دانستنى هایى از قرآن
راز بعثت پیامبران
((و لقد بعثنا فى کل امه رسولا إن اعبدوا الله واجتنبوا الطاغوت, فمنهم من هدى الله و منهم من حقت علیه الضلاله فسیروا فى الارض فانظروا کیف کان عاقبه المکذبین)).(سوره نحل, آیه36)
ما در میان هر امتى پیامبرى را برانگیختیم که (اى مردم) خداى را بپرستید و از طاغوت و طغیانگرى دورى کنید. برخى را خداوند مورد لطف قرار داده و هدایت کرد و برخى در گمراهى فرو رفتند (پس آنان را رها کرد) بنابراین در سرزمین هاى آنان بگردید و بنگرید سرانجام تکذیب کنندگان چه گونه بود؟
((لقد بعثنا فى کل امه رسولا)) : در میان هر امتى رسول و فرستاده اى را فرستادیم. معلوم مى شود بعثت انبیا اختصاص به امتى ویژه ندارد, بلکه این یک سنت الهى است که در میان تمام اقوام و امتها جریان داشته و برقرار بوده است و علتش هم نیاز مردم به رسول است که احکام خدا را تبیین و تشریح نماید و خداوند هم ـ بى گمان ـ بر نیاز مردم واقف است, لذا بعثت را تعمیم داده تا هیچ قومى در روز رستاخیز بهانه اى نداشته باشند و حجت بر تمام مردم تمام شود.
((إن اعبدوا الله واجتنبوا الطاغوت)) : علت و انگیزه بعثت در این دو جمله کوتاه نهفته است: 1ـ اعبدوا الله 2ـ اجتنبوا الطاغوت. حقیقت بعثت پیامبر چیزى جز این نیست که مردم به بندگى و پرستش خدا روى آورند و از آن چه طاغوت است و غیر خدایى است دورى جویند.
طاغوت مصدر است و معنایش تجاوز و تعدى از حد بودن حق مى باشد. اسم مصدر آن ((طغوى)) است. راغب در مفردات اللغه اش مى گوید: ((الطاغوت عباره عن کل متعد و کل معبود من دون الله)) طاغوت عبارت از هر متجاوز و معبودى غیر از خدا است. این کلمه هم در مفرد به کار مى رود و هم در جمع. در مفرد مثل همین آیه و در جمع مانند آیه سوره بقره که در آن مى فرماید: ((إولیاوهم الطاغوت)) که در این جا طاغوت به صورت جمع آمده است. برخى طاغوت را شیطان خوانده اند, ولى اختصاص به شیطان ندارد بلکه تمامى شیاطین انسى را نیز در بر مى گیرد.
((فمنهم من هدى الله)): گروهى را خداوند مورد لطف خود قرار داده و هدایت کرد. بدیهى است که منظور از هدایت در این جا, بیان دلیل و ارشاد نیست چرا که بیان دلیل و ارشاد, عمومى است و اختصاص به اهل ایمان ندارد.
((و منهم من حقت علیه الضلاله)) : و گروهى از دعوت پیامبران اعراض کرده و روى برگرداندند, پس خداوند آنها را در گمراهى رها کرد و خوارشان ساخت. معلوم مى شود ایمان به پیامبر یا انکار او نیز اختصاص به یک امت ندارد بلکه در میان تمام امت ها و ملت ها وجود داشته است.
آنان که ضلالت بر آنها ثابت و لازم شده است, معنایش این نیست که خداوند به عنوان مجازات, انسان ها را به گمراهى مبتلا مى نماید زیرا در جاى دیگر مى فرماید: ((فان الله لایهدى من یضل)) پس معلوم مى شود قبلا ضلالتى بوده است که خداوند آن را تثبیت کرده و به خود نسبت داده است. این ضلالت را خود انسان با اختیار خود به وسیله اعمال و کردار ناشایسته اش براى خویش ایجاد مى کند. وگرنه نسبت دادن آن ضلالت به خداوند درست نیست. خدا کسى را در ضلالت رها مى سازد که خود مستوجب و مستحق آن است. ببینید در آیه اى مى فرماید: ((فلما زاغوا ازاغ الله قلوبهم)) وقتى آنها منحرف شدند, خدا قلوبشان را به انحراف واداشت یا مى فرماید: ((والله لایهدى القوم الظالمین)) خداوند آنان را که ظلم و تعدى به خویشتن یا به دیگران کردند, هدایت نمى کند. البته نخستین ظلم, ظلم به خویش است; کسى که در گناه غوطه ور شد, پیش از آن که به دیگران ستم کند به خود ستم روا داشته و به خود تجاوز نموده است. تجاوز از قانون الهى, ظلم به خویشتن است و اگر کسى به خود رحم نکرد, نباید منتظر رحمت از خداى رحمان باشد.
((فسیروا فى الارض)) این التفات از غیبت به خطاب براى این است که سخن تإثیر بیشترى داشته باشد و حجت بر مردم تمام شود.
در سرزمین هاى آنان که تکذیب رسالت و انبیاى الهى کردند سیر کنید تا اگر سخن مرا که رسول خدایم باور نمى کنید, خود با دیدگان خویش ویرانى ها و خرابى هاى آنان را تماشا کنید و ببینید که چگونه گرفتار عذاب و عقوبت شدند. و از این ویرانى ها عبرت بگیرید تا سرنوشت شما مانند سرنوشت آنان نشود.
مطلب جالبى علامه طباطبایى در این زمینه دارند که خلاصه اش را عرض مى کنیم: ((رسالت و دعوت پیامبر از باب اراده تکوینى نیست که وقتى مى گوید: بت ها را عبادت نکنید, مشرکین مجبور به آن شوند و بگویند دعوت, آسمانى نیست و این مرد در ادعاى نبوتش دروغ مى گوید بلکه دعوت نبوى هم مانند سایر دعوت ها عادى است. خداوند هم به خاطر آن اشخاصى را مبعوث مى کند تا شما را به عبادت خدا و دورى از طاغوت ها دعوت کنند, و حقیقت این دعوت انذار و تبشیر است. دلیل بر این معنى هم آثارى است که از امت هاى گذشته باقى مانده و از نزول عذاب حکایت دارد. ))
امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه مى فرماید: ((ما بعث الله نبیا قط الا بولایتنا والبرائه من عدونا...; خداوند هیچ پیامبرى را نفرستاده جز با ولایت ما و تبرى جستن از دشمنانمان.))
به امید این که خداوند ولایت ائمه معصومین علیهم السلام و برائت از دشمنانشان را به ما مرحمت فرماید و ما را در ولایتمان پابرجا و مستحکم سازد, ((ربنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا و هب لنا من لدنک رحمه انک إنت الوهاب)).
