‌فرماید: «و ما ایسر لیلتی».- و چه آسان است که انسان دو شب را- در تمام طول سال- احیا بدارد و به عبادت سر برد.

از برخی روایات نیز استفاده می‌شود که شب 19 یا شب 21 یا شب 23، شب قدر است.

لذا مشهور در میان مردم همین سه شب است که بحمدالله مؤمنین هر سه شب را احیا می‌دارند.

اما بهرحال شب‌های دیگر ماه رمضان را از یاد نبرند و به فراموشی نسپارند که تمام شب‌های این ماه، فضیلت دارد بویژه در این شب‌ها طلب استغفار و آمرزش گناهان برای خود و والدین خود کنند و رحمت خود را با التماس و اصرار در خواست نمایند. ضمناً از صدقه دادن و یتیمان و فقیران و بی نوایان را افطار دادن نیز غفلت نورزند که ثواب و پاداش بی شماری دارد.

در پایان روایت بسیار جالبی از امام صادق(ع) در تفسیر آیه «فیها یفرق کل امر حکیم» آمده است که برای استفاده برادران و خواهران گرامی نقل می کنیم و از همه التماس دعا داریم:

«تلک لیلة القدر، یکتب فیها وفد الحاج و ما یکون فیها من طاعة او معصیة او موت او حیاة و یحدث الله فی اللیل و النهار ما یشاء، ثم یلقیه الی صاحب الارض».

-         آن شب، شب قدر است که خداوند گروه حاجیان و زائران خانه‌اش را در آن شب، ثبت نام می‌کند و آنچه از اطاعت و گناه و مرگ و زندگی و حوادثی که در شب و روز و سال، رخ می‌دهد؛‌همه را یک جا تحویل صاحب زمین می‌نماید.

راوی می‌پرسد: صاحب زمین چه کسی است؟

می‌فرماید:« صاحبکم». یعنی ولی امر شما و امام زمان شما.

پس باید بسیار هشیار باشیم که خدای نخواسته صفحه سیاه سال ما را نزد  حضرتش نبرند و قلب مبارکش، از ما خشمگین و آزرده نگردد.

به امید توفیق همگان در عبادت و نماز و قرآن خواندن و راز و نیاز در این شب‌های مبارک و مقدس و به امید آمرزش گناهان و پذیرفته‌شدن از سوی پروردگار و دست یابی به جایزه الهی و کسب رضای حضرت ولی الله الاعظم اوراحنا فداه.

 

تعداد مشاهده مقاله: 235