گام به گام تا اقتصاد مقاومتی

حجت الاسلام دکتر اصغر هادوی

مقام معظم رهبری در سال‌های اخیر نظریه اقتصاد مقاومتی را به عنوان راهی برای کاستن از فشارهای اقتصادی غرب مطرح کرده‌اند. ایشان در توضیح این نوع اقتصاد تاکید فرموده‌اند که این نوع اقتصاد، یک حرکت انفعالی و تدافعی نیست، بلکه اقتصادی فعال است که در شرایط فشار می‌تواند رشد و شکوفایی را به دنبال داشته باشد. برای مشاهده میوه‌های این شجره طیبه نیز تاکید کرده‌اند که این نوع اقتصاد باید از قالب شعار خارج و به عنوان واقعیتی قابل تحقق به جامعه معرفی شود. در این نوشتار با بهره‌گیری از سخنان ایشان، راه‌هایی  برای عملی شدن این نظریه ارائه می‌شود:

1ـ بهره‌گیری از شرکت‌های دانش‌بنیان که یکی از بهترین و مؤثرترین مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی هستند.⁽¹⁾

2ـ مقاومت همراه با تدبیر: زور و فشار و تهدید نمی‌تواند موجب همبستگی شود، لذا برای همان زمان محدود هم باید تدبیر و تهدید را به فرصت تبدیل کرد.

3ـ برخورد ریاضی وار با تحریم‌ها: تبعات اقتصادی تحریم‌ها یک واقعیت است و این مسئله باید ریاضی‌وار حل و بهترین جواب برای رفع مشکل ارائه شود.

4ـ عملی شدن شعارهای اقتصادی سال‌های گذشته: ایشان در سال جاری فرمودند: «من در سال 86 در صحن مطهر علی‌بن ‌موسی‌الرضا«ع» در سخنرانی اول سال گفتم که اینها دارند مسئله اقتصاد را پیگیری می‌کنند. بعد هم آدم می‌تواند فرض کند که این شعارهای سال حلقه‌هایی بود برای ایجاد یک منظومه کامل در زمینه مسایل اقتصاد، یعنی اصلاح الگوی مصرف، جلوگیری از اسراف، همت مضاعف و کار مضاعف، جهاد اقتصادی و امسال هم تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی. ما اینها را به عنوان شعارهای زودگذر مطرح نکردیم. اینها چیزهایی هستند که می‌توانند حرکت عمومی کشور را در زمینه اقتصاد ساماندهی کنند و می‌توانند ما را پیش ببرند. ما باید دنبال این راه باشیم».⁽²⁾

5ـ ایجاد سامانه اقتصاد مقاومتی: با توجه به شروع جنگ اقتصادی، نیاز به مرکز واحدی است که به رصد جریانات موجود و ساماندهی امور بپردازد. برای گریز از تشکیلات موازی و تداخل مسئولیت‌ها شایسته است که این سامانه و اتاق فرماندهی در خود دولت شکل بگیرد و وزرای مسئول همراه با کارشناسان به تمشیت امور بپردازند.

6ـ بسترسازی برای بومی کردن اقتصاد و اقتصاد بدون نفت: تا آنجا که در حافظه ملت ایران مانده است همواره این سئوال مطرح بوده است که نفت برای کشور فرصت است یا تهدید؟ اتفاقات اخیر نشان داد که  اتکا به نفت می‌تواند به یک تهدید تبدیل شود. بنابراین، بهترین فرصت به دست آمده است تا اقتصاد بدون نفت را تجربه کنیم. آمارها نشان می‌دهند قبل از انقلاب به هنگام افزایش درآمدهای نفتی، سهم ارزش افزوده در بخش کشاورزی از 21 درصد به 10 درصد کاهش و بیکاری در این بخش افزایش یافته و چهار فصل بودن ایران و مزیت نسبی کشور در بخش کشاورزی به فراموشی سپرده شده است.⁽³⁾

7ـ پرهیز از سواری مجانی و رانت‌خواری در اقتصاد: آموزش و ترویج کسب حلال و پرهیز از حرام‌خواری از مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی است. حلال‌خوری منجر به برکت در زندگی می‌شود. علامه طباطبایی برکت در همه پدیده‌ها را متصور می‌داند برکت در وقت، برکت در غذا، برکت در نسل و معتقد است برکت باعث زیادی نامحسوسی در پدیده‌ها می‌شود.⁽⁴⁾ به جای رانت‌خواری و حرام‌خواری، باید فرهنگ حلال‌خواری و برکت در جامعه ترویج شود تا زندگی معنوی جای خود را به زندگی صرفاً مادی ندهد.

8ـ بهره بردن از نظام آموزشی: گنجاندن بحث‌های اقتصاد مقاومتی و آشنا نمودن دانش‌آموزان از دوره ابتدایی، خودگردانی نظم و انضباط مدارس توسط دانش‌آموزان و ایجاد روحیه اعتماد به نفس ملی از همان دوران می‌تواند در درازمدت روحیه جهادی را در جامعه زنده کند.

9ـ استفاده از تبلیغات و تریبونها: موج رسانه‌ای و استفاده از این ابزار می‌تواند بستر مناسب برای تحقق اقتصاد مقاومتی را فراهم کند. ایام محرم و صفر و شب‌های قدر و حضور انبوه مخاطبان، این فرصت را فراهم می‌کند که افزون بر مسایل رایج و مذهبی، مباحث متناسب با فضای جامعه مطرح شوند. یادمان باشد که امام«ره» با استفاده از همین دسته‌های سینه‌زنی و روضه‌خوانی توانست نظام درهم تنیده 2500 ساله را به قصه‌ای تبدیل کند که فقط در مجالس از آن گفت‌وگو شود و هیچ اثری از پادشاهی برجای نماند.

10ـ ترویج روحیه قناعت و پرهیز از اسراف: در اوصاف امام علی«ع» آمده است: خفیف المئونه و کثیر المعونه،⁽⁵⁾ هزینه‌اش کم بود، ولی برای دیگران زیاد خرج می‌کرد.

فرهنگ کم‌مصرفی باید در جامعه ترویج شود تا مفهوم زیبای «مواسات» و برادری شکل بگیرد. با این فرهنگ اگر کالاها کم هم باشند، جامعه از کمبود رنج نمی‌برد.

11ـ حمایت از تولیدکنندگان: در اقتصاد مقاومتی که دست نیاز از خارج به درون کشور دراز شده است و اقتصاد در حال بومی شدن است، مدارا با تولیدکنندگان و حمایت از آنها می‌تواند مشکلات را آسان کند. در نامه امام علی«ع» به مالک اشتر آمده است: سفارش مرا به بازرگانان و صاحبان صنایع بپذیر، زیرا آنان منابع اصلی منفعت و پدیدآورندگان وسایل زندگی و آسایش و آورندگان وسایل زندگی از نقاط دوردست و دشوارند.⁽⁶⁾

12ـ ایجاد گرایش اقتصاد مقاومتی در دانشگاه‌ها: بحث مقاومت مربوط به امروز نیست. بسیاری از جوامع در گذشته، درگیر این مهم بوده‌ و عده‌ای از آنها سربلند بیرون آمده‌اند و در آینده نیز چنین خواهد بود، بنابراین با ایجاد درس‌ها و گفتمان‌ها، کرسی‌های نظریه‌‌پردازی و در صورت لزوم ایجاد رشته‌ای با این عنوان می‌توان به تمام ملت‌های آزادیخواه‌ خدمت کرد.

13ـ پرهیز از شتاب‌زدگی: مقام معظم رهبری می‌فرمایند: حرکت براساس برنامه یکی از کارهای اساسی است. تصمیم‌های خلق‌الساعه و تغییر دائمی مقررات جزو ضربه‌هایی است که به «اقتصاد مقاومتی» وارد می‌شود و به مقاومت ملت نیز ضربه می‌زند.⁽⁷⁾ اگر گام‌های فوق بطور اساسی برداشته و بسترهای اقتصاد مقاومتی فراهم شوند، در گرداب این شتاب و عجله نخواهیم افتاد.

14ـ بازیابی مزیت‌های نسبی: وجود معادن فراوان در کشور، چاه‌های نفت، بخش کشاورزی، استعدادهای فراوان برای توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، ما را بر آن می‌دارد که بار دیگر مزیت‌های نسبی کشور را پیدا و در آن زمینه سرمایه‌گذاری کنیم. اگر به این نتیجه رسیدیم که نفت بهترین مزیت ماست، از صدور نفت خام جلوگیری و اقتصاد بدون صادرات نفت خام را تجربه کنیم و به جای آن به صادرات مشتقات نفتی بپردازیم.

اگر در کشاورزی مزیت داریم، با توجه به مراکز فراوان آموزش کشاورزی، به کشاورزی علمی بپردازیم و از این راه سهم خود را در تولید جهانی افزایش دهیم. همچنین به سنجش موارد دیگر بپردازیم و با کمترین هزینه و بیشترین درآمد به حیات بالنده و رو به جلوی خود ادامه دهیم و نام جمهوری اسلامی ایران را که یادگار فاخر امام امت و ثمره خون شهیدان است، در جهان پرآوازه کنیم.

پی‌نوشت‌ها

1ـ بیانات در دیدار جمعی از پژوهشگران و مسئولان شرکت‌های دانش‌بنیان، 8/5/91.

2ـ دیدار با کارگزاران نظام، 3/5/90.

3ـ ربع قرن نشیب و فراز، ص 62، گردآوری و تنظیم آمارهای اقتصادی (74ـ1338) ص 25 و 167.

4ـ‌ المیزان، ج 7، ص 280.

5ـ بحارالانوار، ج 23، ص 211، ح 19.

6ـ نهج‌البلاغه، نامه 53.

7ـ دیدار با کارگزاران نظام، 3/5/91.

سوتیترها:

 1. اتفاقات اخیر نشان داد که  اتکا به نفت می‌تواند به یک تهدید تبدیل شود. بنابراین، بهترین فرصت به دست آمده است تا اقتصاد بدون نفت را تجربه کنیم. آمارها نشان می‌دهند قبل از انقلاب به هنگام افزایش درآمدهای نفتی، سهم ارزش افزوده در بخش کشاورزی از 21 درصد به 10 درصد کاهش و بیکاری در این بخش افزایش یافته و چهار فصل بودن ایران و مزیت نسبی کشور در بخش کشاورزی به فراموشی سپرده شده است.

2.

وجود معادن فراوان در کشور، چاه‌های نفت، بخش کشاورزی، استعدادهای فراوان برای توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، ما را بر آن می‌دارد که بار دیگر مزیت‌های نسبی کشور را پیدا و در آن زمینه سرمایه‌گذاری کنیم. اگر به این نتیجه رسیدیم که نفت بهترین مزیت ماست، از صدور نفت خام جلوگیری و اقتصاد بدون صادرات نفت خام را تجربه کنیم و به جای آن به صادرات مشتقات نفتی بپردازیم.