زهرا در آینه هُدى

زهرا در آینه هُدى

  قسمت دوم

مینا‌هاشمى

 

 × 3 - پیوند نور:

 روزى پیامبر (ص) به على فرمود: “بزرگان قریش مرا در مورد ازدواج زهرا سرزنش مى‏کنند. و مى‏گویند ما فاطمه را از تو خواستگارى نمودیم و مانع شدى و بالاخره او را به عقد على درآوردى. من به آنان گفتم: به خدا سوگند نه من مانع ازدواج او با شما بودم و نه خود، وى را به عقد على درآوردم بلکه این منع و عقد را خداوند امر فرموده و جبرئیل بر من نازل شد و پیام آورد:

 “اى محمّد! خداوند - جلّ جلاله - مى‏گوید: اگر على را خلق نکرده بودم، بر پهنه زمین، از ابتدا تا انتهاى خلقت براى فاطمه دخترت، همتایى وجود نداشت.”

 نیز فرمود: “فاطمه را به عقد على درنیاوردم مگر آن که پروردگار مرا به آن امر کرد.”23

 روایاتى که در این باره رسیده، حاکى از اهمیّت ازدواج این دو انسان کامل است، تا در کنار هم نشانه عالى خانواده توحیدى را جلوه‏گر باشند.

 قرآن مى‏فرماید:

 “هو الّذی خلق من الماء بشراً فجعله نسباً و صهراً؛24 اوست، آن که آدمى را از نطفه، خلق نمود، پس او را صاحب نسبت خویشى و رابطه سببى (دامادى) قرار داد.”

 بنابر روایات مختلف، آیه شریفه به على(ع) تفسیر گشته است که هم از جهت نسبت با پیامبر(ص) خویشى داشت و هم داماد حضرتش بود.25

 نزول کریمه مذکور، در شأن این پیوند ملکوتى، از افتخارات امیرمؤمنان على(ع) بوده که در مجالس مختلف به آن مباهات مى‏ورزیده است. آن گونه که امام محمد باقر -علیه السلام - از على(ع) چنین نقل نموده‏اند:

 “ألا و إنّی مخصوص فى القرآن بأسماء احذروا ان تغلبوا علیها تضلّوا فى دینکم. أنا الصهر بقول اللّه عزّوجل: و هو الّذى خلق مِن الماء بشراً فجعله نسباً و صهراً؛26 آگاه باشید که در قرآن اسمهایى به من اختصاص یافته است بپرهیزید که بخواهید بر آن غلبه پیدا کنید ]و آن را به دیگرى تعمیم دهید[ که در دینتان گمراه مى‏گردید. همانا من “صهر” (داماد) در کلام خداوند عزّوجل هستم که فرمود: و هو الّذى خلق من الماء... .”

 هم چنین آیه شریفه

 “مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ × بَیْنَهُما بَرْزَخٌ لا یَبْغِیانِ؛27 روان کرد دو دریا را که به هم رسند، میان دو دریا، مانعى وا داشت که افزونى بر یکدیگر نجویند.”

 در شأن على و فاطمه - علیهما السلام - نازل گشته، چنانچه از امام صادق(ع) روایت است که فرمود: “على و فاطمه دو دریاى عمیقند که هیچ یک در دیگرى مخلوط نمى‏گردد.” و از سلمان فارسى و سعید بن جُبَیر و سفیان ثورى نقل است: “دو دریا على و فاطمه هستند.”28

 على و فاطمه، هر یک بحر عمیق و وصف ناکردنى انسانیت مى‏باشند. اما این که مراد از عدم اختلاط و امتزاج آنان، گستردگى ابعاد وجودى هر یک مى‏باشد به حیثى که نقش و اهمیت هر یک را در سیر دینى و فکرى انسانها، دیگرى نتوان پر کرد، یا نه؛ امرى است که عقول دربند هوا و دنیاى ما، از درک آن عاجز است.

 

 × 4- مژده حلاوت آخرت در خانه على (ع) :

 زهرا(س) به واسطه موقعیت اجتماعى و سیاسى رسول گرامى اسلام و ارزشهاى والاى اخلاقى و انسانى خویش، خواسته مردانى بود که از نظر موقعیتهاى ظاهرىِ اجتماعى داراى موقعیتهایى بودند. آنان براى فاطمه مى‏توانستند زندگى مرفّه و به دور از دغدغه، فراهم آورند. امّا در مشورتهایى که پیامبر(ص) با دختر گرامى‏اش در مورد خواستگاران او انجام مى‏داد، با عدم رضایت آن بانوى پرهیزکار مواجه مى‏شد، زیرا آسایش دو روزه دنیا - به دور از معنویت - پاسخگوى روح بزرگى که تمامى دنیا را در نوردیده از عالم ماده به معنا سفر کرده نمى‏باشد. آن گاه که جان بر قله انسانیّت فاتحانه ایستاد، همه ظواهر برایش دور و کوچکند و این حالتى است که حتى آنها که در راه صعود این قله‏اند، از درک آن سخت عاجزند، فاطمه یکى از فاتحان این چکاد پرخطر بود که دست خود را در دست جز على نمى‏توانست گذارد.

 البته زندگى با على - چون جوانى بود که تمامى زندگى خود را نثار پیشرفت و اعتلاى اسلام نموده بود و اوقات شریفش به ملازمت و یارى رسول و فرستاده خاص خدا مى‏گذشت - مشکلات و سختیهاى بسیار داشت.

 على (ع) خود مى‏فرماید:

 “در حالى با فاطمه ازدواج کردم که زیراندازى جز پوست گوسفندى نداشتیم که شب بر آن مى‏خوابیدیم و روز علف شترمان را روى آن مى‏ریختیم.”29

 لکن زهرا(س) آنچنان که شایسته روح بزرگش بود، به ازدواج با على تن داد و نمایان ساخت که تنها ملاکش در تعیین همسر، غناى فکرى و رشد روحى او مى‏باشد.

 او على را چنین مى‏شناخت:

 “على (ع) رنجها را مخلصانه براى خدا تحمل مى‏کرد و براى اجراى فرمان خدا، نهایت کوشش را مبذول مى‏داشت. او نزدیکترین انسانها به رسول خدا(ص) بود. او در میان دوستان خدا، عظمت ویژه‏اى داشت. او آستین را بالا زده و با کمال خلوص در راه جهاد و انجام وظیفه تلاش مى‏کرد.”30

 نیز فرمود:

 “پیامبر(ص) به من فرمود: من تو را به ازدواج مردى درآوردم که از داناترین مردم و اوّلین اسلام آورنده و بافضیلت ترینها، از نظر حلم و بردبارى است.”31

 

 نمونه‏اى از مشکلات فاطمه در خانه و پاداش صبر بر آن

 جابر بن عبداللّه انصارى گفت: روزى رسول‏خدا(ص) بر على و فاطمه درآمد. دید که زهرا(س) مشغول دستاس کردن است در حالى که به جاى لباس، پوشش شتر بر خود افکنده (در برخى روایات وارد شده که کودکش را هم شیر مى‏داد) همین که چشمش به او افتاد فرمود: یا فاطمه، بشتاب و تلخى دنیا را بچش براى فردا و نعیمِ آخرت. دنبال این جریان بود که آیه:

 “و لسوف یعطیک ربّک فترضى؛32 پروردگارت به زودى به تو عطایى نماید که راضى شوى.” نازل شد.33

  حال ما کجاییم و فاطمه کجا؟

 على به یکى از کارگزارانش نگاشت:

 “آگاه باش که هر پیروى کننده‏اى را پیشوایى است که از او پیروى کرده به نور دانش او روشنى جوید.

 بدان که پیشواى شما از دنیاى خود به دو کهنه جامه و از خوراکش به دو قرص نان اکتفا کرده است و شما بر چنین کارى توانایى ندارید. امّا مرا با پرهیزکارى و کوشش و پاکدامنى و درستکارى یارى دهید.”34

 زن سرگردان و ستم‏کشیده امروز که داغ شلاّقى به نام آزادى به سبک غربى در بدن و حیرت یافتن هویت اصیل انسانیش را در دل دارد، اگر چاره‏اى جز سرسپارى به راه فاطمه و الگو قراردادن بانوى نمونه اسلام ندارد - که چنین است - فاطمه پیشوا و او پیرو است، و باید اصلى را که امیرالمؤمنین(ع) در این پیروى گوشوار راهروان ساخته، از یاد نبرد. نه آن که همچون آنان باشد - که حضرت خود فرمود توانایى‏اش را ندارید - امّا لااقل پرهیزکار و کوشا و پاکدامن و درستکار باشد.

 اگر نمى‏تواند خود را در فقر طبقات محروم و مستضعف جامعه شریک سازد، لااقل فقرا و مستمندان را در مکنت و دارایى خویش سهیم سازد. دختران ما چنانچه نمى‏توانند شرایط سخت و دشوار زیر فقر را در خانه بخت تحمّل کنند، حداقل و به عنوان اقتدا به بانوى بزرگ اسلام، مى‏توانند به امکانات در حد ضرورى یک زندگى مشترک اکتفا نموده و خواهشها را به حداقل رسانند و بر مشکل و دشوارى ازدواج در شرایط کنونى نیفزایند.

 راستى، آیا اگر زندگى فاطمه و على الگو و نمونه‏اى باشد که سعى در هماهنگى و سنخیت با آن داشته باشیم، اثرى از چشم و هم‏چشمى‏ها، اسراف و تبذیرها، میهمانیهاى پرخرج و ریخت و پاشهاى تجمّلى و مصرف گرایانه و از آن سو شکمهاى گرسنه قطعه‏اى نان، باقى خواهد ماند؟ آیا اگر فاطمه پیشواى ما باشد، مژده نعیم آخرت به زهرا(س) شامل پیروانش نخواهد شد؟ادامه دارد

 

پى‏نوشتها:

 23) رک : احمد الرحمانى الهمدانى، فاطمة الزهرا، ص81و80.

 24) فرقان (25) آیه54.

 25) مجمع البیان، ج4، ذیل آیه 54، سوره فرقان.

 26) کتاب الصافى فى تفسیر القرآن، فیض کاشانى، ج2،ص200.

 27) الرحمن (55) آیات 19 - 20.

 28) الصافى فى تفسیر القرآن، ج2، ص641.

 29) فاطمة الزهرا، ص477، به نقل از صفوة الصفوة ابن الجوزى، ج2، ص3: عن على(ع): لقد تزوجت فاطمة و ما لى و لها فراش غیر جلد کبش ننام علیه باللیل و نعلف علیه الناضح بالنهار... .

 30) رک : خطبة الزهرا(س)، ترجمه محمد رضا انصارى، ص38؛ بیت الاحزان شیخ عباس قمى (ترجمه محمدى اشتهاردى) خطبه فاطمه زهرا(س)، ص119.

 31) ابن حماد الانصارى، الذریة الطاهرة، (ط جامعه مدرسین قم)، ص175، (از فاطمة الزهرا، ص302)

 32) ضحى (93) آیه5.

 33) الصافى فى تفسیر القرآن، ج2، ص827.

 34) نهج البلاغه، فیض الاسلام، نامه 45.

تعداد مشاهده مقاله: 69