نظریه اتحاد آسیایى

نظریه اتحاد آسیایى

اهداف و کارکردها

قسمت چهارم

دکتر محمد رضا حافظ نیا

 اتحاد آسیایى مى‏تواند با هدف تعمیق مودّت و دوستى و توسعه همکاریهاى چند جانبه و نزدیک سازى دیدگاهها و کنشهاى بین المللى کشورهاى آسیایى و تقویت همزیستى مسالمت‏آمیز بین آنها و مقابله با تهدیدات مشترک و پاسخگویى به نیازهاى متقابل بین آنها تشکیل گردد.

 براى حصول به اهداف یاد شده، اتحاد آسیایى باید کارکردها و نقشهاى متنوع و گسترده‏اى را به عهده بگیرد و به عبارتى باید ابعاد فعالیت خود را گسترش دهد. ایفاى وظیفه براى اتحاد مزبور در زمینه‏هاى زیر متصور است:

 1- بازار مشترک اقتصادى :

 هر یک از کشورهاى قاره آسیا کارکردهاى اقتصادى ویژه دارند و هر کدام در یک یا چند زمینه داراى مازاد تولید کالا و خدماتند. از سوى دیگر هر کدام در عین این که در بعضى از تولیدات داراى مازادند در سایر زمینه‏ها نیاز به مازاد تولید دیگران دارند و در نتیجه اقدام به صدور کالا و خدمات در موارد مازاد، و ورود کالا و خدمات در موارد کمبود مى‏نماید. اصل مبادله بر این پایه استوار است. کثرت کشورهاى قاره آسیا از سویى، و تنوع تولیدات کالا و خدمات از سوى دیگر به گونه‏اى است که آسیاییها مى‏توانند یک نظام مبادله درون قاره‏اى کالا و خدمات را سازمان دهند و به نیازهاى یکدیگر پاسخ گویند. سازماندهى چنین نظامى مستلزم وجود نهاد ویژه‏اى است که مى‏توان آن را “بازار مشترک اقتصادى آسیا” نامید. این بازار که به عنوان یکى از جلوه‏ها و ابعاد عملى اتحاد آسیایى به وجود مى‏آید قادر خواهد بود مکانیزمی را طراحى و به مورد اجرا گذارد که بر اساس آن مازاد تولید مواد اولیه صنعتى اعم از معدنى و کشاورزى و دامى، تولیدات صنعتى اعم از سبک و سنگین و استخراجى و مصرفى، انرژى و تولیدات سوختى اعم از نفت و گاز و زغال سنگ و الکتریسیته، مواد غذایى اعم از کشاورزى و دام و شیلات، خدمات مالى اعم از سرمایه‏گذارى و پول و بانک و بیمه، خدمات فنى اعم از صنعت و معدن و حمل و نقل و ساختمان و تأسیسات و ارتباطات، خدمات فرهنگى اعم از سینما، تئاتر، هنر، ادبیات، نشر کتاب، اطلاع رسانى، خدمات آموزشى اعم از دانشگاهى و پیش دانشگاهى در همه زمینه‏هاى علمى و فنى و تکنولوژیکى و نیز آموزشهاى کوتاه مدت و خدمات بهداشتى و طبى، خدمات اجتماعى نظیر توان‏بخشى، ورزش، محیط زیست و توریسم و غیره بین کشورهاى آسیایى مبادله شود. در واقع هم مازاد تولید در درون آسیا جذب گردد و هم بدین طریق به نیازهاى متقابل پاسخ داده شود. علاوه بر آن، این بازار مشترک خواهد توانست مکانیسمى را براى انتقال مازاد تولید آسیا به قاره‏هاى دیگر و نیز تأمین نیازهاى قاره آسیا به مازاد تولید سایر قاره‏ها طراحى و به مورد اجرا گذارد.

 2- تعرفه گمرکى مشترک:

 با شکل‏گیرى بازار مشترک اقتصادى، مسأله سازماندهى تعرفه‏هاى گمرکى متنوع کشورهاى آسیایى مطرح مى‏شود که خواه و ناخواه باید به آن توجه شده و سیاستهاى گمرکى کشورها به یکدیگر نزدیک شوند. اتخاذ وحدت رویه گمرکى و تشکیل یک جامعه گمرکى ویژه آسیا مى‏تواند امر مبادله کالا و خدمات و جریان آن را بین کشورهاى آسیایى تسهیل نماید. تحقق این تعرفه مشترک گمرکى بین خانواده آسیا از قِبَل اتحاد آسیایى قابل تحصیل است. همچنین این سیاست قادر خواهد بود ضمن حفظ استقلال سیاست گذارى گمرکى کشورهاى آسیا نسبت به مبادلات آنها با سایر قاره‏ها، ترتیبى اتخاذ نماید تا رویه گمرکى مشترکى براى کشورهاى آسیایى با سایر قاره‏ها تنظیم نماید.

 3- تولید و توزیع انرژى:

 انرژى یکى از نیازهاى بنیادین و اساسى حیات کشورها و جوامع انسانى است. کشورى که نتواند انرژى مورد نیاز خود را تأمین نماید نخواهد توانست گام مؤثرى در مسیر توسعه و رشد خود بردارد. منابع تولید انرژى نیز متعدد است. منابع فسیلى شامل نفت و گاز و زغال سنگ، منابع هیدرو الکتریک و منابع هسته‏اى و غیره. منابع سه گانه یاد شده در بیلان انرژى جهان و قاره آسیا سهم زیادى دارند. بخش عمده‏اى از انرژى فسیلى جهان در قاره آسیا قرار دارد و در زمینه‏هاى تولید انرژى از آب و اتم نیز قابلیتهاى خوبى را داراست. تعدادى از کشورهاى آسیایى تولید کننده انرژى بوده و داراى مازاد تولید حتى باکارکرد بین‏المللى هستند و تعداد زیادى نیز نیازمند انرژى وارداتى‏اند. بنابراین تشکیل سازمان تولید و توزیع انرژى در آسیا - که از جلوه‏هاى اتحاد آسیایى است - مى‏تواند اولاً به مبادله انرژى بین کشورهاى آسیایى اقدام نموده و نیازها را در درون قاره پاسخ دهد. ثانیاً تولید کنندگان انرژى آسیا را متّحد نموده و از این طریق از منافع ملى آنها در قبال مصرف کنندگان قدرتمند جهان در قاره‏هاى اروپا و آمریکا دفاع نماید. ثالثاً خدمات فنى و تکنولوژیک لازم را براى تولید و بهره‏ورى بیشتر از منابع انرژى تهیه و در اختیار قرار دهد. رابعاً شبکه مناسب توزیع انرژیهاى فسیلى (نفت و گاز) و نیروى الکتریسیته را در مقیاس قاره‏اى طراحى و اجرا کند. خامساً سیاستهاى زیست محیطى مناسبى را براى حفاظت از محیط زیست آسیا در قبال آلودگیهاى ناشى از مواد سوختى تنظیم و به کشورهاى تولید کننده و مصرف کننده انرژى توصیه کند.

 4- ارتباطات مشترک:

 در سایه اتحاد آسیایى امکان ایجاد شبکه ارتباطى و رسانه‏هاى مشترک وجود دارد، این شبکه مى‏تواند شامل ارتباطات مخابراتى، رادیو و تلویزیونى و خبرپراکنى، خبرگزارى، GIS1 سنجش از دور و ماهواره و اطلاع رسانى کامپیوترى باشد. در حال حاضر مراکز اصلى تولید کننده و پردازش دهنده اخبار و کانونهاى اصلى توزیع خبر و پیام در سطح جهان در قاره‏هاى آمریکا و اروپا قرار دارند و با کنترل این شبکه عظیم اطلاعاتى و مخابراتى، سلطه خود را بر جهان گسترش مى‏دهند. آسیا نیاز به سازماندهى شبکه مشترک ارتباطى و اطلاع‏رسانى با بُرد جهانى و بین‏المللى و با مشارکت کشورهاى این قاره دارد. تا ضمن پاسخگویى به نیازهاى درون قاره‏اى و مبادله پیامها بین اعضاى خانواده آسیا، از یک سو تفاهم عمومى آسیاییها را افزایش داده و به نزدیکتر شدن و درک آنها نسبت به یکدیگر کمک کند و از سوى دیگر با فشارهاى تبلیغاتى و رسانه‏هاى اروپا و آمریکا علیه کشورهاى آسیا مقابله نماید.

 5- حمل و نقل مشترک:

 آسیا در حال حاضر نیازمند شبکه فضایى حمل و نقل منسجم است. چنین شبکه‏اى هر چند به صورت ناقص وجود دارد ولى قادر نیست جریان جابجایى و انتقال کالا، مواد و انسانها را تسهیل نماید و علاوه بر آن، از انسجام برخوردار نیست. شبکه حمل و نقل قاره‏اى آسیا در هوا و دریا و خشکى (ماشین و قطار) باید طورى طراحى شود که چرخش انسانها و مواد را در درون قاره تسهیل نماید. در همین باره شبکه‏هاى زیر پیشنهاد مى‏شود:

  الف - شبکه‏کمربندى زمینى‏آسیابراى راه‏آسفالته و راه‏آهن:

 به نحوى که کانونهاى پکن - اولان باتور، کاشغر - آلماآتا، سمرقند - دوشنبه، مشهد - زاهدان - کویته، لاهور - دهلى، داکا - رانگون، بانکوک - پنوم پن،‌هانوى - هونگ کونک، شانگهاى و پکن را به همدیگر پیوند دهد. البته این شبکه عظیم کمربندى آسیا در بسیارى جاها وجود دارد و در خصوص راه‏آهن، شبکه مزبور فقط در دو مسیر کوتاه سرخس به زاهدان و چیتاکونگ به بانکوک قطع است. علاوه بر آن این شبکه عظیم باید به شبکه‏هاى فراقاره‏اى نظیر اروپا و آفریقا نیز پیوند بخورد که در مسیر شمالى از آلماآتا به مسکو ارتباط برقرار است ولى در مسیر جنوبى که داراى اهمیت بیشترى است این مسیر متأسفانه در محور زاهدان به کرمان در داخل کشور ایران قطع است و ایران باید براى پیوند دادن این دو شبکه بزرگ جهانى، راه‏آهن مسیر کرمان به زاهدان را در درجه اول و راه آهن مسیر سرخس به زاهدان را در درجه دوم احداث نماید. ایجاد سازمان مشترک حمل و نقل، راه را براى تمرکز همکاریهاى درون قاره‏اى جهت احداث محورهاى مزبور هموار مى‏کند.

  ب - شبکه کمربندى هوایى:

 این شبکه هوایى باید کانونهاى اصلى ارتباط، نظیر توکیو - پکن، سنگاپور - بمبئى، کراچى - تهران، دوشنبه و آلماآتا را در درجه اول و پایتختهاى کلیه کشورهاى آسیایى را در درجه دوم به هم پیوند دهد.

 6- داورى مشترک:

 همان طور که قبلاً بیان شد در هر منطقه جغرافیایى اختلافاتى بین کشورها وجود دارد و امکان دارد تحت شرایطى گسترش پیدا نماید. بنابراین به منظور توسعه اتحاد و وحدت باید زمینه‏هاى تولیدِ تنش و اختلاف کاهش یابد. یکى از عوامل عمده کاهش اختلاف و حل و فصل دعاوى، نهادِ داورى مشترک است که اتحاد آسیایى ناگزیر از تشکیل آن است و امید مى‏رود با تشکیل آن اولاً به اختلافات موجود بین کشورهاى آن در مقیاس قاره‏اى رسیدگى و حل و فصل شود و از دخالت قدرتهاى سلطه‏گر فراقاره‏اى جلوگیرى به عمل آید. ثانیاً از بروز و ظهورِ تنش و اختلافات جدید نیز ممانعت گردد.

 7- تبادل فرهنگى:

 کشورهاى آسیایى زیر چتر عمومى فرهنگ مشرق زمین مى‏توانند دستاوردهاى فرهنگى خود را بین همدیگر مبادله کنند. مبادله آثار هنرى، فیلم، کتاب، مجله، روشهاى علمى و تحقیقاتى، استاد و دانشجو و محقق روشهاى آموزشى و تربیتى و ابزارهاى کمک آموزشى، کتابهاى درسى، اطلاعات جغرافیایى، مردم‏شناسى و غیره بین خانواده آسیا باعث نزدیکى آنها به یکدیگر و تکامل فرهنگ و تمدن آنها خواهد گردید.

 8 - تبادل تکنولوژى:

 خوشبختانه در آسیا کشورهایى وجود دارند که داراى پیشرفته‏ترین تکنولوژیهاى روز جهان بوده و قادر به رقابت با آمریکا و اروپا مى‏باشند و حتى در بعضى زمینه‏ها پیشانى علم و تکنولوژى جهان را در اختیار دارند. این در حالى است که اکثر کشورهاى آسیایى به این تکنولوژى‏ها نیازمندند و براى به دست آوردن آنها به آمریکا و اروپا روآورده و استقلال سیاسى، اقتصادى و فرهنگى خود را به مخاطره مى‏اندازند. اتحاد آسیایى مى‏تواند بازار مبادله تکنولوژى و تربیت نیروى انسانى و تحصیلات تخصصى و GraduatePost را در داخل قاره آسیا فعّال کند و به تکامل تکنولوژى و دانش علمى کل آسیا - بخصوص کشورهاى نیازمند - کمک نماید.

 9- پیمان سیاسى و نظامى:

 به منظور اتخاذ روشهاى مناسب در برخورد با حوادث جهانى و پاسخگویى منطقى به معضلات جامعه بشرى و نیز به خاطر حفاظت از منافع جامعه آسیاییها در صحنه روابط بین الملل و اتخاذ مواضع مشترک و صحیح در قبال رویدادهاى جهانى، لازم است کشورهاى آسیایى پیمان مشترک سیاسى را تشکیل دهند تا از این طریق بتوانند از سیاستهاى سلطه‏گرانه اروپا و آمریکا و تداوم حاکمیت غیرمنطقى آنها بر امور جهان جلوگیرى کنند.

 همچنین به خاطر مقابله با تهدیدات امنیتى برون قاره‏اى براى کشورهاى آسیایى ضرورت دارد پیمان نظامى آسیا نیز به وجود آید که مسلماً با ترکیب قدرت نظامى پراکنده آسیا، نیروى نظامى قدرتمندى تولید خواهد شد که آمریکا و اروپا را توان مقابله با آن نخواهد بود. این پیمان مى‏تواند به صلح و امنیت بین المللى نیز کمک مؤثرى کند و با سازماندهى نیروهاى حافظ صلح به حل مناقشات منطقه‏اى آسیا نیز کمک کند.

 1)G.I.S - Geographical tnFormation System.

 (سیستم اطلاعات جغرافیایى)