مزار امام حسین (ع) از آغازین روز

##ترجمه: حسین علینقیان‏##
پس از شهادت امام حسین(ع) در روز دهم محرم الحرام سال 61 هجرى و ترک لشکر ابن سعد از میدان جنگ، جنازه امام حسین(ع) و یاران او بر زمین ماند.
آنگاه تعدادى از قبیله بنى‏اسد که از قدیمى‏ترین قبایل عربى ساکن در شهر کربلا به شمار مى‏رفته، به آنجا آمده و سه گودال قبر مهیا کردند. یکى از آنها براى شهداى بنى هاشم، دیگرى جهت مابقى یاران امام حسین(ع) و یکى نیز براى تدفین امام(ع) بود.
انتقال یکباره جسد مبارک امام حسین(ع)براى آنها غیر ممکن بود زیرا جسد پاره پاره شده بود. لذا آنها را داخل حصیرى گذاشته و به طرف قبر برده و در آنجا دفن کردند.
افراد قبیله پس از تدفین، سریعاً به طرف مزارع خود رفته از بیم اینکه اتباع ابن‏زیاد آنها را ببینید...پس از هفته‏ها صحابى جلیل جابربن عبداللّه انصارى به زیارت امام(ع) رفته و گریه‏کنان برکنار قبر شریف او نشست... سپس او هم به جهت اینکه در دید اتباع ابن زیاد قرار نگیرد، شبانه آنجا را ترک کرد.
1- قبر شریف، حالت معمولى داشت تا اینکه سلیمان بن صرد خزاعى و گروهش که بعدها به توابین مشهور شدند به آنجا آمده و جایگاه مخصوصى براى مزار درست کردند. در همانجا آنها هم پیمان شدند که انتقام او را از ابن زیاد و آل مروان بگیرند.
2- پس از آنها، مختار به سال 66 هجرى قیام کرد و براى مزار، علاماتى جهت راهنمایى زائرین، درست کرد و مرقد مطهر امام را به مکانى معلوم و مشخص تبدیل ساخت.
از آن پس قافله‏هاى مسلمان براى تبرک و زیارت قبر امام به آنجا رهسپار مى‏شدند. هیچ یک از والیان اموى، اقدامى در مورد مزار به عمل نیاوردند بلکه تلاش بسیار مى‏نمودند که از آمدن زائرین به طرف قبر شریف خوددارى کنند. اما زائران با دادن اجناس و هدایا به سربازان اموى، به زیارت قبر امام(ع) مى‏رفتند.

3- پس از سقوط امویان به سال 132 هجرى و تأسیس حکومت عباسى، اقبال مسلمانان به زیارت مرقد امام حسین(ع) رو به ازدیاد گذاشت. خلفاى عباسى براى زائرین تسهیلاتى را فراهم کردند جز این تعدادى از خلفاى آنها، زایران امام حسین(ع) را از زیارت منع کرده و برخى نیز قبر ایشان را ویران ساختند. کینه ورزترین خلفاى عباسى نسبت به امام حسین(ع) متوکل بوده، پس از قتل متوکل پسرش مستنصر که بر عکس پدرش دوستار امام حسین(ع) بود به تخت نشست او به زیارت مرقد امام(ع) رفته و مبالغ قابل توجهى براى بناى مرقد مطهر تخصیص داد.
4- پس از مدتى به حکومت رسیدن مسترشد عباسى وى اموال و هدایایى که حاکمان،وزرا و اشراف به هنگام زیارت مرقد شریف به آن مکان بخشیده بودند مصادره و آنها را به خزینه دولت افزود و صرف امور لشکر نمود.

5 - در سال 273 هجرى بنایى که مستنصر خلیفه عباسى در آن مکان ساخته بود ویران شد. سپس یکى از والیان خلیفه عباسى یعنى المعتضدباللّه در سال 283 هجرى آنرا تجدید بنا کرد پس از آن زائران بر قبر شریف ازدحام مى‏کردند، به طوریکه آن مکان میان مسلمانان مشهور شد. خلیفه عباسى المعتضد باللّه نه تنها مانع زائرین نمى‏شد بلکه مبالغى جهت هزینه کردن براى زائرین قبر شریف اختصاص داد.
6- در سال 368 هجرى عضدالدوله قبر شریف را زیارت کرد و دستور داد تعدادى اقامتگاه عمومى بسازند و تسهیلاتى را براى زائرین فراهم آورد. همچنین اموال بسیارى براى بناى مرقد مطهر و به کارگیرى زیور آلات زیباى اسلامى در گنبد مبارک که مرقد مطهر را در بر گرفته، اختصاص داد.
7- در سال 369 هجرى ضبة الأسدى به مرقد شریف یورش برده و تمامى هدایا و جواهرات را به سرقت برد و مرقد را به آتش کشید و فرار کرد. پس از اینکه فهمید گروهى نظامى از بغداد به قصد دستگیرى او راهى شده‏اند به شهر «عین تمر» فرار کرد.
8 - در سال 401 هجرى، عمران بن شاهین بطائحى، رواقى را در مرقد امام(ع) بناکرد. این رواق از آن پس تا اوایل قرن 13 هجرى به نام رواق ابن شاهین معروف بود.
9- در سال 407 هجرى، حرم شریف به جهت دو شمع بزرگى که به هنگام شب افتاده بودند، دچار آتش سوزى شد به طوریکه آتش تا بقعه و رواقها زبانه کشید و تمامى فرش‏ها و تحفه‏هاى موجود را سوزاند.
10- در سال 489 هجرى جماعتى از عشیره خفاجه مرقد مقدس را غارت کردند. اینها که از دزدان قافله‏ها بودند هرآنچه در داخل مرقد شریف بود را ربوده و گوشه‏اى از آنرا ویران کردند و در آنجا به اعمال زشت و منکر پرداخته و زائرین را کشته، اموال آنها را به غارت بردند...
11- در سال 553 هجرى خلیفه عباسى المستنصر باللّه، به زیارت مرقد مطهر رفته و دستور داد که مرقد را تعمیر نمایند و مبالغى را براى هزینه مرقد و خادمان حرم مطهر اختصاص داد.
12- در سال 653 هجرى ناصر ایوبى از حلب به زیارت مرقد شریف رفت و مبالغ هنگفتى براى تعمیر مرقد مقدس و خادمان آن اختصاص داد.
13- در سال 767 هجرى سلطان اویس ایلکانى، دستور داد که مرقد مطهر را که در اثر آتش سوزى بزرگى که در آنجا رخ داده بود دچار آسیب‏هاى فراوانى شده بود، تعمیر و ساخت و ساز کنند. پس از این زمان یعنى زیارت پادشاه ایوبى، مرقد مبارک مورد تعرض واقع نشد و بلکه آنجا مورد پاسداشت و احترام مسلمانان قرار گرفت و هزاران زائر به آنجا تردد کردند. این وضعیت تا آغاز قرن نهم هجرى تداوم یافت.
14- در آغاز قرن نهم، على بن محمد بن فلاح مشعشعى، مرقد مقدس را مورد تهاجم قرار داد و تمامى اشیاى گرانبها و فرش‏ها و... را به غارت برد و تعدادى از ابواب صحن مطهر حسینى را از جاى کند و بسیارى از زائرینى که داخل حرم شریف بودند را به قتل رسانید.
15- در سال 914 هجرى قمرى شاه اسماعیل صفوى - مؤسس حکومت صفوى - مرقد مطهر را با فرش‏هاى فاخر و جارهاى زیبا و دل‏انگیز تزیین کرد و حرم مبارک را از جمیع جهات آراست. پس از این دوره، عراق تحت نفوذ دولت عثمانى درآمد و شهر کربلا به آرامش رسید و کسى به مرقد مطهر، آسیبى نرساند جز اینکه برخى حوادث جزئى رخ داد اما مرقد مقدس به حرمت خود باقى ماند.
16- در سال 1048 هجرى قمرى، شاه اسماعیل اول به زیارت کربلا رفته و دستور ساخت دو مرقد مطهر روضه حسینى و عباسى را صادر کرد و مبالغى را در این راستا هزینه کرد.
17- در اواخر سال 1048 هجرى قمرى، سلطان عثمانى گنبد مبارک را تعمیر و تجدید بنا کرد و آنرا از بیرون گچ برى کرد. از این پس حرم مطهر مورد تعرض احدى قرار نگرفت.
18- در سال 1216 هجرى قمرى، ابن سعود به شهر کربلا هجوم آورد و به مرقد مطهر داخل شد و خزاین ذى قیمت آنرا به غارت برد. مورخین آورده‏اند که ابن سعود و یاران او تعداد بیست شمشیر محلّى به طلاى خالص و مزین با سنگهاى قیمتى را از آنجا دزدیدند نیز ظروف طلا و نقره و فیروزه‏ها و الماس‏ها و قطعات نادر دیگرى را به غارت بردند. همچنین درهاى طلایى و بخشى از ضریح را از بین بردند سپس خزاین مرقد مقدس را باز کرد و تعداد زیادى از مواد آنرا به سرقت بردند. گفته مى‏شود که در آن خزانه‏ها تعداد 400 شال کشمیرى، 300 شمشیر نقره، و تعداد زیادى اسلحه و مهمات نادر موجود بوده است.
19 - در سال 1241 هجرى قمرى، واقعه مناخور رخ داد و سپاه عثمانى شهر کربلا را محاصره کردند.
پس از اینکه اهالى کربلا بر ضد حکومت، اعلان قیام کردند به داخل مرقد مطهر حسینى پناه بردند آنگاه توپخانه عثمانى‏ها حرمت مرقد مقدّس را نگاه نداشته و به سوى مرقد شلیک کردند که در نتیجه آن برخى از صحن شریف آسیب دید و درپى بمبارانهاى پیاپى آنها در طول چندین ماه، قواى ترکیه داخل شهر کربلا شده و به متحصنین مرقد امام حسین(ع) هجوم آورده و تعدادى از آنها را کشته و به مرقد مطهر، آسیب‏هاى فراوانى رساندند. پس از آرامش اوضاع تعدادى از ساکنین شهر و علماى دینى به جمع آورى اموال پرداخته و ویرانیهاى مرقد مطهر را که توسط نیروهاى ترکى وارد آمده بود ترمیم کردند.
20 - در سال 1258 هجرى قمرى، اهالى شهر کربلا از پرداخت مالیات به حکومت عثمانى امتناع ورزیدند. حاکم عراق در این دوره نجیب پاشا بود. هنگامى که این حاکم از قانع کردن مردم براى پرداخت مالیات شکست خورد با لشکر بزرگى جهت نابود کردن شهر روانه آنجا شد. اهال شهر کربلا دفاع سرسخت و جان سوزى در مقابل آنها به عمل آوردند. امّا به دلیل کثرت سپاه و وجود سلاح‏هاى پیشرفته، نجیب پاشا وارد شهر شد. اهال شهر با مشاهده لشکر به مرقد امام حسین(ع) پناه بردند. به طوریکه هزاران نفر از زنان، کودکان و پیران به آنجا پناه آوردند. امّا با این وجود نجیب پاشا قداست مرقد شریف را محترم نشمارد، به لشکر خود دستور داد با اسبهاى خود به مرقد وارد شوند و تمامى پناهندگان را به قتل برسانند. لشکر به دستور وى داخل صحن شریف شدند و بر پناهندگان آتش گشودند و صدها نفر را به قتل رساندند و به قبر شریف آسیب فراوان رسانیدند. نیز مناره‏ها از شدت بمباران، و بخش بزرگى از صحن مطهر ویران شد و سربازان، عتیقه‏ها و فرش‏هاى گرانبهاى موجود در مرقد مبارک را به غارت برده و پس از حرمت شکنى‏هاى فراوان آنجا را ترک گفتند، اما طولى نکشید که پس از ترک لشکر، اهال شهر به تعمیر خرابى‏هاى ایجاد شده پرداختند.
21- در سال 1259 هجرى قمرى، ملک اَوَد درهاى داخلى صحن داخلى دو مرقد مطهر حسینى و عباسى را به آب طلا مزین کرد.
22- در سال 1920 میلادى یعنى پس از جنگ بیستم، شهر کربلا پایتخت انقلاب شد به طوریکه سران انقلاب در آنجا تجمع کردند. همچنانکه امام شیخ محمد تقى حائرى رهبر انقلاب که براى شهر کربلا اهمیت زیادى قائل بودند حضور داشت. شهر کربلا در این زمان در مقابل قواى بریتانى مقاومت کرد اما در نهایت نیروهاى انگلیسى این قیام را سرکوب کردند و به شهر کربلا یورش بردند. و آنگاه شهر را به بمب بستند. لذا بسیارى از اهالى شهر به صحن حضرت حسین(ع) وحضرت عباس(ع) گریختند و به آنجا پناه بردند. اما نیروهاى انگلیسى حرمت این دو مرقد را نگه نداشته و توپخانه‏ها به سمت آنجا نشانه رفت و زیانهاى فراوان به آنجا وارد کردند و قسمتهاى زیادى از دو مرقد شریف ویران شد. این ویرانیها تا مدت‏هاى زیاد باقى ماند تا اینکه برخى از علماى دینى با جمع آورى عایدات، به تعمیر مرقد مطهر پرداختند.
23- در سال 1260 ه.ق. سید کاظم رشتى از علماى مبرز دینى در آن زمان به تجدید بناى قسمت شرقى صحن شریف حسینى پرداخت. دراین باره تعداد زیادى از تجار شهر کربلا به حمایت‏هاى مالى پرداختند.
24- در سال 1281 ه.ق. مادر سلطان عثمانى عبدالحمید پاشاه در قسمت جنوبى صحن شریف حسینى، نسبت به ساخت آبخورى اقدام کرد و مبالغى را براى تعمیر پاره‏اى از مکانها، اختصاص داد.
25- در سال 1296 ه.ق. دیوار غربى صحن با سنگ مرمر کاشانى پوشانده شد و بر زیبایى مرقد مطهر افزود.
26- در سال 1297 ه.ق، پرده دار و خادم حرم حسینى از میان گنبد بالاى ضریح، پنجره‏هائى را ایجاد کرد.
27- در سال 1309 ه.ق، مأذنهاى شرقى و غربى توسط یکى از تجار مسلمان با طلا پوشانده شد.
28- در سال 1320 ه.ق، بخش پائینى مأذن شرقى توسط یکى از تجار هندى طلائى شد.
29 - در سال 1355 ه.ق ورودى‏هاى حرم شریف را توسعه دادند و پایه‏هاى گنبد مطهر را با سیمان بنا کردند و تمامى دیوارهاى حرم شریف و رواق‏ها را به دلیل از بین رفتن قسمت‏هائى از آن با آجر و سیمان تجدید بنا کردند.
30- در سال 1361 ه.ق زمین حرم شریف توسط یکى از تجار مسلمان با سنگ مرمر بلژیکى سنگ فرش شد.
31- در سال 1365 ه.ق ترمیم قسمت سوخته صندوق خاتم که بالاى سر آرامگاه مطهر قرار داشت، به اتمام رسید و نیز در همین سال در داخل محفظه‏هایى که با چوب ساگ ساخته شده و با چوب نارنج خاتم کارى شده بود، جام‏هاى شیشه‏اى قرار دادند.
32- در سال 1948 م، سه در ورودى جدید به صحن شریف اضافه شد این به دلیل ازدحام زائرین مرقد مطهر و تسهیل در ورود و خروج به صحن مبارک بود.
گفتنى است که صحن مقدس داراى 10 باب (در) است که هر یک داراى اسم ویژه‏اى است و شامل:
باب قبله: که در سمت قبله صحن واقع است.
باب زینبیه: که در سمت غربى صحن واقع است.
باب سلطانیه: که آن نیز در سمت غربى واقع است.
وجه تسمیه آن به علت منسوب بودن در به سازنده آن که یکى از سلاطین عثمانى است مى‏باشد.
باب سدره: این در در زاویه صحن شریف از قسمت شمال غربى واقع است.
باب شهداء: که در سمت شرقى صحن شریف قرار دارد.
باب قاضى الحاجات: که در قسمت شرقى واقع است از درهاى قدیمى صحن مى‏باشد.
باب رأس الشریف: که ما بین باب زینبیه و سلطانیه یعنى در ضلع غربى صحن شریف قرار داد.
باب کرانه: که در زاویه شمال شرقى صحن مقدس واقع است.
باب رجانه: در زاویه جنوبى صحن مقدس قرار دارد.
باب صالحین: که در سمت شمال صحن شریف واقع است و در سال 1960 میلادى افتتاح شده است.
33- در سال 1949 میلادى برخى از درهاى حرم شریف و تمامى درهاى حجره‏هاى صحن توسط بخش تعمیرات مرقد مطهر با چوب ساگ ترمیم شد.
34- در سال 1950 میلادى جبهه شرقى به حرم اضافه شد و ایوان‏ها ساخته و با کاشى نفیس مزین شد.
35- در سال 1953 میلادى، بخش بالائى ایوان جلوئى (قِبلى) حرم شریف طلاکارى شد.
36- در سال 1963 میلادى دیوارهاى خارجى مشرف به حرم شریف با سنگهاى زیباى مرمر ایتالیائى تزیین شد(پوشانده شد).
37- در سال 1974 میلادى بناى طارمى جلوئى مرقد شریف حسینى با مرمر ایتالیایى و اردنى به اتمام رسید. منبع: کتاب (هذاالحسین) تألیف سعید رشید زمزم، بیروت، مؤسسة البلاغ، چاپ اول، 1421 ه.ق، 2000 میلادى.
پاورقی ها:

تعداد مشاهده مقاله: 102