دانستنیهایى از قرآن
فردوس
«ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات کانت لهم جنات الفردوس نزلا .. خالدین فیها لا یبغون عنها حولا»
(سوره کهف - آیه 107)
کسانى که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده اند، براى آنان باغهاى فردوس، جایگاه است.
همیشه در آن باغها ماندگارند و هرگز نمىخواهند از آنجا به جاى دیگر بروند.
فردوس: در این آیه شریفه، بهشت جاودان را به بهشتهاى فردوس تشبیه کرده است. معلوم مىشود فردوس جایگاه ویژهاى دارد و سواى دیگر بهشتها است.
فردوس چیست ؟
گفته شده که فردوس واژه اى است رومى به معناى بستان و یا آنکه سریانى است به معناى تاکستان.
ولى آنچه از سخنان مفسران بر مىآید این است که فردوس مرتبه والا و مقام برتر بهشت است. و اینکه جنّات (باغها) را به صیغه جمع آورده شاید اشاره به عظمت و شمول فردوس باشد.
در روایتى عبادة بن صامت از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم نقل کرده که فرمود: بهشت صد درجه دارد، فاصله ما بین هر درجه اى مثل فاصله بین آسمان و زمین است. درجه بالاترین، فردوس مىباشد که نهرهاى چهارگانه بهشت از آن مىجوشد. پس هرگاه از خداوند چیزى را سؤال مىکنید، فردوس را طلب کنید.
پر واضح است که نعمتهاى بهشتى که در قرآن از آنها یاد شده نمونه مختصرى است از نعمتهاى بالاتر که به مؤمنین و تقواپیشگان وعده داده شده که نه تنها پایان ندارد بلکه پیوسته بر زیبائى و لذت آن افزوده مىشود و نه دیده اى مانند آن دیده و نه هیچ سمعى مانند آن شنیده «فیها ما تشتهی الأنفس و تلذ الأعین» در بهشت آنچه را که دل مىخواهد و دیده لذت مىبرد، دیده مىشود.
فردوس جاى چه کسانى است ؟
در آیه یاد شده مىخوانیم که فردوس، جایگاه مؤمنانى است که اعمال شایسته و نیکو داشته باشند.
و در جاهاى دیگر از احادیث چنان بر مىآید که فردوس، بالاترین و والاترین جایگاه است و در حالى که مىدانیم بهشت تنها جاى مؤمنان است و غیر مؤمن در آن راه ندارد، پس با این حساب جاهاى دیگر بهشت خالى از سکنه است و کسى در آنها سکونت ندارد !! هرگز چنین نیست. این آیه قطعا اشاره به هر مؤمنى نداردبلکه مؤمنانى را در بر مىگیرد که داراى درجه والا و برترى از ایمان و تقوا و شایستگى هستند.
و این مطلب در سوره مؤمنون کاملا روشن مىشود که خداوند صفات وارثان و ساکنان فردوس را به گونهاى بیان مىکند که قطعا آن صفات در تمام افراد با ایمان وجود ندارد. و این واضح ترین قرینه است براى اینکه ساکنان فردوس داراى صفاتى ویژهاند گو اینکه از نظر ایمان و عمل صالح نیز در مقام بالاترى قرار دارند.
و دلیل دیگر همان روایتى است که قبلا بیان شد که حضرت رسول صلى الله علیه و آله از مؤمنین مىخواهد هرگاه از خداوند سؤالى مىکنند، فردوس را بخواهند. معنایش این است که مؤمن از خداوند بالاترین نعمت را درخواست کند و به مراحل پائین تر قناعت نکند هرچند مراحل پائین تر هم مالامال از نعمت است.
روایتى دیگر در تفسیر برهان آمده است که حضرت أمیر المؤمنین علیهالسلام فرمود: «لکل شیء ذروة و ذروة الجنة الفردوس و هی لمحمد و آل محمد صلى الله علیه و علیهم أجمعین».
هرچیزى را سرآمدى است و سرآمد بهشت فردوس است واین ویژه محمد و آل محمد مىباشد.
و چنین هم باید باشد زیرا پیامبر و اهل بیتش سرآمد کائنات و برترین انسانهاى کامل هستند لذا باید در بالاترین درجات بهشت قرار گیرند. ولى آنچنان که از دیگر روایت ها برمىآید، فردوس نه تنها جاى آل محمد است که جاى اولیاى خاص خدا و صدیقین و شهدا نیز مىباشد. معلوم مىشود فردوس نیز داراى درجاتى است بلکه به احتمال زیاد چنین است زیرا مىفرماید «جنات الفردوس» که در صف بالاتر (از نظر رتبه معنوى) جایگاه محمد و آل محمد است و در صفهاى پائین تر شهدا و اصحاب امامان و صدیقان سکونت دارند و حتى چنانچه در روایتى مىخوانیم آمران به معروف و ناهیان از منکر نیز در «فردوس» مىباشند، گرچه مصداق بارز آمران به معروف و ناهیان از منکر رسول خدا و حضرت زهرا و امامان علیهمالسلام مىباشند در تفسیر قمى از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: «نزلت الآیة فی أبى ذر و سلمان و المقداد و عمار بن یاسر، جعل الله لهم جنات الفردوس نزلا أى مأوى و منزلا» - این آیه درباره ابوذر، سلمان، مقداد و عمار نازل شده که خداوند جایگاهشان را بهشتهاى فردوس قرار داده است.
علامه طباطبائى رحمه الله در ذیل این حدیث مىفرماید: شایسته است که این روایت را حمل بر استمراریت کنیم که این چهار تن از مصادیق روشن آن هستند و مقصود مؤمنان حقیقى است نه اینکه منحصر به این چهار نفر مىباشد. البته سند این حدیث هم خالى از اشکال نیست.
و سرانجام آنهائى که وارثان فردوس هستند، صفات ویژه اى دارند که تا آنگونه خصلتها در کسى یافت نشود وارث فردوس نخواهد شد و چنانچه از آیه 11 سوره مؤمنون استفاده مىشود این صفات عبارتند از:
1- خضوع و فروتنى که علامت ایمان واقعى است.
2- دورى از هر نوع لغو و بیهودگى.
3- بذل و بخشش پیوسته در راه خدا.
4- لجام کردن شهوت مگر در راه حلال.
5- رعایت امانت در هر حال.
6- وفاى به عهد و پیمان.
7- تعهد کامل به واجبات و حدود الهى.
و بى گمان کسى که داراى چنین صفات و خصلتهائى است جایگاه ابدى و جاودانهاش بهشت فردوس خواهد بود.
و ما باید خود را با چنین صفات ویژهاى وفق دهیم و سازگار کنیم تا به فضل الهى به جنات الفردوس نائل آئیم و این براى همگان امکان پذیر است تنها همت مىخواهد و ریاضت و تلاش. والسلام
