عاشورا در پاکستان

عاشورا در پاکستان

“گزارش”

دکتر محمد رضا حافظ نیا

 محرم سال 1373 براى من فرصت خوبى بود که از نزدیک میزان ارادت مردم پاکستان را به حضرت امام حسین‏علیه السلام و اهل بیت پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم شاهد باشم و مراسم سوگوارى سیّد و سالار شهیدان را از نزدیک ببینم. آنچه اکنون گزارش مى‏کنم بر پایه مشاهدات عینى من در دهه اول ماه محرّم در مراکز ایالتهاى پنجاب و بلوچستان (لاهور و کویته) و نیز برنامه‏هاى پخش شده از تلویزیون پاکستان و روزنامه‏ها و جراید ایالت پنجاب است. من وقتى آن شور و هیجان مقدس و آن احساسات زایدالوصف را دیدم، بر آن شدم تا شمه‏اى از آن را به رشته تحریر درآورم و هموطنان عزیزم را در ایران اسلامى از آن مطّلع کنم، هر چند مردم کشور ما همه ساله در مورد عزادارى امام حسین‏علیه السلام در پاکستان اخبارى را از رسانه‏ها مى‏شنوند ولى مطالعه این مشاهدات احتمالاً براى آنها تازگى داشته باشد، همان طور که براى خودم تازگى داشت. زیرا عشق به امام حسین‏علیه السلام در ایران اسلامى جاى تعجّب ندارد، چون اکثر مردم ما شیعه و به عشق امام حسین‏علیه السلام زنده‏اند، ولى در آن جا شیعیان در اقلیّت و اهل سنّت در اکثریتند. لذا در نگاه اول، انتظار نمى‏رود که عزادارى امام حسین‏علیه السلام در پاکستان به صورت یک امر همگانى و ملّى تلقّى شود. در صورتى که آنچه من شاهد آن بودم حکایت از این مطلب دارد که امام حسین‏علیه السلام در میان همه مردم آن کشور - اعم از سنّى و شیعه - از مقبولیت و محبوبیّت بالایى برخوردار است و مردم براى ایشان احترام خاصى قائلند، به طورى که در ایام عاشورا و محرم، جامعه پاکستان حالت سوگوارانه‏اى به خود مى‏گیرد. از این جا یکى از رموز همدلى و قرابت دو ملت پاکستان و ایران نیز روشن مى‏شود، زیرا همدلى و نزدیکى و احساس همدردى که بین این دو ملت است و بر رفتار دولتها و حکومتهاى آنها نیز اثر گذاشته و آنها را در امور بین‏المللى، بویژه مسائل دنیاى اسلام از رفتار و مواضع هماهنگ برخوردار کرده است، بر پایه عوامل و رموزى قرار دارد که عامل باور و علاقه و شوق نسبتاً یکنواخت دو ملت به

 امام حسین‏علیه السلام مى‏تواند سهم عمده‏اى را در این مورد داشته باشد.

 همچنین در پاکستان اکثر اهل تسنن نیز احترام خاصى براى حضرت فاطمه‏علیها السلام و ائمه معصومین‏علیهم السلام قائلند و این عامل، مى‏تواند سهم بزرگى در نزدیکى دو ملت مسلمان ایران و پاکستان داشته باشد. البته از این مطلب نباید غافل ماند که دشمنان اسلام و مسلمانان از چنین علاقه‏اى بین مذاهب اسلامى خشنود نیستند و اساساً در هر جامعه‏اى اقلیتى مزاحم و ناخشنود از یکدیگر پیدا مى‏شوند و همینها ابزارى در دست دشمنان اسلام براى توسعه اختلاف در بین مسلمانانند، که هوشیارى و بیدارى و اخوّت مسلمانان مى‏تواند این سیاست دشمنان را خنثى نماید. در همین خصوص گاهى مزاحمتهایى در ایام سوگوارى امام حسین‏علیه السلام در پاکستان نیز پیش مى‏آید که اهمیت چندانى نداشته و فراگیر نیست و تنها رسانه‏هاى خبرى با پخش آن به بزرگ شدنش کمک مى‏کنند.

 در محرم 73 پاکستان، مسلمانان و شیعیان این کشور خود را آماده استقبال از محرّم مى‏کردند و در شهرهاى مختلف و مراکز ایالتها، توسط گروهها و اشخاص، کنفرانسهاىِ استقبال با عناوین مختلف، حتى پیش از فرا رسیدن محرم، برگزار مى‏شد. تا بر اساس سنّت هر ساله، فرهنگ عزادارى امام حسین‏علیه السلام در جامعه زنده شود. “امام‏بارگاهها” و “ذوالجناحها”، که نقش عمده‏اى در فرهنگ عزادارى عاشوراى پاکستان دارند، فعال مى‏شدند.

 دولت پاکستان نیز خود را براى برگزارى مراسم عزادارى در فضایى امن آماده مى‏کرد تا ناامنیهاى موردى و موضعى سالهاى قبل تکرار نشود. دولت پاکستان حرکت فعالى را براى جلب همکارى و مشارکت گروهها و شخصیتهاى مذهبى و دینى انجام داد و با، رایزنیها و تشکیل جلسات، توانست در این راه موفق شده همکارى آنها را جلب نماید. همچنین با تشکیل کمیته ویژه، تدابیر امنیتى و انتظامى مؤثر و خوبى را اتّخاذ نمود. مجموعه این همکاریها و تلاشها و تدابیر توانست فضاى امنى را براى برگزارى باشکوه مراسم عزادارى عاشوراى حسینى فراهم آورد.

 مقامات سیاسى و شخصیتهاى برجسته پاکستان هر یک پیامها و دیدگاههاى خود را - که ظاهراً سنّت نیز هست - درباره عاشورا و امام‏حسین‏علیه السلام ارائه دادند که توسط رسانه‏ها و روزنامه‏هاى پاکستان منتشر شد، که به عنوان نمونه، بعضى از آنها را نقل مى‏کنیم:

 - رئیس جمهور پاکستان آقاى “فاروق احمدخان لغارى” اظهار داشت:

 “زندگانى مبارک حضرت امام حسین‏علیه السلام براى ما راه هدایت است، با پیروى از این راه ما مى‏توانیم توطئه‏هاى دشمنان را خنثى کنیم.”1

 - نخست وزیر پاکستان خانم “بى‏نظیر بوتو” در پیام خود اظهار داشت:

 “مسلمانان فلسطین، کشمیر و بوسنى باید بر سیره امام حسین‏علیه السلام عمل کنند.”2

 - استاندار ایالت پنجاب آقاى “چوهدرى الطاف حسین” گفت:

 “بهترین راه برگزارى عاشورا این است که ما نقش امام حسین‏علیه السلام را بشناسیم و فلسفه شهادت را در پرتو قرآن و سنّت ببینیم. ما باید در روز عاشورا پیمان ببندیم که طبق اصول راستى، عدل، مساوات، صبر، برادرى و تمیز حق از باطل زندگى خود را اداره کنیم.”3

 - سروزیر ایالت پنجاب آقاى “منظور وتو” گفت:

 “سانحه کربلا نقشهاى فراموش نشدنى را در تاریخ اسلام ثبت کرد. امام عالى مقام، چهارده قرن قبل از منافع مادى و شخصى خود چشم پوشید و براى سربلندى حق، بقاى دین و عظمت انسانى، خود و خانواده‏اش را فدا کرد و این راه را زنده و جاوید نمود.”4

 - استاندار ایالت سند آقاى محمود - اى -‌هارون گفت:

 “در تاریخ اسلام، میدان کربلا مقامى است که در آن جا جنگ بزرگ بین حق و باطل انجام شد. در این معرکه، به ظاهر، زور و قدرت پیروز شد ولى وقتى که آفتاب غروب کرد قدرت فاتح و نامش در تیرگیهاى تاریخ غرق شد و امام حسین‏علیه السلام آفتابى است که هیچ وقت غروب نمى‏کند. باطل نابود شد و حق سربلند گردید.”5

 - آقاى اقبال خان، رئیس شوراى ایدئولوژیک اسلامى پاکستان گفت:

 “در دهه اول ماه محرم یاد شهداى کربلا را گرامى مى‏داریم و این بر همه فرقه‏هاى اسلامى لازم است که طبق عقیده خود مراسم قرآن خوانى، سینه‏زنى، راهپیمایى و مجالس بزرگداشت برگزار کنند... در ذهن مسلمانان باشد که اگر امام حسین‏علیه السلام با یزید بیعت مى‏کرد اسلام حقیقى نابود مى‏شد و در دنیا ظلمت حاکم مى‏گردید. حضرت امام حسین‏علیه السلام بیعت را رد کرد و اسلام را حفظ نمود.”6

 - در محرم این سال حتى رهبر گروه مخالف شیعیان در پاکستان نیز در سخنرانى عمومى خود در شهر “جهنگ” با احترام، نقش و سیرت امام حسین‏علیه السلام را توصیف نمود. صدور پیامها و سخنرانیها و بیان دیدگاهها از مقامات و شخصیتهاى پاکستان، نشانه‏اى بر تلقى شدن عزادارى عاشورا به عنوان یک امر ملّى و عمومى است.

 شاخص دیگرِ ملّى تلقّى شدن عزادارى، تعطیلى رسمى در سراسر پاکستان در روزهاى تاسوعا و عاشوراى حسینى است. این دو روز جزو تعطیلات رسمى کشور است و مردم نیز فرصت خوبى براى شرکت در مراسم عزادارى دارند.

 شاخص دیگر، اختصاص یافتن برنامه‏هاى صدا و سیماى پاکستان در روزهاى تاسوعا و عاشورا براى پخش اخبار و گزارشها و نیز اجراى مراسم عزادارى و نوحه خوانى است که اولاً: اخبار عزادارى به نحو گسترده و در سطح بسیار خوبى منتشر شد. ثانیاً: برنامه‏هاى متعدد عزادارى و نوحه خوانى و ذکر مصیبت و تشریح ابعاد واقعه عاشورا در روزهاى یاد شده از تلویزیون پاکستان پخش گردید. حتى علاوه بر شبکه سراسرى تلویزیون، شبکه STNکه برنامه‏هاى خبرىC.N.N و B.B.C را در پاکستان پخش مى‏کند، در سراسر شبانه روز عاشورا از پخش برنامه‏هاى خبرى خود صرف‏نظر نموده و یکسره برنامه‏هاى ویژه عاشورا و عزادارى را پخش مى‏نمود. البته ذکر این نکته ضرورى است که برنامه‏هاى عزادارى در رسانه‏هاى پاکستان تقریباً از همان اوایل ماه محرم پخش مى‏گردید.

 روزنامه‏ها نیز نقش خوبى ایفا نمودند آنها ضمن درج اخبار و تصاویر مربوط به مراسم عزادارى و سوگوارى، اقدام به چاپ مقالات و ویژه‏نامه‏هاى خاصّ عاشورا کردند. روزنامه‏هاى انگلیسى زبان و اردو زبان پاکستان شامل روزنامه‏هاى جنگ، نواى وقت، دى نیوز، مساوات، پاکستان تایمز، خبرین، پاکستان و غیره جملگى ویژه‏نامه‏هاى خوبى را منتشر نمودند.

 این شاخص اعم از پیام دادن مقامات رسمى و سیاسى کشور، تعطیلى رسمى تاسوعا و عاشورا، اجراى برنامه‏هاى عزادارى در تلویزیون و رادیوى پاکستان در ایام مزبور، برخورد یکپارچه روزنامه‏ها و مطبوعات پاکستان در پخش اخبار و نیز چاپ مقاله‏ها و ویژه‏نامه‏ها به مناسبت عاشوراى حسینى، دال بر ملّى و عمومى تلقّى شدن مراسم عزادارى و سوگوارى سرور شهیدان حضرت امام‏حسین‏علیه السلام در کشور اسلامى پاکستان است، و مؤید این نکته است که آن بزرگوار، محبوبیت و مقبولیت خاصّى در جامعه پاکستان دارد و مردم پاکستان از این حیث با مردم ایران وجه مشترک دارند. بنابراین عامل مهمى در پیوند و یکدلى و نزدیکى دو جامعه مسلمان ایران و پاکستان به حساب مى‏آید.

 پاورقیها:

1-4) روزنامه جنگ.

5 ) مجله نداى شیعه لاهور.

6 ) همان.