نگاهی به فعالیتهای قرآنی ارشاد

«فعالیت‌ها و چشم‌انداز معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» در گفتگوی پاسدار اسلام با حجت‌الاسلام حمید محمدی

چشم‌انداز معاونت قرآن و عترت منطبق بر مطالبات رهبری است

 

اشاره:

معاونت قرآن و عترت با مدیریت حجت‌الاسلام حمید محمدی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، رضایت بسیاری از دلسوزان نظام و جامعه متدینین زا به همراه داشته است. وی در گفتگو با پاسدار اسلام در باره‌ اهداف و راهبرد این معاونت توضیح می‌دهد و اظهار می‌دارد که شکل‌گیری این معاونت بر اساس کارشناسی دقیق انجام پذیرفته و ظرفیت آن را دارد که در آینده، اصل و متن حرکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار بگیرد. همچنین فعالیت‌های این مجموعه را مقطعی نمی‌‌داند و معتقد است در باید منتظر توسعه این معاونت باشیم. تبیین نوع فعالیت‌های راهبردی تعیین شده و شرح مراکز و موسسات ذیل این معاونت در گفتگو با معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی فراروی شماست.

 

 

فعالیت‌های قرآنی خود را از چه زمانی شروع کردید و چگونه برای این جایگاه انتخاب شدید؟

در سال 1348 دوم دبستان روخوانی قرآن را یاد گرفتم و از سال 1353 رسماً معلم قرآن مکتب ولیعصر خیابان قنات‌آباد تهران شدم. در دوره‌ اول راهنمایی عربی‌ام خیلی خوب بود و از همان زمان مربی عربی شدم. سوم دبیرستان بودم که در دانشگاه‌های تهران به تدریس ادبیات عرب مشغول شدم و از آن به بعد فعالیت‌های قرآنی‌‌ام شکل جدی به خود گرفت.

معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چند ماهی است که شروع به کار کرده است. به عنوان اولین مسئول این مجموعه بفرمائید چه ضرورت‌ها باعث شکل‌گیری این معاونت شد؟

قید اسلامیت در وزارت فرهنگ اسلامی و ارشاد اسلامی فقط یک اسم بی مسمی نیست و قاعدتاً جهت‌گیری اصلی فرهنگ و ارشاد را نشان می‌دهد. در مقدمه‌ قانون اساسی نظام جمهوری اسلامی ایران که براساس حکومت حق و عدل الهی یا همان قرآن شکل گرفته، قرآن در همه تلاش‌ها و اندیشه‌ها و افکاری که نظام ما دنبال می‌کند، نقش محوری و کلیدی دارد.  

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تلاش شد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مسیر حرکت کند. معاونت‌های متعدد هنری، سینمایی، مطبوعاتی و فرهنگی در آن شکل گرفتند و با برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های مختلف، این هدف دنبال شد. البته آنچه در بعضی از مراحل مشاهده شد، کمرنگ شدن این هدف بود و در بعضی از مقاطع شاید به این هدف نزدیک شده باشیم، ولی لزوم حرکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر محوریت قرآن و عترت به گونه‌ای است که ما هر چه به سمت جلو آمدیم، این ضرورت بیش از گذشته احساس شد، به طوری در آغاز دولت نهم و در سال 1385، هم آقای صفارهرندی و هم رئیس دولت رسماً متقاضی تأسیس چنین معاونتی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شدند.

پس طرح این ایده به دولت نهم و شخص آقای هرندی برمی‌گردد؟

قبل از آن هم مطرح بود، اما عملیاتی و اجرایی نشده بود. در سال 1388 و در آغاز دولت دهم پس از تصویب منشور توسعه‌ فرهنگ قرآنی کشور، به مصوبه‌ای برخوردیم که طبق آن همه‌ دستگاه‌های فرهنگی باید ساختارهای قرآنی داشته باشند و حداقل در سطح یک اداره کل به بالا فعالیت کنند، لذا در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت وزیر در امور قرآنی در کنار مرکز هماهنگی توسعه‌ و ترویج فعالیت قرآنی کشور که در حد یک اداره‌ کل تعریف می‌شد، شکل گرفت. از لحاظ ساختاری هم در حد 22 نفر پست برای آن تعریف و حدوداً با 50 نفر اداره ‌شد. 180 موسسه زیرمجموعه هم داشت که به هر کدام از آنها مجوز داده شد.

با این ساز و کار حرکت ما شروع و بحث تشکیل معاونت قرآن و عترت از همان موقع به صورت جدی مطرح شد. ما احساس می‌کردیم بعد از تصویب منشور توسعه فرهنگ قرآنی و ارتقاء سطح مطالبات و ساختارهای قرآنی در دستگاه‌ها باید به سمت تشکیل یک سازمان علوم قرآنی کشور در حد معاونت وزیر یا معاونت ریاست جمهوری و نهایتاً وزارت قرآن حرکت می‌کردند و با پیگیری‌های ویژه‌ای، نهایتاً معاونت قرآن و عترت در کمیسیون اجتماعی دولت و سپس در هیئت دولت تصویب و تشکیل این معاونت در چند ماهه گذشته رسماً اعلام شد.

پس از تصویب این معاونت، پیگیری‌های لازم را از طریق معاونت توسعه سرمایه انسانی رئیس‌جمهور انجام دادیم که منتهی به تصویب یک نمودار سازمانی بسیار قوی با پنج اداره کل و ساختار مناسبی که قریب به 150 پست رسمی سازمانی در لایه ستادی آن وجود داشت، ایجاد شد. در عین حال داریم تلاش می‌کنیم تا  معاونت قرآنی و عترت را در سطح استانی شکل دهیم.

برای تشکیل ساختارهای مناسب در سطح استان‌ها چقدر زمان لازم است؟ 

نمی‌شود زمان دقیقی را برای آن تعیین کرد، اما تلاش زیادی شده است‌. برخی از دوستان، مخالف معاونت مستقل در استان‌ها ‌هستند، زیرا این برنامه محدودیت خاص خود را دارد. به نظر آنان این معاونت باید ذیل معاونت اداری مالی یا نهایتاً هنری و فرهنگی باشد، ولی ما سعی می‌کنیم معاونت مستقلی شکل بگیرد که کارکرد و خروجی مناسب و مشخصی داشته باشد.

برنامه این معاونت برای اعتلا و توسعه‌ فرهنگ قرآنی در کشور چیست؟

هویتی که قرار است در وزارت فرهنگ و ارشاد رقم بخورد و محصولی که قرار است از این وزارتخانه به دست آید، باید مبتنی بر فرهنگ قرآن و عترت باشد. به نظر من وضع موجود ما با این هدف، فاصله‌ قابل توجهی دارد. به عنوان مثال در سال حدود 70 تا 100 فیلم سینمایی تولید می‌شود، اما محتوای اندکی از آنها  قرآنی است.

دلیل این امر چیست و چرا معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این گونه عمل می‌کند؟     

 در طی این سال‌ها حدود 10 فیلم قرآنی با مضمون و محتوای فاخر نظیر ملک سلیمان، حضرت یوسف(ع)، مردان آنجلس، مریم مقدس و ... جذاب‌ترین، پربیننده‌ترین و موثرترین فیلم‌های بعد از انقلاب بوده‌اند. من نمی‌گویم همه‌ فیلم‌ها باید مستقیماً مضامین و محتوای قرآنی داشته باشند، اما بسیاری از فیلم‌ها فاقد اصالت و هویت هستند و نمی‌توانند فضای مثبتی را در جامعه شکل ‌دهند یا نگاه جدیدی را در حوزه‌های تربیتی و اخلاقی و مبتنی بر قرآن و عترت به وجود آورند.

 این مسائل ‌آزاردهنده تا کی باید ادامه داشته باشند؟  به نظر می‌رسد  اگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مسیر«محوریت دادن به قرآن کریم» عمل کند، می‌تواند این اوضاع نابسامان را به سامان برساند.

معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد در این زمینه چه نقشی دارد؟  

یکی از رسالت‌های مهم این معاونت کمک به تحقق این امر در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، یعنی داشتن یک تعامل مثبت و پیش‌برنده با معاونت‌های ساختاری وزارت فرهنگ و ارشاد. معاونت قرآن و عترت باید به میدان بیاید تا این ایده به صورت جدی اتفاق بیفتد و دستمایه‌های دینی در تولیدات سیما به‌خوبی نهادینه شوند.

برنامه‌ معاونت شما برای نهادینه کردن فرهنگ قرآنی در نهادها و مجموعه‌های زیر نظر وزارت ارشاد و حوزه‌ سینمایی چیست؟

البته من معتقد نیستم که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی محصولات دینی و قرآنی ندارد، اما سطح تولیدات و کیفیت آنها قابل قبول نیست. اساساً‌ فلسفه‌ تشکیل معاونت قرآنی پاسخگوئی به نیاز جامعه‌ متدینین و حزب‌اللهی بود، لذا یکی از کارهای بسیار کلیدی و اساسی در وزارتخانه، ایجاد تعامل مناسب و مثبت بین معاونت‌های تخصصی در جهت تقویت بنیان‌های دینی است.

این را هم باید عرض کنم که معاونت قرآن و عترت تنها معاونت محتوائی وزارتخانه است. سایر معاونت‌ها مثلاً معاونت مطبوعاتی یا معاونت سینمایی، جنبه‌ ساختاری دارند، اما ماهیت معاونت قرآن و عترت، محتوایی است و ما باید تلاش کنیم این محتوا به شکل قوی و مناسب و شایسته‌ای در اختیار معاونت‌های تخصصی این وزارتخانه قرار گیرد.

معاونت تحت نظر شما در این مدت چه فعالیت‌هایی برای ترویج فرهنگ قرآنی در کشور انجام داده است؟

فعالیت‌های قرآنی و عترت در سطح ملی و بین‌المللی بر عهده‌ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. قبلاً حدود 180 موسسه قرآنی در کشور وجود داشتند که در حال حاضر به بیش از 2000 هزار افزایش پیدا کرده‌اند.  راهبری کمی و کیفی این موسسات به عهده‌ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی  و این معاونت مسئول این امر است. ما در راه‌اندازی و ارتقاء سطح آموزش‌های قرآنی اعم از آموزش‌های عمومی قرآنی، روخوانی، روان‌خوانی و زیباخوانی، تدبر و درک مفاهیم و یا تفسیر هم در کشور هم قدم‌های خوبی برداشته‌ایم.

در حوزه‌ هنرهای قرآنی، تربیت فیلمنا‌مه‌نویسی قرآنی، نمایشنامه‌نویسی قرآنی، صنایع دستی قرآنی و ...مدتی است کارهای بزرگی را شروع کرده‌ایم. همچنین جشنواره‌های بین‌المللی قرآنی را راه‌اندازی کرده‌ایم، امسال 25 جشنواره برگزار شدند، اما در سال آینده به تعداد استان‌ها جشنواره خواهیم داشت. در بخش بین‌المللی این موضوع به بیش از 50 کشور جهان توسعه پیدا خواهد کرد. برگزاری جشنواره‌های قرآنی ـ عترتی در قالب‌های هنری و مدرن و جدید با محتوای غنی اسلامی یکی دیگر از اهداف ماست.

بنابراین تلاش همه جانبه‌ ما این است که ضمن کمک به معاونت‌های ساختاری وزارتخانه برای ایفای نقش‌های خود، مستقلاً هم برای توسعه فعالیت‌های قرآنی تلاش کنیم. برای توسعه‌ ساختارهای قرآنی کشور، یکی از کارهای ابتکاری که در این جهت شکل گرفته، تاسیس مکاتب قرآن و عترت است که در آینده، کار بسیار خوب و اثرگذاری خواهد بود. اینها شبیه همان مکتبخانه‌های قدیم هستند که در دل روستاها و شهرها و برای کودکان زیر 7 سال و زنان خانه‌دار بنا می‌شدند. ما استاد و منبع درسی را تامین می‌کنیم و بقیه‌ ساز و کارها به عهده‌ خود مردم است.

برگزاری مجدد جلسات قرآن و عترت در کشور، تشکیل سلسله مهدکودک‌های قرآنی برای آموزش بچه‌های زیر 6 سال در کنار موسسات از دیگر فعالیت‌های این معاونت است.

در حال حاضردر سطح کشور چهار ساختار قرآنی داریم که عبارتند از:  موسسات قرآن و عترت که طی دوره آن کمی دشوار است و رسیدن به مدرک تحصیلی آن حدود 3 سال زمان می‌برد. دوم مکاتب قرآن و عترت، سوم جلسات قرآن و عترت و چهارم مهد کودک‌های قرآن و عترت.

آیا نیروی انسانی تربیت شده و سازمان‌یافته‌ای هم در این زمینه تربیت شده است؟

ما برای جبران کمبود نیروی انسانی، 20 هزار مربی آموزش مفاهیم، ترجمه و حفظ قرآن تربیت کرده‌ایم که کار بسیار بزرگی است. ما بر اساس یک تفاهم‌نامه با موسسات با دادن سرانه به آنها کمک می‌کنیم. در سال دو بار هم آزمون ملی برگزار می‌شود که 50 درصد از هزینه را قبل از آزمون و 50 درصد بقیه را پس از قبولی در آزمون می‌پردازیم.

در سطح کشور دقیقاً چند نفر تحت پوشش معاونت شما هستند؟ آیا این شبکه‌ انسانی قابلیت گسترش بیشتری را هم دارد؟

در سطح ستادی باید معاونتی شکل بگیرد و لذا ما آزمون استخدامی ترتیب داده‌ایم و کسانی که مایلند با مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا با این معاونت تعامل کنند، می‌توانند از طریق آگهی‌ای که به‌زودی اعلام می‌شود، در این آزمون شرکت کنند.

از سوی دیگر ما افرادی را به صورت پروژه‌ای به کار می‌گیریم و مجموعاً  یک میلیون نفر به صورت مستقیم و دو برابر به شکل غیرمستقیم تحت پوشش معاونت هستند. ما از طریق بیش از 2000 هزار موسسه و تعداد  قابل توجهی مکاتب قرآن و عترت، جلسات قرآنی و مهدکودک‌ها جمعیت زیادی را تحت پوشش قرار داده‌ایم.

قابل ذکر است که وزارتخانه قصد تاسیس 7500 موسسه‌ قرآنی را دارد. ما در طرح ملی حفظ قرآن، طرح ملی تلاوت یا طرح تبدیل خوشخوان‌ها به قاریان ملی و بین‌المللی اهداف خاصی را مدنظر گرفته‌ و در 16 استان کشور این را شروع کرده‌ایم. کار بسیار فنی و دقیقی است و حدود 3 هزار ساعت آموزش را شامل می‌شود.

اهمیت قرآن کریم در ساختن و پرداختن یک جامعه‌ اسلامی را چگونه تبیین می‌کنید؟

ما یا شعار واقعی جامعه اسلامی را می‌دهیم و به سمت آن حرکت کنیم یا بالعکس دچار توهم، شوخی و تعارف هستیم. قطعاً‌ رسیدن به یک جامعه‌ نمونه‌ اسلامی جز از طریق فهم معارف قرآن و عترت و عمل به مقتضای آنها و اخلاص در عمل هیچ راهی ندارد. ما فقط اگر بتوانیم فرهنگ قرآنی را در جامعه توسعه دهیم، می‌توانیم ادعا کنیم که برای جامعه اسلامی فعالیت‌های مثبتی کرده‌ایم.   

مقام معظم رهبری  فرموده‌اند اقتدار فرهنگی حقیقی اقتدار فرهنگی برخاسته از دانش‌های قرآن بنیان و فرهنگ توسعه یافته علوم قرآنی است.

تفاوت توسعه‌ فرهنگی قرآنی و فعالیت قرآنی در چیست؟ آیا یکی مقدمه دیگری است؟ به کدامیک باید بیشتر اهمیت داد؟

این دو با هم تفاوت‌هایی دارند، زیرا توسعه‌ فرهنگ قرآنی،‌ غیر از فعالیت‌های قرآنی است. ما چندان قائل به توسعه‌ فعالیت‌های قرآنی نیستیم، بلکه معتقد به توسعه‌ فرهنگ قرآنی هستیم. فرهنگ قرآنی یک مثلث سه ضلعی است. یک ضلع آن، ایمان قرآنی است، لذا باید هر روز ایمانمان نسبت به قرآن، وحیانیت و حقانیت، سازندگی و بی بدیل بودن این کتاب آسمانی افزایش پیدا کند. عامل مهم دیگر عمل قرآنی است که همان رکن سوم توسعه فرهنگ قرآنی است.

 بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توجه مردم به قرآن رشد فزاینده‌ای داشته است. به تأثیرتشویق‌های مقام معظم رهبری در ترویج توسعه‌ فرهنگ قرآنی هم اشارتی داشته باشید.  

من در مصاحبه با شبکه المنار مفصلاً در باره نقش رهبر معظم انقلاب در توسعه فرهنگ قرآنی حرف زده‌ام. بعد از مستند حضرت روح‌الله، شبکه المنار مستند دیگری در مورد مقام معظم رهبری در دست ساخت دارد. در آن مصاحبه گفتم که مقام معظم رهبری از قبل از انقلاب در شهر مقدس مشهد فعالیت‌های قرآنی را کلید زدند، توسعه دادند و به‌صورت ویژه بر این امر اهتمام داشتند. بعد از انقلاب هم این پرچم روی دوش‌ ایشان بوده است. امروز تمام قاریان کشور به عشق حضرت آقا زیر این پرچم ایستاده‌اند. کدام مرجع دینی را در طول تاریخ سراغ دارید که چهار ساعت و نیم متوالی به تلاوت قاریان قرآن گوش بدهد. اقبال امروز جوانان به ساحت قرآن به خاطر توجه حضرت آقا به این حوزه است.

معاونت شما چگونه مطالبات رهبری را در این زمینه محقق خواهد کرد؟

ما به صورت مفصل روی این موضوع کار کرده‌ایم که باید در فرصتی دیگر در قالب جدول‌های مشخص به شما ارائه کنیم. آقا مطالبات متعددی دارند که ما روی هر کدام برنامه‌ریزی دقیقی کرده و اقدامات خاصی را انجام داده‌ایم.

یکی از مطالبات رهبری در حوزه‌ فرهنگی بحث مقابله با تهاجم یا ناتوی فرهنگی است، معاونت شما چه برنامه‌هایی در این زمینه دارد؟

ما معتقدیم هیچ فعالیتی در کشور به اندازه‌ فعالیت‌های قرآنی در مصون‌سازی نسل جوان در مقابل تهاجم فرهنگی موثر نیست و عالی‌ترین و بهترین پایداری، فعالیت‌های گسترده قرآنی ـ عترتی است. جهان روز به روز به سمت فتنه‌های پیچیده‌تر و ظلمت‌های تو در توتری حرکت می‌کند و تنها راه نجات انسان‌ها انس با قرآن است.

یکی از خواسته‌های رهبری در حوزه فعالیت‌های قرآنی بحث تدبر در قرآن است. شما برای تدبر بیشتر نسل جوان امروز در آیات و مفاهیم قرآن کریم چه تدابیری اندیشیده‌اید؟

تدبر تعاریف مختلفی دارد، اما برای تحقق خواسته‌های رهبری، از سال پیش تصمیم گرفتیم دوره‌های آموزشی «تدبر» را در کل کشور برگزار کنیم. اکثر استان‌های کشور دوره‌ تدبر دارند و از اکثر آنها حمایت می‌کنیم.   .

در طی سال‌های گذشته، برخی از معاونت‌ها یا مجموعه‌ها در حوزه‌های مختلف شکل گرفته و فروغی مقطعی هم داشته‌اند، اما پس از مدتی به کارهای کلیشه‌ای روی آورده‌اند. چه تضمینی وجود دارد که معاونت تحت حمایت شما این مسیر را تکرار نکند؟

 به هیچ عنوان این گونه نخواهد شد.

چرا؟

چون این معاونت در آینده‌ نزدیکی خود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواهد شد، یعنی یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسمای اسم خود خواهد شد و یا صلاحیت تداومش را از دست می‌دهد، بنابراین برنامه‌ریزی اصلی وزارت ارشاد این است که کار این معاونت در داخل وزارتخانه تقویت شود و برنامه‌های آن هم تابعی از تغییر افراد نباشد.

صاحب قرآن خداوند کریم است، لذا این مجموعه به حاشیه نخواهد رفت و هر روز شایسته‌تر از پیش به کار خود ادامه خواهد داد. ما باید طوری تلاش کنیم که این حرکت با پایداری و استقامت کامل به سمت جلو حرکت کند. بنده احساس می‌کنم وزارت فرهنگ و ارشاد که تمام حقیقت خود را از قرآن و عترت می‌گیرد، قاعدتاً در توسعه فرهنگ قرآنی آینده خوبی خواهد داشت. ما به سمتی حرکت می‌کنیم که اصل وزارتخانه، این معاونت قرار بگیرد.

از این که وقت خود را در اختیار ماهنامه پاسدار اسلام قرار دادید، متشکریم.

 

 

سوتیترها:

1.

هویتی که قرار است در وزارت فرهنگ و ارشاد رقم بخورد و محصولی که قرار است از این وزارتخانه به دست آید، باید مبتنی بر فرهنگ قرآن و عترت باشد. به نظر من وضع موجود ما با این هدف، فاصله‌ قابل توجهی دارد. به عنوان مثال در سال حدود 70 تا 100 فیلم سینمایی تولید می‌شود، اما محتوای اندکی از آنها  قرآنی است.

 

2.

من در مصاحبه با شبکه المنار مفصلاً در باره نقش رهبر معظم انقلاب در توسعه فرهنگ قرآنی حرف زده‌ام. بعد از مستند حضرت روح‌الله، شبکه المنار مستند دیگری در مورد مقام معظم رهبری در دست ساخت دارد. در آن مصاحبه گفتم که مقام معظم رهبری از قبل از انقلاب در شهر مقدس مشهد فعالیت‌های قرآنی را کلید زدند، توسعه دادند و به‌صورت ویژه بر این امر اهتمام داشتند.

3.

امروز تمام قاریان کشور به عشق حضرت آقا زیر این پرچم ایستاده‌اند. کدام مرجع دینی را در طول تاریخ سراغ دارید که چهار ساعت و نیم متوالی به تلاوت قاریان قرآن گوش بدهد. اقبال امروز جوانان به ساحت قرآن به خاطر توجه حضرت آقا به این حوزه است.

تعداد مشاهده مقاله: 274