دانستنیهایى از قرآن‏

حرکت در راه خدا
«یا أیها الذین آمنوا کونوا قوّامین لله شهداء بالقسط و لا یجرمنّکم شنآن قوم على ألاّ تعدلوا اعدلوا هو أقرب للتقوى و اتقوا الله انّ الله خبیر بما تعملون» (سوره مائده، آیه 8)
اى اهل ایمان در راه خدا پایدار و استوار باشید و گواه بر عدالت و دادخواهى باشید. و همانا شما را نباید دشمنى و عداوت برخى از افراد وادار سازد که از راه راست عدالت خارج شوید. عدالت داشته باشید (در همه جا و هر زمان) که بى‏گمان عدالت به تقوا نزدیکتر از هر کارى است و تقوا را پیشه خود سازید که همانا خداوند بر هر چه مى‏کنید آگاه است.
قوّامین: جمع قوّام است. و قوام صیغه مبالغه از " قائم " است و معناى قوام لله کسى است که در رفتار و کردارش کاملا رضایت خدا را مورد نظر خویش دارد و در هر زمان و مکان او را حاضر و ناظر بر اعمال خود مى‏یابد و جز خشنودى خدا انگیزه اى ندارد.
یجرمنّکم: جَرْم (بر وزن عزم) به معناى قطع است و در اینجا به معناى وادار ساختن مى‏باشد. لا یجرمنّکم: یعنى وادار نکند شما را. و برخى استادان لغت گفته‏اند: لا یجرمنّکم، یعنى لا یدخلنّکم فى الجرم. و با این معنى یجرمنّکم از جُرم و جریمه گرفته شده یعنى این کار شما را داخل در گناه و خطا و جرم نسازد.
شنآن: به معناى عداوت و کینه است.
اعدلوا: یعنى با عدالت رفتار کنید چه نسبت به خویشان و چه نسبت به دشمنان.
اتقوا الله: بترسید از عقاب خداوند و از گناهان دورى جوئید.
ان الله خبیر بما تعملون: خداوند آگاه است به کارهائى که شما انجام مى‏دهید، پس شمارا در کارهاى نیک پاداش بخشد و در کارهاى بد کیفر دهد.
این آیه شریفه شباهت دارد به آیه دیگرى که در سوره نساء وارد شده است و در آن مى‏فرماید: «یا أیها الّذین آمنوا کونوا قوّامین بالقسط شهداء للّه ولو على أنفسکم» در این آیه نیز خداوند مؤمنان را هشدار مى‏دهد که دست از عدالت و دادخواهى برندارند هرچند مصالح و منافع خودشان به خطر بیفتد یا بخواهند به نفع دیگرى شهادت بدهند هرچند خواهر و برادر و نزدیکترین خویشان باشند.
در شهادت ها و داوریها نباید اغراض شخصى و هواهاى نفسى و مصالح فردى مد نظر باشد. باید انسان تقواى خدا را پیشه خود سازد و در هر حال با تقوا حکم کند و با تقوا شهادت دهد. این آیه صراحت دارد که نباید هواها دخالت در گواهى ها و داورى ها داشته باشد، که در آن صورت جامعه به خطر مى‏افتد و ظلم حکمفرما مى‏شود و چه بسا یک گواهى نا بحق انسانهاى بى گناهى را مورد تجاوز و تعدى قرار دهد و حقوقشان را پایمال گرداند.و اگر خداى ناخواسته چنان پیشامدى پیش آید، انسان به شدت مورد خشم و غضب خداى قهار قرار مى‏گیرد.. گو اینکه ظلم و تعدى به دیگران گاهى موجب مى‏شود که حتى توبه شخص نیز پذیرفته نشود یا موفق به توبه نگردد و این به خدا از همه چیز سنگین تر و وحشتناکتر است. و لذا خداوند عدالت را از هر کارى، طبق این آیه مبارکه به تقوا نزدیکتر مى‏داند چه عدالت است که حقوق فرد و حقوق جامعه را نگه مى‏دارد.
در روایتى از رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمود: «بالعدل قامت السموات و الأرض» استوارى آسمانها و زمین بر پایه عدالت است.
یعنى تنها زندگى بشر بر روى زمین وابسته به عدل نیست بلکه تعادل نیروها و قرار گرفتن هر چیزى در جاى مناسب خود (که این معناى واقعى عدل است) تعادل آسمانها و زمین و تمام افلاک را نگه داشته است.
آرى.. پیوسته عدالت و دادخواهى شعار اسلام در زندگى انسانها است و قرآن از این روى بر تربیت انسانها بر اساس عدالت تأکید دارد و پیوسته آنان را به عدالت نسبت به دوست و دشمن سفارش مى‏کند تا اینکه تمام آرمانهاى کژ و انحرافى را از درون انسانها بزداید و آنها را از حرکت در مسیر کژى بازدارد.
و این آیه به همان خاطر نازل شده است که اشاره به برخى از زوایاى کژ در تفکر انسان بنماید که این زاویه‏هاى انحرافى خواه ناخواه او را از راه مستقیم و حرکت در خط الهى باز مى‏دارد.
بنابر این در آغاز آیه، انسان مؤمن را به توجه مطلق به پروردگارش دعوت مى‏کند و از او مى‏خواهد که جز رضایت خدا انگیزه اى براى قیام و حرکت در جهان هستى نداشته باشد و همواره در وجود خود غیر خدا را فرض نکند و جز توجه به او و عمل به خواسته‏هاى او توجهى دیگر نداشته باشد و این اساس تمام دعوتهاى پیامبران و أولیاى الهى است در تمام زمانها و مکانها.
پس قبل از هر چیز باید تمام انگیزه ها و احساسات و عواطف رنگ الهى به خود گیرد و در برابر خواسته هاى خدا خاضع شود. اگر چنین شد انسان هیچ عاطفه و احساسى را در راه غلط به کار نمى‏گیرد و از هیچ حکمى جز حکم خدا پیروى نمى‏کند و بى گمان شهادت و داوریش به قسط و عدل خواهد بود. یعنى در حقیقت‏نتیجه گیرى از فراز اول آیه، همان حکم به عدالت است. زیرا مؤمن اگر خدا را در تمام اعمال و کردار و رفتار و احساس و حب و بغض مد نظر داشت و تنها رضایت او را غرض اصلى و فرعى خود دانست، در آن حالت فقط با نور خدا زندگى را مى‏بیند و با نور خدا جهان هستى را احساس مى‏کند «المؤمن ینظر بنور الله» و نور خدا انسان را از تجاوز به حریم دیگران و تعدى بر حقوق مردم قطعا باز مى‏دارد.
پس شهادت به قسط، حرکت ایمان روشنگرا است در زندگى مؤمن و در چنین روح خدائى، جائى براى عداوت و صداقت، یا خویشى و کینه توزى و عصبیت نمى‏ماند و انسان با نور تقوا همیشه عدالت را مى‏بیند نه دوست را و نه دشمن را. خدا را مى‏بیند نه خویش را و نه هواها را. حق را مى‏بیند نه مصلحت را. هان! بیائید اى مسئولان و اى کارگزاران.. با این خط الهى و در راستاى آن حرکت کنید و کارهاى کلیدى را فقط به تقواپیشگان دانا و خداخواهان کاردان بدهید نه به نزدیکان و دوستان و هم خطان تا آنکه از گزندها مصون بمانید و جامعه از حالت سستى و بى بند و بارى و بى اعتمادى به در آید و به سوى حق همواره روان شود. آمین رب العالمین. پاورقی ها:

تعداد مشاهده مقاله: 62