خاطرات اسارت

خوشه‏هاى خشم

(خاطرات اسارت)

قسمت سوم

حجةالاسلام شاکرى

 در ادامه صحبت قبلى‏ام تا این جا رسیدیم که در روزهاى اولى که در اردوگاه بودیم، هنوز کسى را به عنوان روحانى یا پاسدار نشناخته بودند، کسى لو نرفته بود، آنها که سرباز و درجه‏دار و... بودند، با همین رتبه خودشان مشخص بودند، بقیه هم خود را به عنوان بسیجى معرفى کرده بودیم. گاهى هم با عصبانیت مى‏گفتند: چطور مى‏شود در میان شما که یک گردان بودید فرماندهى، روحانى‏اى و... نباشد، مى‏خواهید بگویید همه شما بسیجى هستید؟ مى‏گفتیم: فرمانده‏مان شهید شده، و حتى اسم شهدایمان را هم مى‏گفتیم، بعضى از فرماندهان را که شهید شده بودند، فقط معرفى مى‏کردیم که شهید شدند، و جنازه‏هایشان را در منطقه جا گذاشتیم و ما همه، بسیجى هستیم، ما را هم که در لباس روحانى بودیم، فقط بچه‏هایى که در جبهه، عملیات و جاهاى دیگر با هم بودیم، مى‏شناختند و الحمدللّه بچه‏هایى مطمئن و بسیجیهایى دلاور و خیلى خوب بودند. البته چون روزهاى اول بود کسى، کس دیگر را نمى‏شناخت، به همین خاطر در آن روزها دشمن کسى را به عنوان روحانى یا پاسدار و... شناسایى نکرد. تا مدتهاى مدیدى دنیاى کر و لالها بود، ابتدا حرف زدن و حرف شنیدن و... ممنوع بود، بعد هم بسیار سخت بود، دور هم نشستن و کلاًّ تجمّع ممنوع بود، بچه‏ها بیشتر کارهایشان را با اشاره سر و دست و چشم و... انجام مى‏دادند.

 همان روزها یکى از دوستان به من اشاره کرد، با اشاره‏اش فهمیدم که برادر بزرگوارمان پاسدار قهرمان، آزاده دلاور، آقاى “حسین معصومى” که فرمانده گروهانمان هم بود، لو رفته، ایشان را صدا کردند، از بچه‏ها جدا کردند، بردند یک جایى، عراقیها مى‏گفتند: تو پاسدارى ولى او اعتراف نمى‏کرد، مى‏گفت: نه من یک کارگر هستم، من پاسدار نیستم، و به عنوان بسیجى آمدم جبهه، پاسدار نیستم، هى مى‏زدند و از او اعتراف مى‏خواستند، ایشان هم مقاومت مى‏کرد و نمى‏گفت، خلاصه بعد از این که خیلى او را زده بودند گفته بودند فعلاً برو، نزد ما آمد و نگران بود و مى‏دانست که مسأله تمام شده است و سرانجام از او اعتراف مى‏گیرند، خلاصه ایشان را یک چند روزى پشت سر هم مى‏بردند و مى‏زدند و اعتراف مى‏خواستند، و او هم نمى‏گفت، یک روز آمد پیش من گفت: “حاج آقا شاکرى!” من دیگر نمى‏دانم چکار کنم، تحمّلم سرآمده، آنها بلایى سرم آوردند که اصلاً از دنیا مأیوس شدم، خیلى او را شکنجه داده بودند، من هم به او گفتم: برادر جان! بالأخره هر طورى که شده تحمّل کن، توکّل بر خدا کن، همیشه خودت را به یاد امام موسى کاظم‏علیه السلام بینداز، امام موسى کاظم‏علیه السلام هم در همین کشور و در سلولهاى بغداد سالیان سال را با آن همه مشقت و فشار، تحمّل کرد، خلاصه آنقدر کار بالا گرفت و شکنجه‏ها سخت شد که برادر معصومى ناچار به اعتراف شد، البته دشمن فهمیده بود و فقط منتظر اعتراف گرفتن بود بعد از یکى دو روز او را صدا زدند و مسأله فرمانده بودنش را مطرح کردند او هم نمى‏پذیرفت و مى‏گفت: من فرمانده نبودم، فرمانده در جنگ کشته شده. گفتند: تو فرمانده بودى. بعد از فشارهاى زیاد ناگزیر به اعترافش کردند که اعتراف به فرمانده بودنش هم کرد، و مسأله “آقاى معصومى” تقریباً برایشان اثبات شد. یک روز بعد از جریان آقاى معصومى حاج آقا “سید عبدالرسول میرى” از آزاده‏هاى منطقه بیضاى فارس را صدا زدند فهمیدیم که موضوع از چه قرار است، حتماً او هم لو رفته، کسى را که صدا مى‏زدند و مى‏بردند کتکهایى که به او مى‏زدند فوق العاده سخت و طاقتفرسا بود، و با کتکهاى عمومى که مى‏زدند خیلى متفاوت بود، همان موقع تقریباً همزمان بود با ساعتى که براى هواخورى و دستشویى و... رفته بودیم بیرون، و همان روز هم به ما گفته بودند: یکى یک پتو که داشتیم بیاوریم بیرون، مقدارى جلو آفتاب بگذاریم تا هوا بخورد، پهن کردن پتو در بیرون فرصتى شد که با برادر بسیجى “على فتح امیدى” که از آزاده‏هاى خیلى خوب شهرستان مرودشت است و در جبهه با هم بودیم و محبّت خیلى زیادى نسبت به ما داشت، قدرى حرف بزنم، گفتم: برادر امیدى! متأسفانه هرچه بود همه لو رفت، بچه‏ها یکى یکى لو مى‏روند، من مطمئن هستم که بزودى مرا هم صدا مى‏زنند و از من مى‏خواهند که اعتراف کنم، دنبال این هستم که خودم را مهیّا بکنم که چه جورى از عهده این کار سخت برآیم. آقاى امیدى گفت: اگر تو لو بروى من مى‏روم از طبقه دوم اردوگاه خودم را پرت مى‏کنم پایین، سید بیچاره را بردند، و آنقدر زدند که وقتى برگشت از سرو کله‏اش خون مى‏چکید و قدرت حرف زدن نداشت، آمد پیش ما، گفتم: سیدجان! مى‏دانم که خودم هم به روز تو گرفتار مى‏شوم، مى‏دانم که بزودى مرا صدا مى‏زنند و مثل شما از من اعتراف مى‏خواهند، و نمى‏دانم آیا مى‏توانم صبر کنم یا نه، ولى از تو مى‏خواهم که تحمّل کنى، چون وقتى که مسأله پاسدار بودن برادر معصومى مطرح شد و دست از سرش برنداشتند ناگزیرش کردند که اعتراف کند، در چنین وضعى، تو هم اگر اعتراف بکنى، اینها دست بردار نیستند و بیشتر از این چیزها از تو مى‏خواهند ولى اگر بتوانى تحمل کنى کار در همین جا متوقف مى‏شود. هر از چندگاه سید را مى‏بردند و مى‏زدند و جسم نیمه‏جانش را در میان آسایشگاه مى‏انداختند، اوضاع عجیبى بود، بعضى اوقات موقع خوردن همان یک ذرّه غذایى که مى‏دادند، معمولاً صبحها همان یک ذرّه آش بى‏مزه‏اى که مى‏دادند به داخل آسایشگاه مى‏ریختند همه را به زیر کابل و شلاق مى‏کشیدند، غذا را این طرف و آن طرف مى‏پاشیدند، خلاصه سیّدمان هم پس از چند روزى که مقاومت کرد و چیزى نگفت، بالأخره ناچار به اعتراف شد، البته دشمن همه این اطلاعات را کسب کرده بود و این حرکات همه با اطلاع قبلى بود، وقتى که تکلیف سید را روشن کردند، نوبت به من رسید، البته بنده انتظارش را داشتم، از همان روزهاى اول منتظر چنین صحنه‏اى بودم، یکى از همان روزها، موقع خوردن صبحانه بود گروههاى 12 - 10 نفره‏اى که تشکیل شده بود و هر 12 - 10 نفر دور یک ظرف غذا جمع بودیم، آن روز شاید یک لقمه‏اى خورده، دقیق نمى‏دانم، یا تازه مى‏خواستیم شروع کنیم، با همان گروه 12 - 10 نفریمان، که همیشه با هم غذا مى‏خوردیم دور این ظرف آش حلقه زده بودیم که ناگهان صداى باز شدن قفلهاى در آمد، و در آرام آرام باز شد، هر کس از بچه‏ها چیزى مى‏گفت، بعضى مى‏گفتند: دوباره به داخل آسایشگاه مى‏ریزند، مثل بقیه روزها دمار از روزگار همه در مى‏آورند، همه نگران بودند، البته خُب من هم به دلم الهام شده بود، که آماده بشوم و خودم را مهیّا کنم براى این امتحانى که در پیش دارم، این واقعاً یک امتحان فوق العاده و اختصاصى بود که بعضاً براى افراد خاصى پیش مى‏آمد من هم مى‏گفتم نوبتى هم که باشد الآن نوبت من است، برادران که یکى یکى لو رفتند حالا نوبت ماست، خلاصه انتظارها سرآمد 3 تا قفل بزرگى که روى در بود باز شد و گیرهاى آهنى هم که در کنار در بود و در را به دیوار وصل کرده بود کشیده شد، لنگه در باز شد، قیافه یکى از جلادها از میان در پیدا شد، همان ابتدا سرش را داخل آسایشگاه کرد و فریاد زد: “یا هو شاکرى؟ وین شاکرى؟”؛ یعنى شاکرى کیه؟ شاکرى کجاست؟ در آن زمان ارشد انتصابیمان “جلال...” بود، درجه‏دارى بود شمالى، خلاصه یکى از همپیمانان خود دشمن بود، برادر آزاده، بسیجى قهرمان آقاى “ساسان شبگرد” درباره این فرد مى‏گفت: “جلال لعنتى”. لذا به خاطر این که کسى به او شک نکند، با فارسى گفت: آقا! ما 2 تا شاکرى داریم، یک نفر هم ترجمه کرد، عراقى گفت: هر دوتایشان را بگو بیایند بیرون، من و یکى دیگر از برادران را که سربازى بود تُرک زبان و شهرت او شاکرى بود بیرون برد، دست هر دو ما را گرفت، بیرون برد در کنار اردوگاه، یک راه پله‏اى بود، کنار آن چند سرباز عراقى ایستاده بودند، یکى از درجه‏دارهایشان هم ایستاده بود، چند برادر دیگر را هم، که از آسایشگاههاى دیگر بودند به خاطر مسائل دیگر آورده بودند آن جا، شخص عربى که اسیر و همدست آنان بود به عنوان مترجم در آن جا حضور داشت، همان درجه‏دار عراقى به ما دو نفر اشاره کرد که: مشخصاتتان را یکى یکى بگویید. اول آن برادر سرباز، خودش را معرفى کرد و طبق معمول، اسم، اسم پدر، اسم پدر بزرگ، فامیلى، بعد، از او پرسید: رتبه‏ات چیست؟ او گفت: سرباز، گفت: برو کنار، من را صدا زد من رفتم جلو، گفت: مشخصات؟ اسم، پدر، پدربزرگ، فامیلى را گفتم، گفت: رتبه‏ات؟ گفتم: بسیجى، این را که گفتم، گفت: “اِى! اِى!”؛ یعنى “فهمیدم” یا “گیرش آوردم”، به این برادر دیگر گفت: تو برو، و یکى از سربازها را مأمور کرد که او را ببرد آسایشگاه و برگردد، من را در میان خودشان گرفتند، حالا دیگر مى‏دانستند که طرفشان چه کسى است در میان چند تا از همین سربازها و درجه‏دارها که این جا ایستاده بودند. خلاصه در میان چند تا جلاد قرار گرفتیم، شروع کردند به زدن، البته اوّل کار بود و مشت و لگد و...، مقدارى دقّ دلشان را خالى کردند سپس یکى از آنان دستم را گرفت همراه با یک مترجم به پشت اردوگاهمان برد یعنى اردوگاه 3 که هنوز تا آن موقع افتتاح نشده بود تعداد اسرا هم کم بود، و تا آن وقت کسى را به آن جا نبرده بودند، تقریباً مثل خرابه بود. وقتى به آن جا رسیدیم، یک درجه‏دار عظیم‏الجثه و خشن که با نام “جاسم” در آن جا بود. این درجه‏دار، یکى از جلادها و بى‏رحمها بود، او با یک درجه‏دار دیگر که درجه‏اش پایینتر بود، همراه با 8 سرباز منتظر آمدن من بودند، مرا تحویل همان عراقى دادند، وقتى که رسیدم، جاسم گفت: “أنت شاکرى”؟ من هم با تکان دادن سر گفتم: بله، البته در آن جا همه بچه‏ها را معمولاً با اسم صدا مى‏زدند و از فامیلى چندان استفاده‏اى نمى‏شد، چون در آن جا همه را با اسم و اسم پدر صدا مى‏زدند ولى حالا نمى‏دانم اسم من تلفظش برایشان مشکل بود یا سنگین یا به خاطر چیزهاى دیگر که مرا با فامیلى صدا مى‏زدند، به مترجم گفت: بگو: اگر حقیقت را بگویى، و به چیزى که ما مى‏خواهیم اعتراف کنى، قول مى‏دهم کارت نداشته باشم و بگذارم بروى، اما اگر اعتراف نکنى، چنینت مى‏کنم و پدرت را در مى‏آوریم فلان قدر شکنجه‏ات مى‏دهم که زجرکُش بشوى و همین جا خاکت مى‏کنم، و خلاصه از این تهدیدهاى سخت آخرش هم با اشاره گفت: فهمیدى، من هم گفتم: بله فهمیدم، تا گفتم: بله فهمیدم گفت: “إى، زیِنْ” یعنى: باشه خوبه، به سربازها گفت: مقدارى فاصله گرفتند و دور ما حلقه زدند، در وسطشان من و جاسم قرار گرفتیم، جاسم شروع کرد به صحبت کردن، او سؤال کرد و من هم جواب مى‏دادم، ابتدا گفت: “أنت‏روحانی” من که کاملاً منظورش را مى‏فهمیدم و کم و بیش هم با عربى آشنا بودم، چون پس از سالیانى در حوزه و سر و کار با زبان عربى و درس عربى، بالأخره مى‏توانستم منظورم را بفهمانم، یا حرف آنها را بفهمم، تازه این دو کلمه پیش پا افتاده بودند “أنت” را که هر دانش‏آموز ابتدایى هم مى‏دانست و راحت بود، روحانى هم همین جا خودمان هم مى‏گوییم روحانى، حالا به خاطر این که از همین جا زرنگى کرده باشم، به خاطر این که اینها از همین ابتدا خیال کنند که یک آدم به اصطلاح بى‏سوادى هستم، و هیچ نمى‏فهمم، خودم را به نفهمى زدم و با حالت تعجبى به مترجم نگاه کردم، یعنى این که من روحانى را نمى‏دانم چیست! گفتم: چى مى‏گه؟ منظورش چى بود؟ مترجم گفت: یعنى تو نفهمیدى این جمله خیلى ساده را که خودمان استعمال مى‏کنیم؟ گفتم: نه نمى‏دانم، عربى هم که نمى‏دانم، گفت مى‏پرسد: آیا تو روحانى هستى؟ گفتم: اجازه بدهید تمام سرگذشتم را بگویم، سربازها همه کابل به دست دور تا دور مرا گرفته بودند و همه منتظر بودند تا آن درجه‏دار غول‏پیکر اشاره کند و به جان من بیفتند، البته آنها از قبل چنین فکر کرده‏اند که با این اوضاع و با دیدن این صحنه‏ها خودم را مى‏بازم و دار و ندارم را به آنها مى‏گویم.

 گفت که سریع، إسْرَعْ، بعد نگاه به مترجم کرد و گفت: به او بگو اگر بخواهى گول و کلک بزنى پدرت را در مى‏آورم، فلانت مى‏کنم و شروع کرد به خط و نشان کشیدن. گفتم: خیلى خوب و شروع کردم به تعریف کردن، گفتم: آقاجان! من یک بچه روستایى هستم، یک روستایى که فاصله خیلى دورى با شهر دارد. من یک دانش‏آموز بودم همکلاسهایم هم هنوز این جا هستند، بچه‏هایى که با هم بودیم، توى مدرسه، دانش‏آموز بودند، اوناهم با هم اسیر هستند، اگر باور نمى‏کنى از آنها بپرس.

 ادامه دارد