گناهان بزرگ و کوچک‏

«إن تجتنبوا کبائر ما تنهون عنه نکفّر عنکم سیّئاتکم و ندخلکم مدخلا کریما» (سوره نساء - آیه 31)
اگر از گناهان بزرگى که شما را از آن نهى کرده‏اند دورى کنید، ما از دیگر گناهانتان مى گذریم و شما را در جایگاهى نیکو و مقامى والا قرار خواهیم داد.

دورى از گناهان بزرگ کفاره گناهان کوچک است. چه لطفى از این بالا تر و چه نعمتى از این ارزشمند تر.
کبائر: جمع کبیره است به معناى گناهان بزرگ.
در این زمینه میان مفسرین اختلاف است که مقصود از کبائر چیست؟ برخى گویند: کبیره گناهى است که شارع مقدس براى ارتکاب آن حدّ قرار داده است. و برخى بر این عقیده‏اند که مقصود از کبیره گناهى است که پى آمدش تهدید شدید قرآن یا سنت است. یعنى در مواردى که قرآن یا حدیث به شدت آن را نهى کرده و صاحبش را تهدید مى‏کند جزء کبائر حساب مى‏شود مانند آن حدیث که مى‏گوید کلید تمام گناهان خمر است یا آن که مثلا گوید مؤمن ممکن است زنا کند، ممکن است دزدى کند ولى مؤمن هرگز دروغ نمى‏گوید.
و برخى آنها را به هفت گناه بزرگ معنى کرده‏اند که در اصطلاح حدیث به آنها " موبقات " گفته مى‏شود. و موبقات عبارتند از: 1- شرک به خدا 2- سحر 3- قتل نفس محترمه 4 - خوردن ربا و مال یتیم 5 - فرار از جنگ در حال جهاد 6 - تهمت زنا به زنهاى پاکدامن.
و در روایتى که کافى از امام رضا علیه السلام نقل کرده، حضرت بر این هفت گناه، گناهان دیگرى افزوده است از جمله: نا أمیدى از رحمت خدا - عقوق والدین - زنا - منع زکات - شهادت زور - شرب خمر - ترک نماز - شکستن پیمان و قطع رحم. برخى دیگر غیبت و لواط را نیز بر آن افزوده‏اند.
ولى در مقابل مى‏بینیم محقق بزرگ عالم تشیع شیخ مفید أعلى الله مقامه معتقد است که همه گناهان جزء کبائرند زیرا همه شرکت دارند در یک امر خطرناک و آن مخالفت امر خدا و سرپیچى از فرمان الهى است و اطلاق بزرگ و کوچک بر آنها اضافى است یعنى گاهى یک معصیت، ممکن است بزرگ شمرده شود و همان معصیت نسبت به معصیتى دیگر، کوچک. مثلاً ممکن است یک بوسه نسبت به زنا کوچک شمرده شود ولى همین گناه نسبت به نگاهِ به شهوت، کوچک حساب مى‏شود.
به هر حال بدیهى است که نوع گناه با نیت و قصد انسان فرق مى‏کند مثلا اگر اصرار روى گناه نداشته باشد فرق دارد تا کسى که گناه مى‏کند و هیچ اهمیت نمى‏دهد. وانگهى دنیا با آن همه مغریات ممکن نیست به دون گناه بگذرد جز براى معصومین که خداوند آنها را پاک قرار داده و از هر نیت گناهى در امان نگه داشته است ولى انسانها قطعا در محیطهاى آلوده به این میکربهاى خطرناک گاهى آلوده مى‏شوند، با این تفاوت که یک نفر پس از آلوده شدن، در پى پاک شدن است و دیگرى همچنان در این آلودگیها و منجلاب‏ها فرو مى‏رود تا غرق شود و امکان علاج برایش نماند.
حال نکته‏اى که در این آیه وجود دارد این است که خداوند کبائر را به طور کلى ذکر کرده و مصادیقش را بیان ننموده است. شاید سرّش این باشد که آنها را پنهان کند تا انسان با ایمان به هر گناهى برخورد کرد آن را بزرگ بشمرد و از آن دورى جوید مانند شب قدر را که خداوند در طول ماه رمضان پنهان کرده تا مؤمنین هر شب ماه مبارک را احیا بدارند شاید به فضیلت شب قدر برسند.
به هر حال ضمن اینکه آیه، بشارتى است بزرگ و لطفى است بى کران براى بندگان، هشدارى است همیشگى براى ما که پیوسته از نزدیک شدن به گناهان بپرهیزیم و چنانچه مفید مى‏فرماید هر گناهى که مخالفت امر مولا است بزرگ است و کیفرى سخت در پى دارد. از طرفى دیگر انسان‏ها را در حال امید نگه مى‏دارد که مأیوس از رحمت و آمرزش پروردگار نگردند و در حال خوف و رجاء بمانند که این حالت، انسان را به کمال نزدیک مى‏سازد و به رحمت خدا نزدیکتر.
در روایتى از رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمود: " الکبائر سبع: الاشراک بالله و قتل النفس التى حرّم الله، و قذف المحصنة و أکل مال الیتیم، و الربا، و الفرار من الزحف، و عقوق الوالدین " در این روایت که صاحب منهج الصادقین در تفسیرش نقل کرده رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم هفت گناه بزرگ را شرک، قتل نفس محترمه، و تهمت به زن پاکدامن، و خوردن مال یتیم، ربا، فرار از جنگ و عقوق والدین شمرده است.
پس از ذکر این هفت گناه حضرت ادامه مى‏دهد: " فمن لقى الله سبحانه و هو بری‏ءٌ منهنّ، کان معى فى بحبوحة جنة مصاریعها من ذهب " اگر کسى از این هفت گناه دورى گزیند، در برترین جایگاه‏هاى بهشت همراه من باشد، بهشتى که درهایش زرین است.
در روایت جامعى که حضرت عبد العظیم حسنى به سند خود از امام کاظم علیه السلام نقل مى‏کند که روزى عمرو بن عبید نزد امام صادق علیه السلام آمد و پس از سلام آیه " الذین یجتنبون کبائر الاثم " را تلاوت کرد و خاموش شد. حضرت فرمود: مى‏خواهى کبائر را از زبان خدا ( قرآن ) برایت بیان کنم: عرض کرد: آرى.
حضرت فرمود: اکبر کبائر شرک است که مى‏فرماید: " انّ الله لا یغفر أن یُشرک به و یغفر ما دون ذلک لمن یشاء "و فرمود: " انّه من یشرک بالله فقد حرم الله علیه الجنة و مأواه النار و ما للظالمین من أنصار " و پس از آن، یأس و نومیدى از رحمت خدا است که مى‏فرماید: " و لا تیأسوا من روح الله انه لا ییأس من روح الله الا القوم الکافرون " و دیگر ایمن بودن از مکر و عقوبت خدا است که مى‏فرماید: " و لا یأمن مکر اللّه الّا القوم الخاسرون " و دیگرى عقوق والدین است که خداوند به زبان عیسى بن مریم عاقّ را جبار و شقى نام برده است " و برّاً بوالدتى و لم یحعلنى جبارا شقیا " و از آن پس قتل انسانى است به ناحق: " و من یقتل مؤمنا متعمدا فجزاؤه جهنم خالدا فیها " و قذف محصنات است " انّ الذین یرمون المحصنات المؤمنات الغافلات لعنوا فى الدنیا و الآخرة و لهم عذاب عظیم " و خوردن مال یتیم است که فرمود: " ان الذین یأکلون أموال الیتامى ظلما انما یأکلون فى بطونهم ناراً و سیصلون سعیرا " و فرار از نبرد در هنگام جهاد است " و من یولهم یومئذ دبره الّا متحرفا لقتال أو متحیزا إلى فئة فقد باء بغضب من الله و مأواه جهنم و بئس المصیر " و خوردن ربا است " الذین یأکلون الربا لا یقومون الّا کما یقوم الذی یتخبطه الشیطان من المس و فرمود: " فإن لم تفعلوا فأذنوا بحرب من الله و رسوله "... و این روایت مفصل است و در مجمع البیان نقل شده است که راوى گوید: پس از تمام شدن سخنان امام، عمرو به شدت و با صداى بلند گریست و با گریه از منزل امام خارج شد.
خداوند ما را موفق گرداند که از هر نوع نافرمانى دورى جوئیم آمین رب العالمین.
پاورقی ها:

تعداد مشاهده مقاله: 92