دانستنى‏هایى از قرآن‏

همه ستمگرند
«وَلَوْ یُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِمَا کَسَبُوا مَا تَرَکَ عَلَى ظَهْرِهَا مِن دَابَّةٍ وَلَکِن یُؤَخِّرُهُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ کَانَ بِعِبَادِهِ بَصِیرًا» (سوره‏فاطر،آیه 45)

اگرخداوند مردم را نسبت به کارهایشان مؤاخذه کند، جنبنده‏اى بر روى زمین باقى نمى گذارد ولى خداوند آنان را تا فرا رسیدن اجلشان مهلت مى‏دهد و همانا خداوند به بندگانش کاملا بینا و آگاه است.
مؤاخذه خداوند از مردم قطعا در دنیا است زیرا در ادامه آیه مى‏فرماید: " و لکن یؤخرهم الى أجل مسمى " عذابشان را براى مدتى معین تأخیر مى‏اندازد.
و مقصود از کلمه بما کسبوا همان ظلم و ستمهائى است که‏کنند. نکته‏اى که به نظرم مى‏رسد این است که خداوند به طور کلى‏فرماید اگر بخواهد مردم را به خاطر ظلمهایشان مؤاخذه و عقاب کند هیچ جنبنده‏اى بر روى زمین باقى نمى‏ماند و معناى این سخن قرآنى این است که همه مردم به نحوى ظلم مى‏کنند. البته پر واضح است که پیامبران و امامان از این حکم کلى مستثنى هستند زیرا خداوند آنان را از هر نوع گناه مبرا ساخته و معصومشان قرار داده است ولى سایر مردم در این حکم مشترک اند.
در سوره نحل همین معنى تأکید شده است. در آنجا مى‏فرماید: " ولو یؤاخذ الله الناس بظلمهم ما ترک علیها من دابة و لکن یؤخرهم الى أجل مسمى فإذا جاء أجلهم لا یستأخرون ساعة و لایستقدمون" اگر خدا بخواهد مردم را به ظلمشان مواخذه و هلاک کند بر روى زمین هیچ جنبنده‏اى باقى نخواهد گذاشت ولى عذابشان را تا مدتى معین به تأخیر مى‏اندازد وچون اجلشان برسد ساعتى پس و پیش نشوند.
و از این آیه کریمه استفاده مى‏شود که مقصود از " بما کسبوا " در آیه مورد نظر همان ظلمى است که افراد دارند. وانگهى آیه به صراحت مى‏فرماید که همه مردم ستمگرند و ظالم ولى درجات ظلم افراد فرق مى‏کند. ممکن است انسانى به قدرت برسد و بى حساب به افراد ملتش ظلم کند و ممکن است یک نفر ستمگر، جهانى را به آتش بکشد چنانکه در تاریخ خوانده‏ایم افرادى همچون یزید و هلاکو و هیتلر و در زمان خود نیز شاهدیم که امریکاى جهانخوار به کشورهاى دور و نزدیک یورش مى‏برد و ملتها را به خاک و خون‏کشد. ولى ظالم منحصر به اینها نمى باشد که هر کس ممکن است نسبت به خانواده‏اش و به نزدیکانش به نحوى ظلم کند.
روزى یکى از وعاظ بر فراز منبر مى‏گفت: دعا نکنید خدا ظالم را از بین ببرد! بلکه دعا کنید خدا صدام را از زمین بردارد زیرا در دعاى اول علیه خودتان دعا کرده‏اید و خودتان نیز شامل نفرین مى‏شوید! و درست هم مى‏گفت، اگر با دقت به زندگى خود بنگریم مى‏بینیم هر کس به حد کافى! به زیر دستانش ظلم کرده است و گرچه ما به منصب و مقام نرسیده‏ایم ولى به همان مقدار که مسئولیت داشته‏ایم، ستم کرده‏ایم. رسول اکرم مى‏فرماید: " کلکم راع و کلکم مسئول عن رعیته " همه شما راهبرید و نسبت به زیردستانتان و رعیتتان مسئولیت دارید. پس اگر ما در این مقام نسبى که مسئولیت آن را به عهده داریم، تجاوز نکردیم و به زن و فرزند ظلم ننمودیم آنگاه آیه مبارکه شامل حالمان نمى شود. و بعید مى‏دانم که جز انبیا و امامان کسى از این قانون مستثنى باشد.
البته لازم به تذکر است که مقصود از ظلم تنها ظلم به دیگران نیست که ظلم به نفس نیز از مصادیق همین ظلم است و ظلم به نفس با هر معصیت و گناهى محقق مى‏شود پس اگر شخصى به هیچ کس هم ظلم نکند، با ارتکاب گناه قطعا به خودش ظلم کرده است و این آیه شامل حالش مى‏شود.
اجل مسمى: مقصود از اجل مسمى چیست؟ اجل مسمى یعنى وقتى که مرگ انسان فرا رسد. زیرا اجل به معناى مدت است و اصطلاحا بر مرگ اطلاق مى‏شود و اما اجل مسمى معنایش مرگ حتمى است.
نکته مهمى که از آیه استفاده مى‏شود این است که دنیا جاى مجازات و عقاب نیست زیرا اگر خدا مى‏خواست مردم را پس از ارتکاب گناه یا ظلم مجازات و مؤاخذه کند جنبنده‏اى روى زمین باقى نمى ماند ولى خدا مهلت مى‏دهد و آنها را تا فرا رسیدن اجلشان نگه مى‏دارد شاید که توبه کنند و از گذشته خویش پشیمان شوند و اما آنان که خداوند بر قلبشان - در اثر بسیارى گناهان - مهر زده است پس خداوند آنها را مهلت مى‏دهد تا بیشتر ستم کنند و عذاب دردناکترى در استقبالشان هست " إنما نملى لهم لیزدادوا إثما " و این بدترین حالتى است که یک انسان به آن گرفتار مى‏شود، زیرا چنین کسى در اثر افراط در نافرمانى و عصیان، استدراج مى‏شود و بدون دغدغه خاطر به ظلم و ستمش ادامه مى‏دهد تا آن روز که مرگش فرا رسد و با خسران و زیان به دیدار پروردگارش برود و به بدترین عذاب مجازات شود.
به هر حال باید تلاش کنیم که با ظلم به دیگران پرونده خود را بیشتر سیاه نکنیم، همین مقدار که به خودمان ظلم مى‏کنیم کافى است! چه رسد به اینکه به دیگران نیز سرایت کند. و از خداوند همواره بخواهیم ما را از ظلم به نفس و از ظلم به دیگران دور سازد که هرچه از ظلم فاصله بگیریم به خدا نزدیکتر مى‏شویم. و السلام‏

پاورقی ها:

تعداد مشاهده مقاله: 155