دانستنیهایى از قرآن‏

همه انسانها زیانکارند
بسم الله الرحمن الرحیم * و العصر * إن الانسان لفى خسر * إلا الذین آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر.
در این سوره کوتاه مطالب بسیار ارزشمندى گنجانده شده که به برخى از آنها فهرستوار إشاره مى‏شود.
خداوند در قرآن کریم به بعضى از مخلوقات و آفریده‏هایش بنا به اهمیتى که دارند و یا به خاطر اقتضاى مقام، سوگندخورد. در این سوره مبارکه به "عصر" سوگند خورده است. عصر چیست؟
مفسرین در این کلمه توجیهات و تأویلات بسیار دارند که مهمتر از آنها چند چیز است:
1- عصر به معناى دهر و زمان است.و این قول ابن عباس مى‏باشد که خداوند به زمان و دوران قسم مى‏خورد زیرا دهر و زمان براى خردمندان بسیار ارزشمند است که از آن عبرت مى‏گیرند. و چه بسا با سایر آیات سوره نوعى سازگارى و تناسب داشته باشد چه بحث از زیان و ضرر انسان است که پیوسته عمرش مى‏گذرد و کمتر عبرت مى‏گیرد.
2- برخى دیگر از مفسران گفته‏اند که مقصود وقت عصر و چاشت مى‏باشد که آخرین ساعات روز در این زمان سپرى‏شود و به هر حال به قدرت و سلطنت خداوند باز مى گردد که زمان را با اختلاف شب و روز آفرید تا عظمت خود را در این اختیار مناسب و ظریف نشان دهد. و هنگام عصر هنگامى است که آفتاب با آن همه نور و فروغ به پشت پرده تاریکى فرو مى‏رود تا جا را براى سلطان شب بگشاید.. و چنانکه خداوند به ضحى که اول روز است - قسم یاد کرده به عصر نیز، که آخر روز است - قسم یاد مى‏کند که این دو هنگام مهم را در حرکت شبانه روز گوشزد کند. و اهمیت این دو زمان بیشتر مى‏شود وقتى بنگریم روایات در فضیلتشان زیاد آمده و دعا در این دو وقت مستجاب است.
3- بیشتر مفسران آن را به نماز عصر تفسیر کرده‏اند. و نماز عصر که "الصلاة الوسطى" نام دارد بسیار با اهمیت است و در قرآن و حدیث از آن به بزرگى یاد شده است و داراى فضیلت بى شمار است. در روایتى از رسول اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده که فرمود: "من فاتته صلاة العصر فکأنما وتر أهله و ماله" کسى که نماز عصر از او فوت شود مانند کسى است که از اهل و مال خود جدا شده و بى کس و بى مال شده است.
ان الانسان لفى خسر: این جواب قسم است که یک سنت الهى است. همانا انسان به تحقیق در حال خسران و زیان است. دو تأکید در این جمله وجود دارد یکى "إن" و دیگرى "لام تأکید" که هر دو مطلب را تأکید مى‏کند.و الف و لام انسان براى جنس است یعنى جنس انسان در حال زیان است. پس شامل حال همه مى‏شود.
زیرا عمر همچنان مى‏گذرد و انسان کمتر از أوقاتش به عبادت خدا مى‏گذراند، پس انسان در هر حال در حال گذراندن عمر ، زیانکار است. در روایتى آمده است که روز قیامت همه مردم حتى اولیاى خدا در حال حسرت و ندامت‏اند و لذا قیامت را یوم الحسره مى‏خوانند که همه بدون استثنا در آن روز پشیمانند که اى کاش بهتر و بیشتر عبادت مى‏کردیم و اوقاتمان را به بطالت و کسالت نمى گذراندیم. و این سان انسانها در همه ادوار با ضرر و زیان دست به گریبانند که هر چه از سرمایه عمر کاسته مى‏شود ذخیره و توشه آخرت کمتر مى‏گردد. فخر رازى در تفسیر خود از یکى از بزرگان گذشته نقل مى‏کند که مى‏گفت: معناى آیه را از یک مرد یخ فروش فهمیدم. او فریاد مى‏زد: "ارحموا من یذوب رأس ماله" به کسى که سرمایه اش دارد آب مى‏شود رحم کنید. او گوید: پیش خود گفتم این است معناى "انّ الانسان لفى خسر" زیرا عمر انسان مانند آن یخها آب مى‏شود و از بین مى‏رود و سرمایه اى براى خویشتن نمى‏اندوزد.
در روایتى از امام هادى علیه السلام نقل شده که فرمود: "الدنیا سوقٌ ربح فیها قوم و خسر آخرون" دنیا مانند بازارى است که برخى در آن سود مى‏کنند و برخى ضرر.
إلا الذین آمنوا: سرانجام زیانکاران را استثنائى هست. نخبگانى هستند که از این قاعده کلى مستثنایند. امام صادق علیه السلام طى روایتى مى‏فرماید: "استثنى أهل صفوته من خلقه" در میان آفریدگانش، نخبگان را استثنا کرده است.
آنها چه کسانى‏اند؟ حضرت ادامه‏دهد: "آمنوا بولایة أمیر المؤمنین و تواصوا بالحق من بعدهم ذراریهم و من خلقوا بالولایة و تواصوا بالصبر أى وصوا أهلهم بالولایة و تواصوا بها و صبروا علیها" آنان که به امیر المؤمنین علیه السلام ایمان آوردند و به حق که ولایت او و فرزندانش است پس از خودش سفارش کردند و فرزندان خود را به این ولایت و به صبر و تحمل سختى‏ها در این راه توصیه کردند ؛ اینان نخبگانى هستند که روز رستاخیز زیانکار نخواهند بود.
به هر حال استثنا شامل حال مؤمنانى مى شود که نه تنها در زبان و قلب ایمان دارند بلکه با عمل نیز ایمانشان محرز و ثابت است، و اینان با دو خاصیت مهم از دیگران جدایند و آن سفارش کردن خود و دیگران به حق و پذیرش آن در هر زمان و مکان، در خوشى و سختى و در سرّاء و ضرّاء و سفارش دوم سفارش به صبر است که صبر از عزائم امور مى‏باشد و بسیار اهمیت دارد بلکه بالاتر از آن چیزى نیست.
انسان مؤمن باید در هر حال براى خدا صبر کند و تمام زورگوئیها و شکنجه‏ها و سختى‏ها و شدت‏ها و گرسنگى‏ها و ناأمنى‏ها را در راه حق و در راه تحقق آن تحمل کند. چنین‏اند نخبگان و اولیاى خدا که امید است با طلب توفیق از او ما را به راه آنان هدایت کند و با آنان محشور فرماید. آمین رب العالمین.
پاورقی ها:

تعداد مشاهده مقاله: 130