سال خوش در نگاهى دیگر

سال خوش در نگاهى دیگر

سید موسى میرمدرس

 برنامه تلویزیونى “سال خوش” که پیشتر در مایه‏اى نزدیک به همین سوژه، با نام “ساعت خوش” از شبکه دوم تلویزیون پخش مى‏شد، از کارهاى جنجالى آغاز سال 74 تلویزیون بود که از جانب اهل قلم و ارباب مطبوعات، مورد نقد و بررسى قرار گرفت.

 برخى با نقد و تحلیل، ضعفهاى محتوایى و ساختارى آن را نمایاندند و پاره‏اى به دفاع مطلق از آن پرداختند و بعضى از موافقان هم با ترتیب دادن ویژه‏نامه و انجام مصاحبه‏هاى گوناگون با بازیگران، به تبلیغ آنان پرداخته، در صدد حل مشکل تیراژ خود برآمدند!

 مخالفان، عموماً بر جنبه‏هاى منفى و بدآموزیهاى آن، انگشت گذاشته، به صحنه‏هایى چون پیچانیدن جوانى در قنداقه و ادا و اطوارهاى آن چنانى و زد و خوردهاى بى‏مورد و شکستن اشیا و تکرار همان سوژه‏هاى ساعت خوش، تاخته، آن را ژانرى دیگر از شوهاى مضحک ماهواره‏اى خواندند. عدّه‏اى از طرفداران نیز بکلّى منکر عیب و نقص در مجموعه آن شدند و آمار بینندگانش را نه تنها، دلیل بر موفق بودن آن تلقّى کردند که نشانه مفید و سالم بودنش شمردند و یکسره بر مخالفان شوریدند. البته بعضى دیگر هم با پذیرش برخى از نواقص، آن را بهتر از برنامه‏هاى ماهواره‏اى دانستند و مدّعى شدند که آنها با تهیه ویژه‏نامه، از هجوم عدّه‏اى براى گرفتن امضا از بازیگران سال خوش کاسته‏اند و بدین ترتیب به خوانندگانشان خط داده‏اند که بازیگران یاد شده با شومنهاى غربى فرق دارند و نباید از جاده اعتدال بیرون رفت!

 مجموعه این دیدگاهها، موجب شد تا نگارنده در این باب، تأملاتى کند و خوانندگان فرزانه را در درستى یا اشتباه بودن آنها به داورى فرا خواند. البته مخاطبان این قلم کسانى هستند که از سر خردگرایى و درست اندیشى در مسایل نظر مى‏کنند و در تحلیل هر حادثه، همه جوانب امر را در نظر مى‏آورند و خویش را از کمند احساس رهانیده به وادى امن تعقل رسانده‏اند.

 1- بسیار دور است که کسانى به صرف شاد بودن برنامه‏اى، با آن مخالفت کنند، زیرا آثار کمدینهاى قدیمى سینماى مغرب زمین، که اتفاقاً در تلویزیون جمهورى اسلامى نیز بطور مکرّر به نمایش درآمده‏اند، مانند آثار چارلى چاپلین، لورل و‌هاردى، دیدى و غیره - که ساعت و سال خوش از جهت کمدى بودن با آنان قابل مقایسه نیستند - همواره مورد استقبال بوده‏اند و دیده نشده که کسانى از این زاویه از در مخالفت با آنها درآیند. گذشته از آن، سریالها و برنامه‏هاى صدا و سیما مانند “بعله برون” و “صبح جمعه با شما” که در مایه‏هاى ظنز تهیه شده‏اند - با این که پیراسته از نقص نیستند - جزو پرطرفدارترینها هستند.

 پس صرف شاد بودن برنامه‏اى، دلیل بر مخالفت با آن نیست و انصافاً باید پذیرفت که سال و ساعت خوش، آن سان که مدعى‏اند، در مقایسه با آثار مشابه ایرانى، چندان هم سرور آفرین و بهجت‏زا نبوده‏اند!

 2- از طرفى در ایام نوروز به واسطه تعطیلات و افزایش ساعتهاى فراغت و موانع مسافرت، براى برخى، بینندگان تلویزیون از ایام دیگر سال بیشترند و از جانب دیگر با توجه به این که سال خوش، ادامه ساعت خوش بود و نه چیز جدیدى، گرچه این دو در مقایسه با برنامه‏هاى مشابه از روشى نو پیروى کردند، بنابراین باید پرسید: آیا اگر به جاى برنامه سطحى و بى‏محتواى نوروز74 که از کانال اول پخش مى‏شد، مثلاً سریال کمدى “بعله برون” یا سریال تاریخى “هزار دستان” و مجموعه سیاسى “یکى از این روزها” یا سریال “ روزى، روزگارى” - على‏رغم پاره‏اى نواقص - براى اولین بار، پخش مى‏شدند، باز هم، آمار بینندگان برنامه یاد شده در همین حد بود؟

 به علاوه باید اذعان کرد که همیشه همه بینندگان یک برنامه، موافقان آن نیستند، به دلیل اعلام مخالفتهاى بینندگان همین برنامه، فى‏المثل این جانب شخصاً از عدّه‏اى از جوانان دختر و پسر فامیل نظرخواهى کردم و با این که تقریباً همه تماشاچى بودند ولى طرفداران به مراتب کمتر از مخالفان بودند و در نهایت همان موافقان هم علت دیدن این برنامه را فقدان سرگرمى جایگزین مى‏دانستند!

 3- در تحلیل پدیده‏هاى فرهنگى و اجتماعى، دیدگاهى راست‏تر مى‏افتد که با در نظر گرفتن همه جوانب، به تحلیل حادثه‏اى بپردازد. از این رو در یک نگرش منصفانه، برنامه مورد بحث گرچه داراى نکات مثبتى هم بود ولى نکات منفى آن، غیر قابل دفاع است و بى‏پروا باید گفت، جنبه‏هاى منفى به مراتب افزونتر از زوایاى مثبت آن است.

 در مثل، این که چند نفر از اعضاى خانواده‏اى، هر کدام تهیه و پخت غذا را به خود نسبت دهند و با ریختن غذاها بر سر سفره و شکستن ظروف، به جان هم بیفتند نه کمدى است، نه آموزشى و حتى نه سرگرم کننده! ولى صحنه‏هایى مانند به تمسخر گرفتن غرب زدگانى که فریفته عنوان دکتراى دکوراسیون مى‏شوند و برخلاف وجدان و فطرت خود به یاوه‏هاى آن به اصطلاح متخصص دکور، گوش جان مى‏سپارند، جالب بود و اتفاقاً با محتوا، و اى کاش تا پایان این برنامه، از این صحنه‏ها خلق مى‏شد که حقیقتاً از مایه‏هاى طنز (خنده نیش‏دار) برخوردار بود.

 همان طور که نفى مطلق درست نیست، دفاع مطلق هم غیر منطقى است و راه درست آن است که با استفاده از استعداد بالقوه دست اندرکاران این برنامه، با تهیه سناریوهاى محکم و ارزشمند و کارگردانى توانمند، بازیگران این مجموعه در مسیر درست هدایت شوند تا هم نسبت به کسانى که زحمتى را متحمّل مى‏شوند ناسپاسى نشود و هم با پیراستن و پالایش و زدودن نواقص، برنامه‏اى مفید ارائه گردد.

 4- در نظام ارزشى جمهورى اسلامى، میزان مطلوب بودن برنامه‏ها تنها در افزایش آمار بینندگان نیست، بلکه باید کوشید تا بینندگان برنامه‏هاى هدفمند و بامحتوا افزایش یابند و باید توجّه داشت که ارائه هر کارى در صدا و سیماى جمهورى اسلامى، تداعى جواز شرعى آن نیز هست، بنابراین استدلال به این که فلان برنامه هر چه باشد، از برنامه‏هاى ماهواره‏اى بهتر است، نادرست و غیر منطقى است، براى این که برنامه‏هایى که با این هدف، ساخته مى‏شوند نه تنها عطش تشنگان برنامه‏هاى مبتذل ماهواره‏اى را فرو نمى‏نشانند بل جمع دیگرى را هم عملاً به وادى ابتذال خواهند کشاند.

 اصولاً چرا باید در نظامى که اکنون جوانان بوسنى و هرزه‏گوین و فلسطین اشغالى و لبنان و سایر کشورهاى دربند، با الگو قرار دادن جوانانش، حماسه‏هاى جاودانه مى‏آفرینند، در مرکز آن، عده‏اى این غرور افتخارآمیز را لگدمال کنند و به خود بقبولانند که یک ساعت از وقتشان را در اختیار برنامه‏هاى مبتذل ماهواره‏اى یا ویدیویى غیر مجاز قرار دهند!

 سوگمندانه باید بر چنین روحیه‏اى گریست و به جاى ایجاد عطش کاذب در این کسان، مشفقانه راه درست را نشانشان داد. جوانى که باید امثال استاد شهید مطهرى، پرفسور حسابى و شهید دکتر چمران، الگوى رفتارى او باشند، امضاى فلان بازیگر درجه سوم و چهارم چه ارزشى براى او دارد تا نشریه‏اى افتخار کند که با تهیه ویژه‏نامه سال خوش، از میزان مراجعه کنندگان به بازیگران آن کاسته است!

 و اصولاً چه نیاز و کمبودى برخى از جوانان ما دارند که با کشیدن ته مانده سیگار یا نوشیدن ته شیشه نوشابه فلان بازیگر رده چندم، افتخار کنند و یا فلان دختر مدرسه‏اى به عشق دیدار با چنین کسانى، از خانه فرار کند؟ آیا تزلزل کانون خانواده و ناهنجاریهاى اجتماعى غرب، هنوز ما را به تأمل وادار نکرده است تا تازه به فکر این بیفتیم که شبیه برنامه‏هاى ماهواره‏اى آنان را در کشور اسلامى‏مان ارائه دهیم و فراموش کنیم در کشورى به سر مى‏بریم که از نظر فرهنگى حتّى در زمینه آثار کمدىِ مکتوب، سرآمد است.

 هنر پیشه‏گان آمریکا و اروپا، که از عوامل دست اول ابتذال و نابسامانى در کشورهاى خود به شمار مى‏روند، خود و خانواده‏هایشان نیز در این دام بلا گرفتار آمده‏اند و اخیراً در خبرها آمده بود که دختر “مارلون براندو” هنرپیشه معروف آمریکایى به دلیل اعتیاد به مواد مخدر و افسردگى خودکشى کرد و این در حالى است که پسر او نیز محکومیت ده ساله زندانش را مى‏گذراند!

 5- عمده بینندگان برنامه سال خوش، جوانان و نوجوانان بودند؛ یعنى کسانى که در مرحله جستجوى مدل و اسوه هستند، بنابراین اگر الگوهاى شایسته به آنان معرفى شوند، مى‏کوشند تا خود را با آنان هماهنگ سازند و به همین ترتیب اگر الگوهاى کاذب به آنان شناسانده شوند.

 از این رو، باید نقش تخریبى کاراکتر بى‏مسؤولیتى چون “سعید” یا ساده‏لوحى چون “حسنى” را جدّى گرفت!

 بارى امروز دنیا، با زبان هنر و ابزار تکنولوژى اهداف خویش را تعقیب مى‏کند، از این جهت، دست اندرکاران صدا و سیما به جاى دل خوش داشتن به وضع موجود - گرچه تلاشهاى مثبتى صورت گرفته است - عرصه‏اى پدید آورند تا برنامه‏سازان متعهد و صاحب دانش و فن، به خلق و تولید آثار جذّاب و پرمحتوا بپردازند و پاره‏اى از نشریات هنرى و ورزشى نیز پیش از آن که به افراط و تفریط روى آورند، در اعتدال و مصلحت، اندیشه نمایند و فراموش نکنند که مطبوعات، آینه فرهنگى جامعه‏اند و معمولاً ارباب قلم جزو فرهیختگان و فرزانگان هر جامعه‏اى به شمار مى‏روند، از این رو غالباً تأمل در نقد و تحلیلهاى آنان رهیافتى بر داورى درست درباره پدیده‏هاست.

 جوانان به مقتضاى فقدان تجربه، چه بسا چیزهایى را مفید بپندارند در حالى که به زیان آنهاست و اى بسا امورى را ناخوش دارند که به مصلحت آنهاست، وظیفه هنرمندان و نویسندگان ارائه طریق و نشان دادن جهات امور به آنهاست، نه سوء استفاده از نیاز طبیعى آنان و تشویق و کشاندشان به کژ راهه‏ها.

 “والسلام على من اتبع الهدى”