دانستنیهایى از قرآن
درود و صلوات بر پیامبر

ان الله و ملائکته یصلون على النبى یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما

(سوره احزاب ـ آیه 56)

همانا خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود مى فرستند, پس شما اى مومنان بر او صلوات بفرستید و سلام گوئید (تسلیم فرمانش باشید)
صلاه: صلاه در اصل به معناى انعطاف است و صلاه خدا بر پیامبرش به معناى انعطاف او قرین رحمتش به پیامبر است و چون در اینجا صلاه مقید نیست لذا انعطاف کامل و مطلق خداوند را نسبت به پیامبرش مى رساند.
ملاحظه مى کنید, قبل از اینکه خداوند از مومنین بخواهد که بر پیامبرش درود بفرستند, خود و فرشتگانش بر او درود و صلوات مى فرستند و صلوات مومنین نیز انعطاف آنها بوسیله درخواست رحمت براى آن حضرت است.
صافى از على بن ابراهیم قمى نقل مى کند که: صلوات خدا بر پیامبر, پاک کردن آن حضرت و ستودن اوست و از سوى مردم دعا کردن و طلب رحمت براى اوست و اقرار نمودن به فضل و مقام والایش و تصدیق فرمانش و اطاعت بى چون و چرا از اوامرش و اجتناب و دورى جستن از نواهیش. و سلام بر او یعنى تسلیم به ولایت و هرچه او آورده است.
یا سید الانام درود جناب تو
ورد زبان ما است مه و سال و صبح و شام
نزدیک تو چه فرستیم ما ز دور
در دست ما همین صلوات است والسلام
و همانا این درود فرستادن خداوند بر پیامبرش به مراتب بالاتر و فضیلتش افزونتر است از شرافت آدم که ملائک را فرمان به سجده اش داد, زیرا در آنجا خداوند نمى تواند شریک آنان در آن فعل باشد ولى در اینجا خداوند همراه فرشتگان و تمام مومنان بر پیامبر صلوات و درود مى فرستند.
عقل دوراندیش مى داند که تشریفى چنین هیچ دین پرور ندید و هیچ پیغمبر نیافت.
این چه عظمت و چه مقامى است که خداوند, خود, قبل از ملائکه و بندگانش بر این انسان کامل صلوات فرستد و آنگاه تمام فرشتگان و مردم را دستور اکید دهد که بر او صلوات بفرستید و سلام و تعظیم کنید و در برابر فرمانش گردن نهید.
به جامه خانه دین خلعت درود و سلام
چو گشت دوخته بر قامت تو آمد راست
نشان حرمت صلوا علیه بر نامت
نوشته اند و چنین منصبى شریف تورا است
آرى! او یک انسان عادى نیست هرچند از میان شما مردم برخاسته. از یاد نبرید که خداوند تمام جهان هستى را به خاطر وجود مقدسش آفریده است که در حدیث قدسى خطاب به این معبود والایش فرماید: ((لولاک لما خلقت الافلاک))
تو اصل وجود آمدى از نخست
دگر هرچه موجود شد فرع تست
ندانم کدامین سخن گویمت
که والاترى زآنچه من گویمت
تو را عز ((لولاک)) تمکین بس است
ثناى تو طه و یاسین بس است
یصلون: چرا واژه ((یصلون)) آورده است؟ این کلمه, مضارع است و معناى پیوستن دارد, معلوم مى شود همواره خدا و فرشتگان بر او درود و رحمت مى فرستند.
سلموا: سلموا ممکن است به دو معنى بیاید: اول ـ تسلیم در برابر فرمان ها و اوامر پیامبر چنانکه در آیه اى دیگر فرموده است: ((ثم لا یجدوا فى انفسهم حرجا مما قضیت و یسلموا تسلیما)) ـ و آنگاه مومنان از قضاوت و داورى تو هرگز در دل خود ناراحت نشوند و کاملا تسلیم فرمانت باشند.
امام صادق علیه السلام در پاسخ ابو بصیر که پرسید معناى تسلیم در این آیه چیست, مى فرماید: ((هو التسلیم له فى الامور)) یعنى کاملا در برابر او سر تسلیم فرود آورند و اطاعتش کنند.
دوم ـ به معناى سلام فرستادن بر پیامبر و گفتن ((السلام علیک)) به آن حضرت است که معنایش دعا براى سلامتى او در پیشگاه رب الارباب است.
ابوحمزه ثمالى از کعب بن عجره ـ که یکى از اصحاب رسول الله(ص) است ـ نقل مى کند که: ((لما نزلت هذه الایه قلنا یا رسول الله هذا السلام علیک قد عرفناه, فکیف الصلاه علیک؟)) سلام بر تو را فهمیدیم, چگونه بر تو صلوات بفرستیم؟ فرمود: بگوئید: ((اللهم صل على محمد و آل محمد کما صلیت على ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید و بارک على محمد و آل محمد کما بارکت على ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید))
البته ممکن است هر دو معناى سلام مورد نظر باشد که ضمنا هر دو بازگشتشان به یک معنى است زیرا کسى که به آن حضرت با خلوص سلام مى کند و از خداوند براى آن حضرت درخواست سلامتى مى کند, قطعا به او عشق مى ورزد و او را واجب الاطاعه مى داند و از او اطاعت مى کند چه عاشق پیوسته پیرو معشوق است.
ابن حجر در کتاب صواعقش نقل مى کند که پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: ((لا تصلوا على الصلاه البترإ)) ـ بر من صلوات ناقص نفرستید. عرض کردند: صلوات ناقص چیست؟ فرمود: تقولون اللهم صل على محمد و تمسکون بل قولوا اللهم صل على محمد و آل محمد: اینکه تنها بگوئید صلوات بر محمد و ساکت شوید و ادامه ندهید, بلکه باید بگوئید: اللهم صل على محمد و آل محمد.
عایشه از رسول اکرم صلى الله علیه و آله وسلم نقل مى کند که فرمود: ((لا یقبل صلاه الا بطهور و بالصلاه على)) نمازى پذیرفته نمى شود جز با طهارت و با درود فرستادن بر من. و لذا در تشهد و سلام نماز, نه تنها شیعیان بلکه عموم اهل سنت نیز بر پیامبر و آلش صلوات مى فرستند هرچند برخى مانند ابو حنیفه آن را سنت دانسته و واجب نمى داند ولى قطعا شافعى آن را در نماز واجب و فرض مى داند چه خود در بیت شعر معروفش مى گوید:
اى اهل بیت پیامبر! محبت شما از سوى خداوند در قرآن واجب عظیم شده و در عظمت مقام شما همین بس که هر کس در نماز واجب یومیه اش بر شما صلوات نفرستد, نمازش باطل خواهد بود.
به امید اینکه با خلوص بر آن حضرت و اهل بیت گرامش صلوات بفرستیم تا شاید ما نیز کفه اعمالمان در روز رستاخیز سنگین شود و به شفاعت حضرتش نائل آئیم.