عاشورا در آینه زمان

عاشورا در آینه زمان

قسمت اول

سید موسى میرمدرس

 

 پیشداشت

 عاشورا، روایت شجاعت، حکایت ایثار، حدیث عشق و عرفان و منظرگاه اطاعت محض از مقام ولایت کبرى و امامت عظمى است. عاشورا مکتب رهایى از دنیا، حماسه پیروزى خون بر شمشیر، بهاى لقاءاللّه و شرط همنشینى در محفل قدسیان و عروج به قلّه‏اى است که “لن تنالها الاّ بالشّهادة”1 با عاشورا اندیشه شیعى شکل گرفت و “تشیّع با خون شیعیان درآمیخت و در ژرفاى جانشان جوشش زد و اعتقادى عمیق در درونشان پدید آورد.”2

 با عاشورا “مبدأ ظهور حرکتهاى شیعى تکوین یافت”3 و محبّت اهل بیت‏علیهم السلام با جانها عجین گشت: “انّ لقتل الحسین حرارة فى قلوب المؤمنین لا تبرد أبداً.”4 از این رو گفته‏اند: “واژه اهل بیت سحر و افسونى را مى‏ماند که دل گروههاى گوناگون را گِرد آورد و آنان را در لواى پرچم سیاه (رایت قیام) قرار داد.”5 با عاشورا، دین از دست تحریفگران، نجات یافت و حیات دوباره، و گرد و غبار ناسیونالیسم و شرک و بت‏پرستى از چهره اسلام ناب محمدى‏صلى الله علیه وآله وسلم زدوده گشت که بیان بلند نبىّ مکرّم: “حسین منّی و أنا من حسین”6 اشارتى بدین دستاورد بود.

 عاشورا حقیقتى همیشه زنده است که به دشوارى توان، روایتش را برخواند؛ عاشورا، حکایت کاروانى است که بانگ جَرَس آن خفتگان را بیدار و بیداران را به شتاب فرا مى‏خواند. با عاشورا کابوس مرگ درهم شکست و جهان‏بینى شهادت، تبیین شد:

 “فانّی لا أرى الموت الاّ سعادةً و لاالحیاة مع الظالمین الاّ برماً؛7 بى‏شک در چنین هنگامه‏اى من مرگ را جز نیکبختى نمى‏بینم و زندگى با ستمکاران را جز رنج و اندوه نمى‏شمارم.” “لا أجیب ابن زیاد إلى ذلک أبداً، فهل هو الاّ الموت فمرحباً به؛8 در برابر پیشنهاد ذلّت‏بار ابن‏زیاد سر فرود نمى‏آورم و در این راه، مرگ را با آغوش باز مى‏پذیرم.”

 با عاشورا، درس آزادگى و عزّت نفس در کلاسى به بزرگى عالم، آموخته شد که “واللّه لا اعطیهم بیدی أعطاء الذّلیل؛9 سوگند به خدا که دست سازش به ستمکاران نخواهم داد.” و در بحرانى‏ترین شرایط، فریاد رعدآساى “هیهات منّا الذّلة”10 طنین‏انداز شد.

 با عاشورا فرهنگ چگونه زیستن، در عصر دیجور ستم و نابرابرى، گسترش یافت و با بانگ رسا هویّت اسلام ناب محمدى‏صلى الله علیه وآله وسلم اعلام گردید و پرده تزویر ریاکاران ستمگر - که سالهاى متمادى به ناحق بر کرسى خلافت نبوى، جلوس کرده بودند - دریده شد و پیامى به دنبال آورد که: “کلّ یومٍ عاشورا و کلّ أرضٍ کربلا”. آرى حسین‏علیه السلام الگوى بشریّت است: “لکم فىّ أُسوة.”11 و عاشورا اسوه هماره جاویدى است که بر تارک تاریخ خونبار تشیّع مى‏درخشد و عالم و آدم وامدار آنند!

 

 × عاشورا ؛ دادگاه تاریخ

 تاریخ عالم، دادگاه عالم است، پیوسته چنین بوده و پس از این نیز، چنین خواهد بود. تاریخ عاشورا نیز به عنوان پرهیجان‏ترین و شورانگیزترین و در عین حال غمبارترین بخش از تاریخ اسلام و انسان، دادگاهى است که یزیدیان و حسینیان هر دو در آن، حضور به هم مى‏رسانند. در این دادگاه علنى، از توطئه‏ها، نیرنگها، تزویرها و بى‏عدالتیها گفت‏وگو خواهد شد، در این دادگاه، معلوم خواهد شد چه کسى نسبت به رسول عظیم‏الشأن جهان اسلام و رهبر عالم بشریت - در واپسین لحظه‏هاى حیات افتخار آمیزش جسارت روا داشت؛ آن گاه که قلم و کاغذ طلبید تا پیمان و میثاق اتحاد را براى پس از رحلتش؛ به نگارش درآورد، قدرتمدارى بى‏پروا، نغمه شومى سر داد که: “ان الرجل لیهجر”! در حالى که خداى محمدصلى الله علیه وآله وسلم مى‏گوید: “و ما ینطق عن الهوى إن هو إلاّ وحى یوحى.”12

 در دادگاه عاشورا از ماجراى غمبار “سقیفه” و کارگردانان آن حادثه شوم سخن خواهد رفت، و از دهشتناکترین رخداد عالم؛ غصب ولایت و تحریف امامت! در این دادگاه ژرف جریانى محاکمه خواهد شد که توانست صاحب واقعه سترگى چون غدیر خم با پشتوانه دهها آیه و حدیث معتبر را بر منابر لعن کند و تداوم حضور او را در کربلا، قتل عام.13

 در این دادگاه از آتش زدن خانه جگرگوشه پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم و ضرب و شتم فلسفه هستى (زهراى اطهر) و توهین به بیت رسالت و ریسمان ستم انداختن بر گردن شخصیت دوّم جهان اسلام؛ علىِّ مظلوم، گفت‏وگو خواهد شد.

 در دادگاه عاشورا از توطئه “مارقین” و خیانت “ناکثین” و جنایت “قاسطین” حکایتها گفته مى‏شود. در این دادگاه از امام حسن و مظلومیتش، از خیانت سپاه و جهالت شیعیانش، از خباثت و مکارى دشمنانش، از شهادت مظلومانه و تیرباران پیکر بى‏جانش، سخن خواهد رفت.

 راستى اگر فجایع بنى‏امیه در کربلا نبود، چگونه مى‏شد به اثبات رساند که مسلمان‏نماها حرمت زعیم “لولاک” را پاس نداشتند و شهسوار “لافتى” را به زنجیر مظلومیّت کشیدند و “بضعه رسول” دو سرا را بیازردند و جگرگوشه‏گانش را به تیغ ستم، فرق بشکافتند و لاله‏هاى باغ رسالت را پرپر نمودند؟

 و بدین سان کربلا به دادگاهى افشاگر مبدّل گشت و آن سرِ بر “نى”، نواى مظلومیت‌هابیل تا حسین را سرداد و مشعلى فروزان شد تا عالم و آدم از پرتو فروزانش راه هدایت جویند.

 

 × عاشورا ؛ پدیده‏اى بى‏بدیل

 امام حسین‏علیه السلام هدف، فلسفه و علت هستى است و با شهادت او، روح هستى از کالبدش جدا شد و نور، فلسفه و واسطه فیض هستى را از او برگرفتند14 و اگر تداوم حضور حسین بن على‏علیه السلام در حضرت سجاد، تجلّى نمى‏یافت، عالم وجود، محو و منهدم مى‏گشت!

 تبیین ادّعاى فوق، در گرو تحلیل و بررسى آیات و روایاتى است که در این باب آمده: خداوند، در حدیث قدسى، خطاب به رسول خود مى‏فرماید:

 “یا أحمد لولاک لما خلقت الأفلاک و لولا علىّ لما خلقتک و لولا فاطمة لما خلقتکما؛15 اى احمد! اگر تو نبودى، عالم را پدید نمى‏آوردم و اگر على نبود، تو را خلق نمى‏کردم و اگر فاطمه نبود، تو و على را پدید نمى‏آوردم.”

 براستى چرا وجود پیمبر، علت هستى است و مجموعه عالم، معلول وجود او است؟ زیرا عالم ماده؛ آسمانها و زمین و آنچه در آن دو است براى انسان خلق شده‏اند: “خلق لکم ما فى الأرض جمیعاً”16 و هدف از خلقت انسان، “معرفة الله” است: “و ما خلقت الجنّ والإنس الاّ لیعبدون”.17 در حدیث قدسى نیز آمده است که خداوند فرمود: “کنت کنزاً مخفیاً فأحببت ان أعرف فخلقت الخلق لکى اعرف؛18 گنج پنهانى بودم که دوست مى‏داشتم، تا خلایق نسبت به من، عرفان پیدا کنند از این رو خلق را بیافریدم تا مرا بشناسند.” و پیداست که عرفان و شناخت خداوند، بدون نبى‏صلى الله علیه وآله وسلم ممکن نیست، چرا که دانشهاى بشرى در قلمرو نیل به پدیده‏هاى مادى و شناخت فیزیکى انسان، هنوز در نیمه راهند، بنابراین طبیعى مى‏نماید که انسانها بدون راهنمایى پیامبران، از شناخت نیازهاى معنوى خود ناتوان باشند، کجا رسد به معرفت اللّه!

 از طرفى، ادامه راه نبىّ‏صلى الله علیه وآله وسلم نیز بدون على‏علیه السلام ممکن نیست، از این رو خداوند در ماجراى غدیر خم فرمود: “ألیوم أکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتى و رضیت لکم الإسلام دیناً.”19 و با تأکید به پیامبر سفارش نمود: “و ان لم تفعل فما بلّغت رسالته.”20 یعنى کوتاهى در امر امامت به مثابه از میان رفتن نبوت است. از این رو زعیم لولاک، پس از تذکار آیه “النّبی أولى بالمؤمنین من أنفسهم”،21 على را به امامت امّت برگزید و فرمود: “من کنت مولاه فعلىّ مولاه اللّهم والِ من والاه و عاد من عاداه و اخذل من خذله.”22

 یعنى آن سان که من ولایت در امور سیاسى، اجتماعى، اقتصادى، نظامى و فرهنگى مردم را دارم، على هم این مقام را داراست، وگرنه دوستى و محبّت على که پدیده تازه‏اى نبود تا یکصد و بیست هزار نفر را در گرماى سوزان غدیر، گردهم آورد و به عنوان مهمترین توصیه “حجةالوداع”، اعلام گردیده، به نظم

 درآید که:

 گفت هر کو را منم مولا و دوست

ابن عم من على مولاى اوست!

 بارى، تلاشهاى نبىّ و وصىّ نیز بدون فاطمه بى‏ثمر است، چون نهالى (اسلام) را که رسول خدا کاشته و على آبیارى کرده بود، بدون مراقبتهاى ویژه فاطمه‏علیها السلام مى‏خشکید، از این رو خداوند، خلقت فاطمه را علّت خلقت وجود پیامبر و على مى‏خواند: “لولا فاطمة لما خلقتکما”، و تداوم حضور فاطمه در عالم هستى، حسن و حسین‏علیهما السلام هستند و لذا خالق هستى مى‏فرماید: “... لولا هم ما خلقت الجنّة و لا النّار و لا العرش و لا الکرسىّ و لا السماء و لا الأرض و لا الملائکة و لا الإنس و لاالجنّ... .”23

 حسین بن على‏علیه السلام آخرین حلقه مستقیم تداوم حضور فاطمه است که در کربلا در کنار خاندان رسالت و یاران وفادارش، قتل عام شد و بدین سان فلسفه هستى از آن گرفته شد و نه تنها عالم تشیّع که کلّ عالم وجود زیانبار گشت و ضایعه‏اى جبران ناپذیر در جهان تحقق یافت: “مصیبةً ما أعظمها و أعظم رزیتها فى الاسلام و فى جمیع السماوات والارضین.”24

 ادامه دارد

 

 پى‏نوشتها:

1) پیامبر اسلام(ص)، به امام حسین(ع) فرمود: “انّ لک فى الجنان لدرجات لن تنالها الاّ بالشّهادة؛ همانا تو در بهشت داراى مقامهایى هستى که جز با شهادت در راه خدا، به آنها نخواهى رسید” (بحارالانوار، ج44، ص328).

 2) حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام (چاپ هفتم، مکتبة النهضة المصریه، 1964 م) الجزءالاول، ص399.

 3) فیلیپ حتى، تاریخ العرب، ج2، ص253.

 4) “بى‏تردید با شهادت حسین، آتش عشقى در دلهاى مؤمنان پدید آمد، که همواره جاودانه خواهد ماند” ]میرزا حسین النورى الطبرسى، مستدرک الوسائل، (چاپ اول، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، لاحیاء التراث، 1407 ه) الجزءالعاشر، ص318].

 5) “... و کانت کلمة “اهل البیت” هى السحر الذى یؤلف بین قلوب مختلف طبقات الشعب و یجمعهم حول الرایة السوداء.” ]السید امیر على، روح الاسلام، ص308 به نقل از جعفر مرتضى الحسینى، حیاة الامام الرضا(ع)، (قم، دارالتبلیغ الاسلامى، 1398 ه، ص42].

 6) ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویه، کامل الزیارات، به تصحیح میرزا عبدالحسین الامینى التبریزى، (قم، کتابفروشى وجدانى)، ص52 و 53.

 7) ابومحمد الحسن بن على بن الحسین بن شعبة الحرّانى، تحف العقول عن آل الرسول، (چاپ پنجم، قم، مکتبة بصیرتى، 1394 ه.ق) ص174؛ ابوجعفر محمد بن جریر الطبرى، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ طبرى)، (بیروت، مؤسسة الاعلمى للمطبوعات) الجزء الرابع، ص305.

 8) ابوحنیفه احمد بن داود الدینورى، الاخبار الطوال، (چاپ اول، قم، منشورات الشریف الرضى، 1368) ص254.

 9) تاریخ طبرى، ج4، ص323.

 10) ابومنصور احمد بن على بن ابى‏طالب الطبرسى، الاحتجاج، (بى‏جا، نشر مرتضى، 1403 ه.ق) ص300.

 11) تاریخ طبرى، ج4، ص304، در مقتل خوارزمى آمده است: “فلکم بى‏اسوة” رک: ابوالمؤید الموفق بن احمد الملکى، اخطب خوارزم، مقتل الحسین للخوارزمى، تحقیق و تعلیق: محمد السماوى (قم، منشورات مکتبة المفید) الجزء الاول، ص235.

 12) نجم (53)، آیه‏هاى 3 و 4.

 13) این جمله، اقتباس از: محمد رضا حکیمى، مکتب تفکیک (ویژه‏نامه کیهان فرهنگى، سال نهم، شماره 12، اسفندماه 1371) ص 14.

 14) عبدالله بن جعفر در نامه‏اى به امام حسین(ع) نوشت: “ان هلکت الیوم طفئ نورالارض...؛ اگر امروز تو کشته گردى، نور زمین خاموش مى‏شود”. رک: محمد بن النعمان العکبرى البغدادى (المفید)، الارشاد، (چاپ سوم، بیروت، منشورات الاعلمى للمطبوعات، 1399 ه) ص219.

 15) العلامة المرندى، ملتقى البحرین، ص14 به نقل از احمد الرحمانى الهمدانى، فاطمة الزهرا سلام الله علیها بهجة قلب المصطفى صلى الله علیه و آله (چاپ اول، تهران، مؤسسة البدر للتحقیق والنشر، 1369 ش، نشر کوکب).

 16) بقره (2) آیه29.

 17) ذاریات (51) آیه56.

 18) سید عبدالله شبّر، مصابیح الانوار فى حل مشکلات الاخبار، (نجف، المطبعة العلمیه، 1371 ه.ق) الجزء الثانى، ص405.

 19) مائده (5) آیه 3.

 20) همان، آیه67.

 21) احزاب (31) آیه6.

 22) عبدالحسین احمد الامینى النجفى، الغدیر فى الکتاب والسنة و الادب، (چاپ چهارم، بیروت، دارالکتاب العربى، 1397 ه. 1977م) الجزء الاول، ص229 - 11؛ ابراهیم بن محمد الجوینى الخراسانى، فرائد السمطین، به تصحیح: محمد باقر المحمودى (چاپ اول: بیروت، مؤسسة المحمودى للطباعة و النشر - 1398 ه. 1978 م) ج1، ص74.

 23) فرائد السمطین، ج1، ص36.

 24) زیارت عاشورا، بحارالانوار، ج98، ص294.

تعداد مشاهده مقاله: 85