سجاده خونین‏

اشاره‏

پرداختن به ابعاد مختلف زندگى شخصیت‏هاى بزرگ تاریخ اسلام و انقلاب اسلامى، ضمن تجلیل از ایشان و ارج نهادن بر تلاشها و مجاهدتهایشان، گرفتن ره توشه‏اى از فضیلت‏هاى بى مثال آنهاست، پیروى از الگوهاى برجسته‏اى که عمر شریف خود را در راه رسیدن به مقامات علمى و معنوى صرف نموده‏اند، جزء برنامه‏هاى تربیتى آیین آسمانى اسلام به شمار مى‏رود. تاریخ اسلام نمونه‏هاى فراوانى از این شخصیت‏هاى نامى را در خود جاى داده است، باید ضمن معرفى این ذخایر گرانبها، نسل امروز و فرداى میهن اسلامى را با یادگارى به جا مانده از این فرزانگان آشنا سازیم. شهید مدنى یکى از هزاران ستاره درخشان آسمان هدایت است که زوایاى زندگى او سرشار از درسهاى آموزنده است، قدمى برنداشت جز براى رضاى خدا، عاشق پاکباخته ولایت بود و صاحب اخلاق پسندیده، او که عمرى را در تهذیب نفس و خدمت به اسلام و تربیت فرزندان اسلام گذراند، سرانجام با رجعتى سرخ، کسوت زیباى شهادت را در محراب عشق بر تن کرده و مانند جد بزرگوارش نداى «فزت و ربّ الکعبه» سر داد. و این همه ما را بر آن داشت، تا برگى از دفتر زندگى سراسر افتخار این اسوه اخلاص را جهت عرضه به جوانان الگو خواه و نمونه طلب تقدیم برنامه سازان نماییم، امید که مثل همیشه حرمتشان را پاس داشته و در ترویج اهداف مقدسشان کوشا باشیم.

 پاسدار اسلام‏

سلام بر او، روزى که زاده شد و روزى که جامه سرخ شهادت بر تن نمود و روزى که با افتخار در پیشگاه عدل الهى حاضر خواهد شد. قلم را یاراى توصیف آن بزرگ مرد نیست اما بر حسب تکلیف و وظیفه، زندگى سراسر افتخار این الگوى عشق و ایثار را در شش محور زیر پى مى‏گیریم.

محور اول: دوران کودکى و ابعاد علمى شهید مدنى‏

ولادت و دوران کودکى

در یکى از روزهاى به یادماندنى در سال 1293 شمسى (1333.ق) در شهرستان آذرشهر(1)یکى از شهرهاى آذربایجان شرقى در کانون با صفاى خانواده‏اى نجیب، فرزندى پا به عرصه وجود گذاشت که بعدها خدمات ارزشمندى از خویش به یادگار گذاشت. پدرش به واسطه عشق و ارادت فراوانش به امیرمؤمنان على(ع) یکى از القاب آن حضرت یعنى اسد اللّه را براى او انتخاب کرد. سید اسد اللّه در 4 سالگى مادر خود و در 16 سالگى پدرش را از دست داد و از آن سنین نوجوانى به ناچار مسئولیت سنگین اداره زندگى نامادرى و سه کودک یتیم را بر عهده گرفت.

تحصیلات‏

از همان دوران کودکى، آثار نبوغ و استعداد در ایشان نمایان بود و زودتر از همسالان خود به فراگیرى علم علاقه نشان داده و پیشرفت چشمگیرى نمود. هرچند در زمان حیات پدر، خواندن و نوشتن را در حد ابتدایى در مدرسه طالبیّه فرا گرفت، اما مرگ پدر، او را از ادامه راه باز نداشت و علوم مقدماتى را نزد علماى آذرشهر، از استادانى چون: میرزا محمد حسن منطقى و میرزا محسن میر غفارى آموخته و سپس براى ادامه تحصیلات عازم حوزه علمیه قم شد.

هجرت به قم‏

هجرت ایشان به قم در حالى صورت گرفت که اسلام و روحانیت از یکسو، باخودکامگى و استبداد رضاخان و از سوى دیگر با ظهور روشنفکران غربزده مواجه بود؛ به نحوى که عرصه تلاش براى تبلیغ اسلام تنگ شده بود. در چنین شرایطى سید اسداللّه حجره بزازى پدرى را در «راسته بازار» ترک کرده و مشکلات هجرت را به جان خرید. او در پاسخ به اعتراض دوستانش که باو گفتند: اکنون وقت این سفر نیست چرا که رضاخان فعالیت علماى اسلام را محدود ساخته و اجازه تبلیغ نمى‏دهد، مى‏گفت: «حداقل براى خودم که ملا و واعظ مى‏شوم.»(2)
از همان اوایل ورود به حوزه، رفتار و کردار و تقوا و فضیلت ایشان بسیار مورد نظر علما و بزرگان واقع شد؛ بنحوى که آیت اللّه مشکینى مدظله در این مورد مى‏فرماید: تقوا و علم ایشان سخت مرا تحت تأثیر قرار داده بود. مدنى سخت کوش در این شهر پرآوازه، در پاى درس آیت اللّه حجت کوه کمرى(ره) و آیت اللّه سید محمد تقى خوانسارى(ره) حاضر و به اندوخته‏هاى علمى خود مى‏افزود و از هیچ کوششى در راه کسب فیض فروگذار نبود. او مدت چهار سال از دروس فلسفه و عرفان و اخلاق امام خمینى(ره) نیز بهره‏مند گردید.(3)

هجرت به نجف اشرف‏

شهید مدنى از همان دوران جوانى مبارزات سیاسى خود را براى سرنگونى رژیم حاکم آغاز کردند به علت مبارزه با فرقه گمراه بهائیت از قم به همدان و سپس به آذرشهر تبعید شدند. پس از اتمام دوره تبعید در سال 1363ق (چهل سالگى) به زیارت خانه خدا رفت و پس از انجام مراسم حج، براى ادامه تحصیل، به سوى نجف اشرف رهسپار گردید و از محضر اساتید بلند پایه‏اى همچون آیت اللّه العظمى حکیم و آیت‏العظمى شیرازى و سپس از محضر امام امت(ره) بهره‏هاى فراوانى بردند.

در کرسى استادى‏

شهید مدنى در زمانى کوتاه، توجه اساتید بزرگ حوزه نجف را به خود جلب کرد و در چندین رشته درسى از جمله کفایه، رسایل، مکاسب،درایه، به دستور مراجع بزرگوار کلاس درس برپا نمود. حضرت آیت اللّه‏راستى کاشانى در مقام توصیف مقام علمى ایشان مى‏گوید: در آن ایّام که ما در خدمتشان بودیم مراحل اجتهاد را طىّ کرده و مشغول تدریس دروس مختلف بودند و از درس ایشان محصلین زیادى استفاده مى‏نمودند، به گونه‏اى که در نجف درس ایشان، از همه درسها، پرجمعیت‏تر بود و شاگردانشان بایک عشق و علاقه خاصى در درس ایشان شرکت مى‏جستند. ایشان روزانه 7 الى 8 درس برگزار مى‏کردند.(4)
خود ایشان مى‏گوید: وقتى در نجف بودم عده‏اى از من خواستند رساله (توضیح المسائل) بنویسم که مخالفت کردم، براى این که مراجعى چون حضرت آیت اللّه خمینى وجود داشت که باید همه از ایشان تقلید مى‏کردیم.(5)

محور دوم: امام و شهید مدنى‏

آیت اللّه مدنى، اطاعت از اوامر امام خمینى(ره) را همیشه براى خود و دیگران واجب و لازم مى‏دانستند و علاقه خاصى به امام داشتند؛ امام امت نیز متقابلاً به ایشان علاقه ویژه‏اى داشتند؛ تا جایى که در جریانات همدان، حضرت امام به ایشان مى‏نویسند: «شما سید العلماء الاعلامید» او را دست راست خود به حساب مى‏آورند که، کنایه از شرافت و اهمیت ایشان است. یکى از شخصیت‏هاى آذربایجان به امام امت عرض مى‏کنند: آیت اللّه مدنى با توجه به کسالتى که دارند، ملاحظه حال خود را نمى‏کنند و در بیست و چهار ساعت، فقط سه ساعت استراحت مى‏کنند. امام فرمودند: اگر ما و مدنى استراحت کنیم چه کسى کارها را انجام مى‏دهد؟ مدنى دست راست من است.(6) سخنان امام همیشه معیار دقیق و روشنى براى شناخت اشخاص و ویژگى‏هاى آنهاست. امام درباره خصوصیات ایشان فرمودند: شهید مدنى از چهره‏هاى کم نظیرى بود که به حد وافر از علم و عمل و تقوى و تعهد و زهد و خودسازى برخوردار بود.

اطاعت بى چون و چرا از رهبر

آیت اللّه راستى کاشانى مى‏فرماید:
مى‏توان تعبیر کرد که شهید آیت اللّه مدنى، فدایى و فانى در امام بود. از سویى دیگر، ایشان بسیار مورد اعتماد امام بودند و امور حساسى که پیش مى‏آمد، امام به ایشان واگذار مى‏کرد.(7)
از نقطه نظر حجة الاسلام بروجردى (داماد شهید محراب): شهید مدنى با این جلالت علمى و کفایت و لیاقت شخصى، در مقابل امام راحل، کاملاً مطیع و دربست در اختیار ایشان بود. بلکه مى‏توان گفت فانى در امام عزیز بود و بى‏نهایت به او عشق مى‏ورزید، یکى از اقوام نقل مى‏کرد، یک روز نشسته بودیم، شهید مدنى تلویزیون را روشن کردند؛ به محض اینکه تصویر حضرت امام(ره) در صفحه تلویزیون ظاهر شد، بى اختیار خم شدند و تصویر مبارک امام را بوسیدند.(8) آیت اللّه ملکوتى نیز مى‏گویند: دید شهید مدنى نسبت به امام در یک کلمه خلاصه مى‏شود و آن اینکه او به تمام معنى فانى در امام بود؛ به نحوى که هیچگاه نظر خودش را مقدم بر نظر امام نمى‏دید و در تمام مراحل امام را در نظر داشت. شهید مدنى بارها فرمود: دینم به من مى‏گوید باید امروز خودت را فراموش کنى و خود را زیرپاى این مرد (امام خمینى) بگذارى تا یک قدم بالا بیاید و به دنبال ایشان حرکت کنى.
همچنین مى‏فرمود: امام هر زمانى فرمانى بدهد باید بدون چون و چرا آن را اطاعت کنیم، حتى اگر به ضرر جانمان هم باشد و بارها دیده مى‏شد به محض اینکه پیام امام به دست ایشان مى‏رسید تمام کارها را تعطیل مى‏کرد و دنبال آن چیزى که امام مى‏فرمود حرکت مى‏کرد به طورى که اطاعت از اوامر امام را واجب و لازم مى‏دانستند و این خود نشانگر تواضع عمیق و ایمان راسخ ایشان بوده پس از به شهادت رسیدن آیت اللّه شهید قاضى طباطبایى توسط گروهک فرقان، امام خمینى(ره) باصدور فرمانى ، شهید مدنى را به عنوان نماینده تام الاختیار خود و امام جمعه تبریز منصوب مى‏نمایند. نزدیکان شهید مدنى نقل مى‏کنند: زمانى که به ایشان اطلاع دادند حضرت امام فرمانى به این مضمون صادر کرده‏اند که به تبریز بروید، ایشان شبانه عازم حرکت شدند و هرچه به ایشان اصرار کردیم که حداقل صبح حرکت نمایید، خطاب به ما فرمودند: اگر تا صبح زنده نمانم جواب خدا را در فرداى قیامت چه بدهم؟».(9)

استفاده از درس اخلاق استاد

شهید مدنى از کلاس اخلاق علمى و عملى امام بهره فراوان برد و همین درس نیز باعث شد تا امام را در مقام عمل بالاتر و برتر از مرز علم بیابد و عشقش نسبت به ایشان فزونى یابد. او با داشتن چنین معلم اخلاقى، بیش از هرچیز به طهارت نفس و تقوا اهمیت مى‏داد. و حتى پیروزى بر دشمنان و طاغوتیها را زمانى مفید و مؤثر مى‏دانست که همراه با تقوا و اصلاح نفس باشد و با بیان گیرا و شیرین خود مى‏گفت:
ما باید بدانیم وقتى مى‏توانیم از این پیروزى استفاده ببریم که، اول نفسمان را اصلاح کرده باشیم، به این معنا که، اگر نفسمان اصلاح نشده باشد پیروزى به هر حدى برسد چاره دردهاى ما نخواهد بود. همه طاغوتها را سرکوب کردن، وقتى به دردمان مى‏خورد که در مملکت بدن خودمان حکومت الله مستقر شده و حکومت طاغوت ریشه کن شود.(10)
و این مرید و مراد به واقع در مملکت وجود خویش حکومت الله را مستقر کرده و عمرى را در تهذیب نفس گذرانده بودند. آنچه مى‏گفتند و به دیگران تعلیم مى‏دادند، خود در صف مقدم عاملین آن بودند. و گرنه چگونه مى‏توانستند در مقام معلم و مربى و اسوه براى دیگران، قرار گیرند و قلوب آنها را مالامال از محبت خود ساخته و به تسخیر خود در آورند. آنها مردان عمل بودند و تمام رفتار و کردار و گفتارشان حساب شده و دقیق بود و خداى را ناظر اعمال خود مى‏دانستند. شهید مدنى مى‏فرمود: «وقتى من مردم را به کار یا تظاهرات دعوت مى‏کنم؛ باید اول خودم اقدام کنم و در پیشاپیش مردم باشم، تا اگر صدمه‏اى وارد شود، ابتدا متوجه خودم باشد». آنها بواسطه اطاعت و عبودیت محض، قلوبشان حرم امن الهى گشته و سخنانشان رنگ خدایى گرفته و تا اعماق روح انسان نفوذ مى‏کرد و آدمى را منقلب مى‏ساخت. فضایل اخلاقى در وجودشان ریشه دوانده و تا پایان عمر آنها را همراهى مى‏کرد و مراحل تثبیت خلق نیک و زدودن اخلاق زشت را پشت سر گذاشته بودند و با محاسبه مداوم نفس و مراقبت از خود، تا بدانجا رسیدند که تمام اعمال و رفتار و حرکات و سکناتشان در مدار رضایت الهى قرار گرفت. ما از آن زندگى سراسر آموزنده، نکاتى را انتخاب کرده‏ایم تا ببینیم که این «از خود رستگان و به خدا رسیدگان» چگونه فرمایش مولاى متقیان على(ع) «کونوا دعاة الناس بغیر السنتکم ؛ مردم را نه با گفتار بلکه با عملتان هدایت کنید» را جامه عمل پوشاندند و به بالاترین مدارج انسانى رسیدند.

محور سوم: جلوه‏هاى رفتارى شهید مدنى‏

احتیاط در بیت المال‏

در رویه عملى علماى بزرگ - با وجود اینکه مبالغ زیادى از وجوه شرعى پیش آنهاست - مى‏بینیم که سعى دارند که زندگى خود را هم سطح زندگى مردم ضعیف قرار دهند؛ چرا که دستور اخلاقى خود را از مولاى متقیان على(ع) گرفته‏اند که فرمود:
«اِنَّ اللّهَ فَرَضَ عَلى اَئِمَةِ العدل اَن یَقدِرُوا اَنفُسَهُم بِضَعَةِ النّاسِ(11)؛
خداوند بر رهبران عدالت واجب کرده است که خود را هم سطح مردم ضعیف قرار دهند».
هرچند اموال زیادى در اختیار شهید مدنى بود اما ساده زیستى در سراسر زندگى او مشهود بود، چنانچه گفته‏اند پس از شهادت ایشان، مبلغ 9360 تومان اموال شخصى از او در تبریز باقى ماند و بقیه حدود 14 میلیون تومان از وجوه شرعى بود که در اختیار نماینده امام حضرت آیت اللّه مشکینى مدظلّه‏العالى قرار گرفت. شدت احتیاطشان به حدى بود که دوست و آشنا و غریبه برایش تفاوتى نداشت.

اهمیت دادن به جوانان‏

آیت اللّه‏مدنى به جوانان عشق مى‏ورزیدند و توجه خاصى به این قشر پرجنب و جوش جامعه داشت. وقت معینى از روز را به جوانان اختصاص مى‏داد و ساعتها سئوالات گوناگون آنها را پاسخ مى‏گفت. در پاسخ به سؤال یکى از نزدیکانش که پرسیده بود، حاج آقا! چرا این قدر وقت خود را به این بچه‏ها اختصاص مى‏دهید، در حالى که از وضعیت جسمانى خوبى برخوردار نیستند؟گفته بودند «اگر من آغوشم را براى بچه‏ها و جوانان باز نکنم، آغوشهاى باز شده نگران کننده‏اى هست که اینها را در مى‏یابد.»(12)
لازم به ذکر است که شهید بزرگوار زین الدین نیز در خرم آباد با شهید مدنى آشنا شد. و برخورد ایشان چنان تأثیرى در وجود این جوان برجا گذاشت که بعدها توانست با جذب و اداره جوانان قمى خدمات ارزنده‏اى در پیشبرد جنگ تحمیلى از خود نشان دهد و سرانجام مانند استاد اخلاق خود جامه سرخ شهادت را بر تن نماید.

مناجاتهاى نیمه شب‏

یکى از خصایص علماء توجه زیاد به عبادت است، بزرگان حتى‏الامکان نوافل راترک نمى‏کنند و تقوا تنها لقلقه زبانشان نیست، بلکه سیر و سلوک در زندگیشان، همواره جایگاه ویژه‏اى دارد. آنها لحظه‏اى از ذکر و نام خدا غافل نیستند. مرحوم آقا میرزا جواد ملکى در کتاب اسرار الصلاة درباره آنها مى‏گوید:
این روایات را انکار نکن؛ خدا را شاهد مى‏گیرم که من از متهجّدین و شب زنده داران کسى را مى‏شناسم که به هنگام سحر صداى فرشته‏اى او را بیدار مى‏کند و او را به لفظ آقا خطاب مى‏کند و آن شخص به این خطاب بیدار مى‏شود و به نماز شب مى‏ایستد.(13)
از بین نمونه‏هاى فراوان، مى‏توان به امام خمینى و شهید محراب اشاره کرد.
خواب امام در ساعت معینى شروع مى‏شد و رأس ساعت 2 نیمه شب جهت اقامه نماز شب از خواب بر مى‏خاستند و تا 4 صبح به راز و نیاز با محبوب و شب زنده دارى مشغول بودند. برخى مواقع که ما شبها بالاى سر امام بودیم مى‏خواستیم، ایشان را براى نماز شب بیدار کنیم، همین که موقع نماز شبشان فرا مى‏رسید خودشان به حالت عجیبى از خواب بیدار مى‏شدند که گویى کسى ایشان را صدا کرده باشد.(14)
شهید مدنى نیز هر شب، نماز شب را اقامه مى‏نمودند و گفتار و کردار و سکنات و در یک کلام زندگیش با خدا در آمیخته بود. اطرافیانش مى‏گویند وقتى ما حالات ایشان را مى‏دیدیم خیال مى‏کردیم روح در قالب او نیست. آقاى بهاءالدینى (داماد ایشان) در خاطراتش مى‏گوید: ما حالات نورانى و با صفاى ایشان را در مناجاتهاى نیمه شبشان، نظاره گر بودیم. در نیمه شب یک روز تابستانى در محلى نزدیک همدان، من دیدم از میان درختان باغ صداى ناله مى‏آید، از رختخواب که بلند شدم دیدم آقا (آیت اللّه مدنى) نیست و رفته در میان درختان گریه مى‏کنند و مى‏گوید: خدایا من آمدم، اگر تو به من جواب ندهى و رهایم سازى، کیست که مرا دریابد! اینها را مى‏گفت و اشک مى‏ریخت.(15)

عشق به ائمه اطهار(ع)

شیفتگان مکتب آل محمد(ص) از کمال عشق و تعبد نسبت به اهل بیت برخوردارند. این روحیه به شدت در شهید محراب به چشم مى‏خورد. خود ایشان در اینباره مى‏گوید: «وقتى به مشهد آمدم حاجتى داشتم و آن را به امام رضا(ع) عرض کردم، اما تا 12 روز اثرى ندیدم، روز دوازدهم به امام عرض کردم: اى امام! من از افرادى نیستم که زود دست بردارم، تا وقتى حاجتم را برآورده نکنى از در خانه ات نمى‏روم، فرداى آن روز در مسجد نماز مى‏خواندم، پس از نماز مردى که با امام(ع) ارتباط قلبى داشت ؛ دستش را روى شانه من گذاشت و فرمود: سید حاجتت برآورده شد! و همین طور نیز شد و به آنچه مى‏خواستم رسیدم.»(16)در نجف اشرف هم که بودند، سالى چند بار با پاى پیاده به کربلا مى‏رفتند ایشان در این سفرها، قافله سالار بودند و در بین راه با ابراز احساسات پاک به ائمه(ع) دوستانش رامنقلب مى‏ساخت. در ایام محرم نیز در پیشاپیش دسته‏هاى سینه زنى به راه مى‏افتاد و به سر و سینه خویش مى‏زد، به محض شنیدن نام امام حسین(ع) چهره مبارکش مملوّ از اشک مى‏شد. در ایام شهادت ائمه در منزلشان مجالس عزادارى ترتیب مى‏دادند. آرى این بزرگان دریافته‏اند که عشق به ائمه یعنى عشق به خدا عشق به خدا یعنى رستگارى؛ و دورى از این خاندان، دورى از انسانیت و طریق انحطاط است.

نماز

کمتر مسلمانى یافت مى‏شود که به اهمیت نماز واقف نباشد. در مکتب وحى بهترین نمازگزاران معصومین(ع) بودند. حضرت على(ع) مى‏فرماید: «رسول خدا(ص) هیچ چیز را بر نماز مقدم نمى‏داشت و آنگاه که وقت نماز مى‏شد گویى،هیچ دوست و آشنایى ندارد.»(17)
خود امیرالمؤمنین(ع) در بحبوحه جنگ صفین با نگاه کردن به خورشید فرمود: منتظر ظهر هستم تا نماز بخوانیم. گفتند: اینک در حال نبردیم چه وقت نماز است؟ فرمود ما براى اقامه نماز با اینها مى‏جنگیم.(18)
ره پویان راستینى همچون شهید مدنى نیز با تأسى از رهبران الهى، مقید به نماز اول وقت بودند و هیچ کارى در موقع نماز براى ایشان به اندازه نماز اهمیت نداشت و دیگران را نیز تشویق به برگزارى نماز اوّل وقت مى‏کردند. شهید مدنى، هنگامى که به نماز مى‏ایستاد، سراپا مجذوب جمال الهى مى‏شد و عاشقانه با محبوب سخن مى‏گفت.
آیت اللّه راستى کاشانى در خصوص عبادتهاى شهید بزرگوار آیت اللّه مدنى مى‏گویند:
ایشان در عبادتهایشان یک حالت خاصى داشتند، کسانى که حالت عبادت ایشان را مى‏دیدند، لذت مى‏بردند. در خصوص تشویق دیگران به نماز اول وقت آمده: به شهید مدنى اطلاع دادند،طلبه‏اى صبحها دیر از خواب بر مى‏خیزد! او چهل روز، صبحها به دیدار او مى‏رود! او را از خواب بیدار مى‏کند، با او نماز مى‏خواند، قرآن مى‏خواند، صبحانه میل مى‏فرماید، تا آن عادت ناپسند را، از او بگیرد و موفق هم مى‏شود.(19)و این همه تلاش و کوشش به خاطر درک و رسیدن دیگران به ثواب نماز اوّل وقت است.

تواضع‏

از عالى‏ترین فضایل اخلاقى هر انسان صاحب کمالى تواضع اوست. شهید مدنى بسیار متواضع بود، ایشان آن قدر متواضع بود که در سلام کردن بر دیگران پیشى مى‏گرفت؛ حتى اگر با بچه‏ها روبرو مى‏شدند به آنها نیز سلام مى‏کردند.
شهید بزرگوار چنان در برخوردهایش با تواضع عمل مى‏کرد که گاهى دوستانش را به تعجب وا مى‏داشت در این باره آیت اللّه بنى فضل مى‏گوید:
در احترام و تواضع به دیگران حتى به کوچکتر از خودش از لحاظ علمى و موقعیت اجتماعى، به گونه‏اى برخورد مى‏کرد که من فکر مى‏کردم خداوند متعال در او نفس اماره نگذاشته است.

جاذبه و دافعه‏

خصوصیت دیگر ایشان جاذبه و دافعه عجیبى بود که داشتند، آن چنان جاذبه‏اى داشتند که بچه‏هاى خودمانى، وقتى به او مى‏رسیدند، خیال مى‏کردند با پدرشان یا محرم اسرارشان روبرو شده‏اند و آنچنان دافعه داشت که اگر دشمن ایشان را از دور مى‏دید برخود مى‏لرزید، این مشخصه یک انسان کامل است.

صفات متقین

در موقع حرف زدن، همیشه چشم را به پائین مى‏دوخت و هیچ‏گاه چشم به صورت آدم نمى‏انداخت و این شاید نشانه‏اى از خصوصیات اولیاء الله باشد که در خطبه متقین (همام) نهج البلاغه با جمله «وَ غَضّوا بِاَبصارِهِم» به این خصوصیت اشاره شده است.

شجاعت‏

شجاعت آیت اللّه مدنى، ریشه در ایمان راستینش داشت او همواره در راه احقاق حقوق مردم، فریاد بر مى‏آورد و از در افتادن با حکومت هم هیچ وحشتى نداشت. آیت‏اللّه بین فضل مى‏گویند:
من از نزدیک با آیت اللّه مدنى معاشرت داشتم، ایشان را انسانى غیور و جسور مى‏دیدم، غیرت دینى و انقلابى داشت. در گنبد کاووس تبعید بودند، رئیس ساواک گنبد به صورت یک فرد ناشناس به ایشان تلفن زده و در مسئله تقلید از او سؤال مى‏کند که به نظر شما امروز از چه کسى باید تقلید کرد؟
وى با صراحت و بى‏پروا مى‏گوید: با وجود آیت اللّه خمینى ؛ معلوم است که باید از ایشان تقلید کرد. رئیس ساواک یکّه خورده بود، بعداً به ایشان پیغام فرستاد که آقاى مدنى کمى ملاحظه کنید ایشان در پاسخ مى‏گوید: «من آنچه عقیده‏ام هست مى‏گویم و از کسى هم باکى ندارم.»(20)

قناعت‏

قناعت و صرفه جویى در امور زندگى از اوصاف پسندیده است، این خصلت در لابه‏لاى زندگى بزرگانى همچون امام راحل و شهید مدنى آشکار است.
شهید مدنى صرفه جویى را در همه ابعاد زندگى خود جارى مى‏ساخت و در این جهت به مردم پیرامون خود توجه خاصى داشت. در اوایل جنگ وقتى دید مردم با کمبود نفت مواجه شده‏اند از آن استفاده نکرد و در سرماى سوزان تبریز با پوشیدن پوستین، زندگیش را گذراند، زمانى که همه نمى‏توانستند گوشت بخرند او گوشت نمى‏خورد و حتى در جزئى‏ترین امور چنان دقت مى‏کرد که تعجب اطرافیانش را برمى‏انگیخت.
وقتى به مجلس عروسى دعوت مى‏شد، اگر پذیرایى، بیشتر از یک رقم میوه بود یا مهریه قدرى گران و بالا بود ایشان آنجا را ترک مى‏کرد و بیرون مى‏آمد.

خدمت به محرومین

آیت اللّه مدنى خانه‏اش قبله آمال محرومان بود.
آقاى بهاءالدینى (داماد ایشان) مى‏گوید: یادم هست یک موقع پیرمردى رسید و ما به جهتى او را توى خانه راه ندادیم تا این که از فرصت استفاده کرد و دوید؛ خودش را به آقا رساند و نیازش را به ایشان گفت. ایشان بر سر ما فریاد زد که آقا من جواب خدا را چه بدهم این مرد کار داشت و شما راهش ندادید؟ آیت اللّه مدنى در همدان مؤسسه‏اى براى کمک به محرومان داشتند، هرکس هرچه مى‏توانست از وسایلى که مورد احتیاج خانواده‏هاى مستمند بود مى‏آورد و شبها آن وسایل را با همکارى افرادى مى‏بردند و تحویل خانواده‏هاى بى‏سرپرست مى‏دادند و از آنها دلجویى مى‏کردند.
شهید گرانقدر خود را وقف خدمت به مردم و جامعه کرده بودند و از هیچ خدمتى در این راه دریغ نمى‏فرمودند. در همدان، خرم آباد و تبریز و حتى در اماکن تبعیدشان و یا محلهایى که به طور موقت، مانند اطراف قزوین رفته بودند آثارى از خود بجا گذارده‏اند. مثلاً در همدان مهدیه و بیمارستان و صندوق قرض الحسنه و مساجد و حسینیه ومؤسسات تعاونى امور مستمندان برپا نمودند، این صندوق به کسانى که نیاز به ادامه تحصیل داشتند یا وسایل خیاطى و گلدوزى و سایر هنرهاى دستى را درخواست مى‏کردند، کمک مى‏کرد. همچنین در فراهم نمودن جهیزیه براى نوعروسان نیز نقش فعالى داشت.

خدمات اجتماعى‏

آیت اللّه مدنى در روزهاى سخت زندگى خود که در تبعید به سر مى‏برد، همچنان در خدمت مردم بود. او به هر شهر و روستا که مى‏رفت به رفع نیازهاى فردى و اجتماعى مردم اقدام مى‏کرد و افراد نیکوکار را در این مسیر هدایت مى‏نمود.
نمونه هایى از خدمات اجتماعى شهید مدنى در جهت رفع محرومیت زدایى به شرح زیر است:
1- احداث مهدیه‏اى باشکوه در همدان‏
2- راه اندازى صندوق قرض الحسنه در همدان‏
3- احداث درمانگاه مهدیه همدان‏
4- ساختن حمام در دره مراد بیک‏
5 - بناى حسینیه‏اى در دره مراد بیک و ساختن پنج اتاق در جوار آن، براى طلبه هایى که از حوزه علمیه قم براى تبلیغ به آنجا مى‏رفتند.
6- احداث مسجد و مدرسه دره مراد بیک‏
7- تشکیل و تجهیز کتابخانه دره مرادبیک‏
8 - راه اندازى صندوق قرض الحسنه در دره مراد بیک‏
9 - راه اندازى صندوق قرض الحسنه در قصر شیرین
10- هیجده دستگاه خانه در یکى از روستاهاى بویین زهرا به هزینه اهالى همدان‏
11- ساختن مسجد بزرگى در نورآباد ممسنى که خود ایشان طرح و نقشه آن را داد.(21)
و خدمات ارزنده او پس از پیروزى انقلاب بر کسى پوشیده نیست.

محور چهارم: دوران مبارزات

آیت اللّه مدنى از دورانى که هنوز جوانى بیش نبود به اهداف بلندى مى‏اندیشید و همان گونه که در بعد علمى نردبان ترقى و کمال را پیمود و به اجتهاد نایل آمد. در سخت‏ترین شرایط نیز در کنار مردم قرار مى‏گرفت. ایشان پیش از نهضت سال 1342 ه.ش در ایران با فرقه‏هاى گمراه در ستیز بود و پس از پیروزى انقلاب نیز همگام با امام خمینى، همواره در دلش آتش تلاش و مجاهده شعله ور بود.

ستیز با بهائیت

بذر بد فرجام بهائیت در کشورهاى اسلامى به وسیله استعمار انگلیس پاشیده شد، و نهال آن در دامن کج اندیشان پرورش یافت. دستهاى پنهان آن را در ممالک اسلامى بویژه، شیعه نشین رواج دادند و با ورود فرهنگ بیگانه و بازگشت روشنفکران غربزده از پرورشگاه خود، این کیش ضد مذهب به اوج خود رسید.
رضاخان و عاملان دیگر غرب در ایران، براى کوبیدن اسلام خصوصاً مکتب حیات بخش تشیّع، به ترویج کنندگان مرام بهاییگرى میدان دادند، به طورى که در اندک زمانى، سرمایه داران بهایى در آذربایجان بویژه مناطق اطراف تبریز، بر صنایع عظیم استان از جمله کارخانجات برق مسلط شدند و این قبضه کردن شریانهاى اقتصادى، روز به روز کارگران شیعه شاغل در این مرکز را با شبهات فکرى و عقیدتى مواجه مى‏ساخت. آیت اللّه مدنى که در این ایّام در حوزه علمیه قم مشغول درس و بحث علمى بود؛ این آشفتگى اوضاع منطقه را تاب نیاورد و بى‏درنگ روانه زادگاه خود شد و با عشق و ایمان و مکتب و قلبى آکنده از خشم به دشمن، مبارزه‏اش را بر ضد بهائیت آغاز کرد.

آقاى بروجردى مى‏گوید:
ایشان احساس مى‏کند که زادگاه اصلى شان (آذرشهر) در خطر محاصره اقتصادى فرقه ضاله بهائیت این مسلک و مرام استعمارى - صهیونیستى قرار گرفته، مراکز حساس شهر مانند کارخانه تولید برق و غیره به دست آنهاست. با بیانات آتشین خود مردم را علیه آنان بسیج مى‏کند، تا آنجا که مصرف برق آنها را تحریم مى‏کند، و مردم از چراغهاى نفتى استفاده مى‏کنند. از این بالاتر، آذرشهر که نزدیک به تبریز واقع شده و در آن زمان مقدار زیادى از نان تبریز را تأمین مى‏کرد، به دستور آن بزرگوار، مردم از فروش نان و مایحتاج زندگى به این فرقه گمراه خوددارى مى‏کنند و آنان مجبور مى‏شوند از این شهر مذهبى و اسلامى کوچ کنند و بدین ترتیب، تب مبارزات ضد بهایى بالا گرفته و کم کم به مبارزه‏اى خونین تبدیل مى‏شود. تمام این حوادث از طرف شهربانى وقت پیگیرى شده و شهید مدنى تنها عامل همه تحریکات ضدبهایى شناخته مى‏شود. در نتیجه او را به همدان تبعید مى‏کنند. ولى قیام معظم له به ثمر مى‏رسد، مردم دست از ادامه مبارزه برنداشته و بالاخره این شهر مذهبى را از لوث این فرقه استعمارى صهیونیستى نجات مى‏دهند.

نهضت سال 42

جرقه انقلاب اسلامى ایران در سال 1342 ه.ش زده شد. دشمن، امام خمینى را دستگیر و مدتها او را دور از شهر قم، تحت نظر قرار داد. آنها توطئه غیر مذهبى جلوه دادن قیام و اعدام حضرت امام(ره) را در سر مى‏پرورانیدند. در این روزها آیت اللّه مدنى از اساتید حوزه علمیه نجف اشرف به شمار مى‏رفت که از دستگیرى امام اطلاع پیدا کرد و به عمق فاجعه و توطئه دشمنان پى‏برد، کلاسهاى درس و بحث خود را تعطیل و به سوگ شهداى نهضت ایران نشست، و با ترتیب دادن مجالس متعدد، چهره کریه حکومت ایران را در حد توان شناساند، توطئه دشمن را در انحراف اذهان عمومى از اسلامى بودن انقلاب ناکام گذاشت.
وقتى که در سال 1342 حرکت عظیم مردم مسلمان ایران به رهبرى حضرت امام خمینى در جبهه سرنگونى رژیم طاغوت آغاز گردید، آیت اللّه مدنى نخستین کسى بود که در نجف به نداى «هل من ناصر ینصرنى» امام لبیک گفته و با تعطیل کردن کلاسهاى خود در نجف و تشکیل مجالس سخنرانى، در جهت افشاى چهره پلید رژیم مزدور پهلوى گام برداشت. وى در این زمان در نجف، سردمدار جریان دفاع و پشتیبانى از نهضت امام به شمار مى‏آمد و وقایع ایران را براى طلاب بیان مى‏کرد.
از آن شهید بزرگوار چنین نقل است: من علما را در مسجد هندى جمع کردم. صحبت کردم که به داد اسلام برسید. از آقایان علما تقاضا کردم، من در آنجا گریه کردم و علما هم گریه کردند. همچنین گفتم: شنیدیم امام را گرفته‏اند، سپس با یک عدّه از طلاب براى دیدن مرحوم آیت اللّه حکیم رضوان اللّه علیه رفتم، ایشان، در نجف نبودند، رفتم کربلا خدمت ایشان دستشان را بوسیدم و گفتم آقا، امروز آقاى خمینى، مظهر اسلام است. گفتند: باشد هرچه بگویى مى‏کنم. گفتم: اقدام کنید. ایشان بلافاصله تلگراف زدند به شاه.(22)در روزهاى سخت در پشتیبانى از امام، مخصوصاً پس از سخنرانى مهم و افشاگرانه در رد کاپیتولاسیون توسط امام خمینى(ره)، شهید آیت اللّه مدنى از جمله کسانى بود که لحظه‏اى از پشتیبانى رهبر و مراد خود عقب نمى‏نشست.

ارتباط با آیت اللّه کاشانى‏

مرحوم آیت اللّه مدنى از دوران جوانى وارد مبارزات سیاسى و اجتماعى شد و در زمان آیت اللّه کاشانى با ایشان ارتباط داشت، این رابطه به حدى بود که وقتى آیت اللّه مدنى خواست به تبریز مسافرت کند، مرحوم آیت اللّه کاشانى طى تلگرافى به آیت اللّه سید مهدى انگجى دستور مى‏دهد که هنگام ورود ایشان به تبریز، از وى تجلیل به عمل آید.(23)

مبارزه در هجرت‏

زمانى که بعثى‏ها در عراق بسر کردگى عبدالکریم قاسم و عبدالسلام عارف انقلاب کردند، ابتدا نسبت به روحانیت اظهار ارادت مى‏کردند، مثلاً موقعى که مرحوم آیت اللّه حکیم در بغداد بسترى بودند، عبدالکریم قاسم به خدمت ایشان رفت. آنها ابتدا به خاطر پیش برد مقاصد شومشان نسبت به روحانیت، ارادت نشان مى‏دادند و بعد بنا را بر مخالفت با آیت اللّه حکیم گذاشتند به این دلیل که مرحوم آیت اللّه حکیم علیه کمونیستهاى آنجا فتوا داده بود.(24) در این موقع شهید مدنى شروع به فعالیت نمود و یک طایفه از محصلین امور دینى را در مسجد کوفه گرد هم آورد و بر علیه بعثى‏ها سخنرانى نمود. در نتیجه این فعالیت، همه عشایر مسلمان عراق براى اظهار پشتیبانى از روحانیت و اسلام و مرحوم آیت اللّه حکیم از دهات و روستاها و شهرستانها به کوفه آمدند و دست به راهپیمایى زدند.(25) شهید مدنى هم ابتکار عمل به خرج داده، طلاب را جمع کرد، کفن پوشیدند و به منزل آیت اللّه حکیم رفتند و از ایشان خواستند که دستور جهاد بدهد.

در کنار نواب صفوى (دیانت و سیاست)

آیت اللّه سید اسدالله مدنى على رغم تحصیل و تدریس و فعالیت‏هاى اجتماعى فشرده در نجف اشرف هرگز با مسایل سیاسى بخصوص با مسایل ایران بیگانه نبودند، از جمله مبارزات ایشان در آن ایام مبارزه با خطوط انحرافى کسروى و القائات سوء آن حرکت ناصواب بود. شهید مدنى بر حسب تکلیف اسباب حرکت شهید نواب صفوى را به ایران فراهم مى‏کند و مقدارى از کتابهایش را فروخته و پولش را در اختیار وى قرار مى‏دهد تا با تهیه سلاح به ایران آمده و جلو کارهاى نابخردانه کسروى خائن را بگیرد، شهید نواب صفوى پیوسته خود را از شاگردان و دست پروردگان آیت اللّه مدنى معرفى نموده و از دیدگاههاى اجتماعى و سیاسى آیت اللّه مدنى تبعیت مى‏کند.(26) شهید نواب صفوى عنصر فاسدى چون کسروى را که دل به افسونهاى غرب و شرق سپرده و ارزشهاى اسلامى را به تمسخر و هتاکى گرفته و بر ضد تشیع علوى سخن مى‏گفت را از میان برداشت.

پایان دوران تبعید

بعد از هجرت امام از نجف به پاریس، در سال 1357 ه.ش تبعید ایشان نیز پایان یافت. آیت اللّه مدنى از کردستان راهى همدان شدند و مورد استقبال با شکوه و بى نظیر مردم مبارز آن خطه قرار گرفتند. مرد و زن و پیر و جوان آمده بودند تا با مبارز نستوهى که غبار سالیان دراز تبعید و رنج را بر پیشانى دارد تجدید بیعت نمایند، او مسلم بن عقیل زمان و حامل پیامهاى آتشین پیشواى بزرگوارش به مردم ایران بود بعد از اینهم لحظه‏اى آرام و قرار نداشت و از جمله کارهاى مهم ایشان جلوگیرى از اعزام یگان تانک تیپ همدان جهت سرکوب مردم تهران در آستانه پیروزى انقلاب بود.

شهید مدنى در سالهاى بعد از انقلاب‏

همزمان با فجر انقلاب که فریادگران دیروز اکنون پرچم پیروزى را بر دوش مى‏کشیدند. آیت الله مدنى نیز در کنار شهید آیت الله بهشتى و صدها مبارز دیگر در صف مقدم مبارزه با ایادى استکبار و عناصر سرسپرده آنها قرار گرفت.
آیت الله مدنى در جریان تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسى از سوى مردم مسلمان همدان به مجلس خبرگان راه یافت او در این مجلس نیز در نقش یک مجتهد جامع الشرایط، جهت تدوین اصول قانون اساسى جمهورى اسلامى بر مبناى آیات قرآن و دستورات خداوند، لحظه‏اى از پا ننشست تا اینکه جریان شهادت آیت الله قاضى طباطبائى اولین امام جمعه تبریز به دست گروه تروریستى فرقان اتفاق افتاد. ایشان به دستور خمینى(ره) به عنوان امام جمعه تبریز و نماینده امام در آذربایجان، رهسپار تبریز شدند و زحمات و رنج‏هاى فراوانى در آن روزهاى بحرانى و پرآشوب در تبریز متحمل گشته و ضمن رسیدگى به اوضاع آذربایجان شرقى و غربى از وضع همدان و زنجان نیز غافل نبودند.

غائله خلق مسلمان‏

در آن روزهاى حساس که مزدوران مسلح، قسمتى از غرب کشور را با خطر مواجه ساخته بودند؛ حزب خلق مسلمان، تبریز و شهرهاى اطراف آن را ناامن ساخته و بسیارى از مراکز انتظامى و امنیتى را در اختیار خود در آورده بود.
آقاى بهاءالدینى (داماد ایشان) که در این روزها، در کنار ایشان بود مى‏گویند: از 34 کمیته، 30 عدد از آن در اختیار و خدمت حزب خلق مسلمان بود. یک روز نزدیک غروب بود که خلق مسلمانى‏ها کمیته بازرسى را گرفته بودند و به طرف خانه ایشان هم تیراندازى مى‏شد، نزدیک اذان بود، بچه‏ها رفتند و ایشان گفتند به مسجد نروید، اتفاقاً زودتر رفتند، من جلو رفتم و عرض کردم: حاج آقا نروید تیراندازى است اینها آمده‏اند براى کشتن شما، از این طرف و آن طرف هم تلفن مى‏زنند که حاج آقا را نگذارید بروند بیرون، ایشان به من گفتند: «از تو توقع نداشتم، اگر من به مسجد نروم تضعیف روحیه مسلمانان کرده‏ام ؛ و من پیش خدا جواب ندارم. چه جوابى به خداى خودم بدهم؟ اگر به مسجد نرفتم به خاطر جانم بود. مى‏گوید اسلام و انقلاب از تو عزیزتر بود.» و ایشان به مسجد رفتند و نماز جماعت را اقامه کردند.(27)
بنابراین سخت‏ترین روزهاى زندگى ایشان در آشوب تبریز بوده است که شجاعانه و دلیرانه با تلاش و کوشش خود نفشه‏هاى تفرقه‏آفرین ضد انقلاب را در هم کوبید. در این مسیر دردها و رنجهاى بى‏شمارى را به جان خریدند. روزى عناصر خلق مسلمان به نام هئیت قمه زنى به خانه‏اش مى‏ریزند و روزى محراب عبادتش را به آتش مى‏کشند، روز دیگر قصد جان او را مى‏کنند ودر یکى از خیابانهاى تبریز آب دهان به صورتش مى‏اندازند، اما او در هر حادثه، ناگوار استوار و ثابت قدم ایستاد و با الهام از کلام خدا«فاستقم کما امرت» مى‏گوید «من تا زنده‏ام نماینده امام هستم و نماز جمعه مى‏خوانم».(28)
آقاى بهاءالدینى مى‏گوید: ایشان در هجوم هیئت قمه زنى به منزلشان کوچکترین خوفى به دلش راه نداد، به کنار پنجره آمد و چنین گفت:
برادران خداى ما یکى است، پیامبر ما، دین ما یکى است، ما همگى یک کتاب داریم بگویید که چه مى‏خواهید؟!
در این هنگام، یک لحظه سرها پایین دوخته مى‏شود، آنها این مرد را نشناخته بودند و به حقیقت ایمانش پى نبرده بودند، پس از روشن شدن این امر، آنانى که قصد جانش را داشتند او را به آغوش مى‏گیرند.(29)
و اینگونه بود که این سید والامقام در مقابل سختیها و دشواریها مردانه ایستاد، و با تمام توان و با توکل و استقامت نقشه‏هاى توطئه گران را خنثى نمود.

در کنار رزمندگان‏

قبل از هر چیز مناسب است خاطره‏اى از آقاى بهاءالدینى در این زمنیه نقل شود: «عده‏اى مى‏خواستند به جبهه بروند، بچه‏ها که رفتند، دیدیم حاج آقا آمدند خانه و سخت ناراحت هستند، اشک در چشمانشان حلقه زده است. گفتیم حاج آقا، چرا ناراحتید؟گفتند: «تلفن بزنید به دفتر امام و اجازه بگیرید که من هم با این بچه‏ها به جبهه بروم». پرسیدیم: «چرا حاج آقا؟» گفتند:«آخر من نمى‏توانم ببینم این بچه‏ها مى‏روند جبهه، آنجا مى‏جنگند و من نروم بجنگم، خوب من پیرشده‏ام: اگر من گذشت این بچه‏ها را نداشته باشم، ایثار این بچه‏ها را نداشته باشم، واى به حال من!» اما خوب معلوم بود که حضرت امام هیچ وقت اجازه نمى‏دادند ایشان سنگر تبریز را رها کنند و به جبهه بروند. البته این حرکت ایشان هم نشانه عشق ایشان بود به شهادت و انقطاع ایشان از دنیا.»
نزدیک به یک سال بود که درهاى شهادت و رستگارى و جهاد در راه خدا به روى بندگان صالحش گشوده شده بود و شهید مدنى با بى‏تابى، نظاره گر صحنه‏هاى جنگ و شهادت و ایثار بود، گاهى براى تقویت روحیه رزمندگان راهى جبهه‏هاى نبرد مى‏شد و هفته‏ها در کنار بسیجیان مخلص مى‏ماند. نقل مى‏کنند: وقتى یکى از جوانان تبریزى از ارتش اسلام با مسلسل هواپیماى دشمن را سرنگون کرد، در انظار مردم، بازوى این جوان را بوسید و فرمود: شما که با این دستتان از اسلام و میهن دفاع کرده و هواپیماى کفر را سرنگون ساخته‏اید، من به عنوان نماینده امام خمینى این دستتان را مى‏بوسم.(30)
در قضیه محاصره سوسنگرد از سوى دشمن، شهید مدنى پس از برقرارى ارتباط با رزمندگان اسلام متوجه شدند که دشمن حلقه محاصره سوسنگرد را تنگ‏تر کرده اما نیروهاى تحت فرماندهى بنى صدر خیانت پیشه کارى را انجام نمى‏دهند، بى‏درنگ نزد امام شتافته و چاره جویى نمود، امام هم بلافاصله با قاطعیت دستور شکسته شدن محاصره سوسنگرد را صادر کردند. بعدها شهید مدنى در خصوص تمرد بنى صدر خاین جمله زیبایى فرمودند:«این مرد به جهت مخالفت با امام زمانش سرنگون مى‏شود.»(31)

محور پنجم: در سنگر نماز جمعه‏

یکى از دستاوردهاى انقلاب اسلامى احیاى سنت مهم آیین عبادى، سیاسى، نماز جمعه و اقامه آن مى‏باشد آیین ارزشمندى که مسلمانان با اعتقاد قلبى و به عنوان فریضه در آن شرکت مى‏کنند و دشمن را از طرحهاى خائنانه خود مأیوس مى‏سازند.
شهید مدنى از شب جمعه با دعاى کمیل و نماز شب و راز و نیاز با معبود، خود را براى فردا مهیا مى‏ساخت غسل جمعه این مستحب مؤکد را فراموش نمى‏کرد. و با فکرى آرام به تهیه و تنظیم خطبه‏ها مى‏نشستند.
نماز جمعه ایشان همیشه با شور و حال همراه بود، گریه بود و ناله و دعوت به تقوا و انسانیت، همواره سعى در متعالى کردن اندیشه‏ها و سوق دادن آنها به سوى ایزد یکتا داشت.در نماز چنان با حرارت سخن مى‏گفت که گویا جدش على ابن ابیطالب(ع) سخن مى‏گوید. همه حرکت هایش خدایى بود. حتى سلاح بر دست گرفتنش. این خطبه‏ها برخاسته از دل سوخته عارفى مهربان و واصل است که پیام زنده‏اى را به نسل‏هاى آینده نیز در بردارد.

نماز آخر

اینک فرازهایى از آن حدیث جاودانه را پى مى‏گیریم:

سفارش به تقوا

شما و خودم را به تقواى خدا سفارش مى‏کنم زیرا راه نجاتى جز تقوا نداریم روز جمعه روزى است که باید دردهایمان را دوا کنیم و درد هر انسانى خود انسان است. چون هر اندازه انسان به کمال برسد اگر روح او مریض باشد کمال برایش فایده‏اى ندارد.

مواظبت بر اعمال‏

ما معتقدیم هر کلمه‏اى که از زبان انسان درآید نوشته خواهد شد و فردا باید حسابش را بازپس دهد، پس هر حرفى که مى‏زنیم باید به نفع اسلام و انقلاب باشد. نصیحتى باشد براى مسلمین یا حداقل سخنى در جهت کسب حلال(32) نکند حرف ما باعث ریختن خون مسلمانى شود، مواظب باشید گفتارتان، گفتار خوبى باشد.

تواضع و فروتنى‏

اخلاق حسنه رسول خدا(ص) سبب شد تا اسلام عالمگیر شود و با این که در زمان ائمه اطهار سلام الله علیهم حکومت در دستشان نبود، با این همه توانستند با اخلاقشان افراد کثیرى از ملل مختلف را جذب اسلام کنند.

تکبر و خودبینى

همان خودبینى است که انسان با وجود یقینى که دارد باز عمل نمى‏کند و زیربار نمى‏رود. منیّت و خودبینى و علوطلبى است که باعث مى‏شود انسان، انسانیت خود را زیر پا بگذارد. و نتیجه منیّت بدبختى است، هلاکت و افتادن بر سرسفره بیگانگان است همانطورى که محمد رضاى خائن، بنى صدر و رجوى خائن عاقبت به صهیونیست و حامیان آنها پناهنده شدند.

نتیجه اخلاق اسلامى‏

در مقابل این منیّت، و خودبینیها، متخلقین به اخلاق اسلامى را مى‏بینیم که چگونه با این که عظمت اسلام را در برابر بیگانگان حفظ مى‏کنند، اما در میان مسلمانان، متواضع اند، رهبر عظیم الشأن انقلاب نماینده آمریکا را قبول نکرد و قبلاً اخطار کرد که وارد ایران نشود و در عین حال مى‏فرماید من خدمتگزار ملت هستم. یا مى‏فرماید: رهبر من نوجوان 13 ساله‏اى است که نارنجک به کمر مى‏بندد. در اعلامیه‏اش به شهداى 17 شهریور مى‏فرماید: کاش من در بین شما بودم، و کشته مى‏شدم.
تربیت شده و دست پرورده او شهید رجایى هم درخواست ملاقات کارتر را رد کرد اما در یک مسجد محقر که متعلق به سیاهپوستان بود در صف آنها به نماز ایستاد.

در آرزوى وصال‏

آیت الله مدنى در هر حالى چشم به درگاه فیض الهى داشت و همواره در قنوت نمازهایش با سوز و گداز با خدا به نجوا مى‏ایستاد و از او شهادت در راه اسلام و انقلاب را طلب مى‏نمود.
چون در عالم رؤیا جام شهادت را از مولایش حسین(ع) گرفته بود؛ بى‏صبرانه در انتظار آن روز بود. خود مى‏گفت: «من در دو موضوع نسبت به خودم شک کردم. یکى اینکه به من مى‏گویید(سید اسدالله) آیا واقعاً من از اولاد پیامبر هستم؟ و دیگر این که آیا من لیاقت آن را دارم که در راه خدا شهید بشوم یا نه؟» روزى به حرم امام حسین(ع) رفتم و در آن جا با ناله و زارى از امام خواستم که جوابم را بدهد. پس از مدتى یک شب، امام حسین(ع) را در خواب دیدم که بالاى سرم آمد و دستى به سرم کشید و این جمله را فرمود: «یا بنىّ انت مقتول» یعنى فرزندم، کشته مى‏شوى که جواب دو سؤال من، در آن بود. امام فرمود: فرزندم! یعنى من سید هستم، و دیگر به من «بشارت داد که من شهید مى‏شوم» و بدین جهت بود که آیت‏اللّه مدنى همواره چون پروانه بى قرار در آتش عشق به شهادت مى‏سوخت.(33) ایشان در سال 1359(ه.ش) در مشهد مقدس به همراه شهید دستغیب، شهید صدوقى، شهید هاشمى نژاد، چهارتایى پس از شستشوى ضریح مطهر، هر کدام دو رکعت نماز مى‏خوانند و از آقا على ابن موسى الرضا(ع) مى‏خواهند که از خدا بخواهد شهادت را نصیبشان کند.(34) و بدین گونه دعایشان برکرسى اجابت نشست.

سجاده خونین

جمعه روز 20 شهریور 1360 روز دیگرى بود. نبض پرتلاطم زمان، از حادثه شوم و وحشتناکى خبر مى‏داد. خطبه‏هاى این روز نیز حال و هوایى دیگر داشت، مردم مشتاقانه چشم به دهان این اسوه تقوا دوخته بودند. و کلمات او را با گوش جان مى‏شنیدند. اما کسى نمى‏دانست که روح خستگى‏ناپذیر این مجاهد نستوه تا دقایقى دیگر به سوى کوى دوست به پرواز در مى‏آید.
هر لحظه که مى‏گذشت؛ رخسار این مسافر بهشتى، بشاشتر مى‏شد و نور شهادت بر پیشانى اش مى‏درخشید و سکوت حاکم بر زمان آرامشى قبل از طوفان و براى مردم به آرامشى ابدى را براى این فریادگر رقم مى‏زد، تاریخ خود را براى ثبت حادثه‏اى بزرگ و ناگوار آماده مى‏کرد. خطیب جمعه، نماز جمعه را هم به پایان برد و مثل همیشه در بین نماز جمعه و عصر به عبادت مشغول شد. در این هنگام از صف سوم نماز منافقى از نسل خوارج برخاست و به سوى ایشان هجوم برد و آنگاه... پس از لحظه‏اى کوتاه، مرغ روحش به سوى ملکوت اعلا اوج گرفت و امام جمعه بر سجاده خونین غلطید و محاسن سفیدش به خون سرخش خضاب شد؛ با حالتى رفت که محراب به فریاد آمد و فرشتگان الهى نیز به همراه روح ناآرام شهید محراب زمزمه سر دادند که...
دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند
واندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند
بى خود از شعشعه پرتو ذاتم کردند
باده از جام تجلى صفاتم دادند
چه مبارک سحرى بود و چه فرخنده شبى‏
آن شب قدر که این تازه براتم دادند
بعد از این روى من و آینه وصف جمال‏
که در آنجا خبر از جلوه ذاتم دادند
من اگر کام روا گشتم و خوشدل چه عجب‏
مستحق بودم و اینها به زکاتم دادند(35)

و پیکر مطهر این شهید بزرگوار در میان باران اشک مردم تبریز، در حالى که قلبشان مالامال از غم و اندوه بود، تشییع و به سوى شهر مقدس قم به حرکت درآمد و در کنار بارگاه ملکوتى حضرت فاطمه معصومه(س) پس از اقامه نماز به امامت حضرت آیت الله العظمى گلپایگانى(ره) به آغوش خاک سپرده شد. و قلب امت را مالامال از غم و اندوه نمود.

پى‏نوشت‏ها:

1. آذر شهر یا دهخوارقان سابق یکى از شهرهاى آذربایجان شرقى و از توابع تبریز است که در 54 کیلومترى آن قرار گرفته است. در سال 1316 به پیشنهاد فرهنگستان ایران نامش به آذرشهر تغییر یافت.
2. یادواره شهید محراب آیت اللّه مدنى، ص 32.
3. دیدار با ابرار، ص 22.
4. یادوراه شهید محراب آیت اللّه مدنى، ص 176.
5. مجله عروة الوثقى، شماره 82.
6. هفته نامه شما، 20/6/76.
7. مصاحبه با حضرت آیة اللّه راستى کاشانى.
8. خاطراتى از حجة الاسلام بروجردى، یادواره شهید محراب، ص 182 و 183.
9. هفته نامه شما، 20/6/76.
10. هفته نامه شما، 20/6/76.
11. نهج البلاغه، عبده، خطبه 209.
12. روزنامه جمهورى اسلامى، 18/6/61 ؛ به نقل از خاطرات آقاى بهاءالدینى (داماد ایشان).
*. بالام، کلمه ترکى است یعنى فرزندم.
13. اسرار الصلاة، ص 219.
14. حجة الاسلام و المسلمین انصارى کرمانى، روزنامه رسالت، 9/3/72.
15. روزنامه جمهورى اسلامى، 18/6/61 ویژه نامه شهید مدنى.
16. یادواره شهید محراب آیت اللّه مدنى، ص 51.
17. مجموعه ورام، ص 323.
18. وسایل الشیعه،ج 3، ص 179.
19. یاد ایام، به نقل از داستانهایى از زندگى علما، محمد تقى صرفى.
20. به نقل از استاد جواد محدثى، دیدار با ابرار، ص 29.
21. این مسجد همان مسجدى بود که در کنار تشکیلات بهایى‏ها در نور آباد ساخته شد. آیت اللّه مدنى با این کار مبارزه سختى را با فرقه بهایى نورآباد آغاز کرد. عاقبت هم صداى اذان این مسجد آنها را نابود ساخت. (خاطره آقاى حاج احمدرضازاده از یاران آیت اللّه مدنى در تبعید).
22. مصاحبه با آقاى بهاءالدینى، داماد شهید مدنى، تاریخ 27/6/61.
23. یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب چهارم، زندگى نامه، ص 12.
24. در زمان عبدالسلام عارف که برادر عبدالرحمان عارف بود چنین فتوایى بر علیه کفر و الحاد داشتند که از طرف بعثیین و کمونیستهایى که در حکومت عراق نفوذ کرده بودند اهانتهایى به ایشان شد.
25. گفتارى از آیت اللّه ملکوتى به نقل از یادواره شهید محراب آیت اللّه مدنى، ص 80.
26. نامداران راحل، ص 310.
27. جمهورى اسلامى، 18/6/61 ویژه نامه شهید محراب.
28. عروة الوثقى، ش 82.
29. گفتگو با آقاى بهاءالدینى به نقل از دیدار با ابرار، ص 66.
30. مجله اعتصام، ش 5، سال 61.
31. عروة الوثقى، ش 82.
32. ما یلفِظُ مِن قَولٍ اِلا لَدَیهِ رَقیبٌ عَتیدٌ. سوره ق، آیه 18.
33. کیهان، 2/6/68 - مجله عروة الوثقى، ش 82 - دیدار با ابرار، ص 66.
34. حجة الاسلام بهاءالدینى (داماد ایشان).
35. حافظ شیرازى .