ورزشی

براساس اسناد تاریخی، ورزش چوگان به 525 سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. مهد و زادگاه این ورزش، ایران باستان است و نام چوگان نیز از آن دوران به یادگار مانده است. در ایران باستان این ورزش بازی شاهان نامیده شده است؛ زیرا بیش‌تر در میان پادشاهان و بزرگان رواج داشت. نام چوگان از نام چوبی که در آن استفاده می‌شود گرفته شده است. این بازی در ابتدا شکل نظامی و جنگی داشت‌وسوارکاران ایرانی درآن استعداد اسب‌های جنگی خود را به نمایش می‌گذاشتند. بعدها نیز ورزش‌هایی از قبیل، گلف و هاکی پدید آوردند که دسته‌های استفاده شده در این بازی‌ها به همان چوب چوگان برمی‌گردد. این ورزش در ایران پس از صفویان کم‌کم روبه فراموشی رفت. بعد به علت ارتباط با اروپایی‌ها، چوگان دوباره مورد توجه قرار گرفت؛ ولی مانند گذشته رواج نیافت. در این جا برخی از اصطلاح‌ها و قوانین مسابقه‌های چوگان را ذکر می‌کنیم: زمین چوگان طول زمین چوگان 274 متر و عرض آن 145 متر است. البته در آرژانتین و آمریکا این ابعاد، کمی از استاندارد رایج بزرگ‌تر است. طول دروازه هم 7 متر است. مدت زمان مسابقه یک بازی چوگان به 6 دوره‌ی زمانی (چوکه) که هر کدام 7 دقیقه است تقسیم می‌شود. این استاندارد مربوط به انگلستان است؛ ولی در آرژانتین و آمریکا این مدت زمان به هشت قسمت تقسیم می‌شود. بین هر «چوکه» استراحتی معادل 3 دقیقه و بین دو نیمه 5 دقیقه در نظر گرفته می‌شود. تعداد بازی‌کنان در هر تیم چهار نفر بازی می‌کنند. نفر اول یک مهاجم است و کار او حمله و کمک به مدافع است. نفر دوم هم مهاجم است؛ ولی وظیفه‌ی او در دفاع مهم‌تر است. نفر سوم که معمولاً بهترین بازی‌کن تیم است، وظیفه دارد تا حرکت‌های دفاعی را به ضدحمله تبدیل کند. نفر چهارم هم مدافع است و وظیفه دارد توپ را از دروازه دور کند. از آن جایی که چوگان بازی‌ای با روند سریع است، امکان دارد بازی‌کنان یک تیم در قسمت‌های مختلفی از زمین قرار گیرند که مربوط به وظیفه‌ی بازی‌کن دیگر باشد. در این حالت باید وظایف آن بازی‌کن را انجام دهند تا به جای خود بازگردند. هدف و قوانین بازی هدف این بازی فرستادن توپ به دروازه حریف است. هنگامی که توپ از پشت دروازه خارج می‌شود، پرتاب توپ به تیم مدافع تعلق می‌گیرد؛ مگر این که تیم مدافع توپ را بیرون زده باشد. در این صورت به تیم مقابل یک پرتاب آزاد (از 84 متری محل خروج) تعلق می‌گیرد. پس از هر گل، دو تیم زمین خود را تعویض می‌کنند و داور توپ را در مرکز زمین قرار می‌دهد. در صورتی که دو تیم برابر شوند، وقت اضافی به آن‌ها تعلق می‌گیرد. در وقت اضافه اولین تیمی که گل بزند برنده اعلام می‌شود. هنگامی بازی‌کن به سمتی که توپ در آن پرتاب شده است می‌تازد، تقدم با اوست. در صورتی که (و تنها در این صورت) توپ در سمت راست او باشد. در این صورت هیچ بازی‌کنی اجازه ندارد راه او را سد کند؛ مگر آن که در فاصله‌ی معقولی قرار گیرد که هیچ جای خطر نباشد. خطاهای ورزش چوگان 1- قطع مسیر سوارکاری که در طول مسیر خود در حال زدن توپ است و با این کار ممکن است جان سوارکار به خطر افتد. 2- ضربه زدن از جهت مخالف (از سمت چپ). 3- سوارکاری و یا ضربه زدن به شکلی که برای سایر سوارکارها خطرناک باشد. جریمه‌های بازی چوگان 1- به شمارآوردن یک گل برای تیم مقابل در صورت برخورد خطرناک و یا خطای عمد، در نزدیکی دروازه. 2- زدن یک ضربه‌ی آزاد از فاصله‌ی 27 متری در جهت مخالف دروازه، و قرار گرفتن مدافعین در پشت خط دروازه. (مدافعین تنها زمانی اجازه‌ی دخالت دارند که ضربه زده شود.) 3- زدن یک ضربه‌ی آزاد از فاصله‌ی 36 متری با همان شرایط. 4- زدن یک ضربه‌ی آزاد از فاصله‌ی 54 متری؛ به طوری که هیچ مدافعی تا فاصله‌ی 27 متری نقطه‌ی زدن توپ قرار نداشته باشد. 5- زدن یک ضربه‌ی آزاد از وسط زمین. 6- در چوگان ضربه‌ای مانند کرنر در فوتبال وجود ندارد؛ ولی حرکتی شبیه شکل زیر انجام می‌گیرد: یک ضربه‌ی آزاد از فاصله‌ی 54 متری دروازه؛ به این شرط که مدافعین در فاصله‌ی 27 متری از زدن ضربه قرار داشته باشند. داوری بازی چوگان را دو سرداور و یک داور قضاوت می‌کنند. سرداوران برای این که در کم و کیف بازی قرار داشته باشند سوار بر اسب هستند. در اتفاق‌های مهم و خطاهای خاص، در صورت توافق بین کاپیتان‌های دو تیم، می‌توان قضاوت را به دو سرداور واگذار کرد؛ ولی در صورت عدم توافق بین آن دو، تصمیم‌گیری حکم قطعی به عهده‌ی داور سوم است. شروع مسابقه در ابتدای مسابقه، هر دو تیم در میانه‌ی زمین و پشت خط میانی صف‌آرایی کرده، چیدمان مخصوص به خود را می‌گیرند. سپس داور توپ را از فاصله‌ی 4/6 متری میان آن‌ها پرتاب می‌کند و بازی با تصاحب توپ از طرف یکی از دو تیم شروع می‌شود. توقف بازی توقف مسابقه‌ی چوگان در شرایط معمولی فقط در زمان پایان چوکه، جهت استراحت و تعویض اسب‌ها صورت می‌گیرد؛ ولی اگر در میان یک چوکه یکی از اتفاق‌های زیر رخ دهد، داور می‌تواند دستور توقف بازی را صادر کند: - زمین خوردن یکی از اسب‌ها در حین مسابقه. - مصدوم شدن یک اسب بر اثر سانحه و یا اتفاق غیرمنتظره برای یکی از اسب‌ها. (در صورت زمین خوردن سوارکار از اسب اگر اتفاق جدی برای سوارکار رخ نداده باشد، بازی همچنان ادامه خواهد داشت.) نحوه‌ی ثبت امتیازها زمانی یک امتیاز برای تیمی ثبت می‌شود که توپ از خط دروازه آشکارا بگذرد و داور صحت آن را تصدیق کند. در صورتی که توپ به قسمت فوقانی دروازه برخورد کند، ثبت امتیاز مشروط به تأیید داور است. اسب‌های چوگان در ورزش چوگان معمولاً از اسب‌های کوتاه قد استفاده می‌شود. بلندبودن قد اسب از سختی‌های بازی چوگان به حساب می‌آید. آرژانتینی‌ها با پرورش نژاد «پونی» این مشکل را حل کردند. «پونی»‌ها اسب‌های کوتاه قدی هستند که ارتفاع آن‌ها بین 4/1 تا 6/1 متر است. در یک بازی معمولاً از یک اسب، حداکثر در دو چوکه استفاده می‌شود. البته باید بین آن‌ها یک چوکه استراحت به اسب داده شود. وسایل ضروری اسب - بانداژ برای حفاظت چهار ساق اسب به منظور عدم برخورد توپ و یا چوب چوگان به ساق پای اسب. - انتخاب افسار (دهنه، لگام) مناسب جهت کنترل هر چه بهتر اسب در حین مسابقه. وسایل ضروری سوارکار - کلاه ایمنی مخصوص چوگان. - دست‌کش. - شلاق چوگان که اندازه‌ی آن تقریباً 106 سانتی‌متر است و علت آن سهولت استفاده در حین مسابقه است. - چکمه‌ی سوارکاری بدون بند. - زانوبند. اندازه‌ی چوب چوگان و توپ چوب چوگان دارای 129 سانتی‌متر طول، که انتهای آن به صورت استوانه‌ای است. معمولاً برای ساخت آن از چوب بامبو یا چوب‌های سبک و مقاومی همچون چوب درخت خرمالو استفاده می‌شود. قطر توپ حدود 8/25 سانتی‌متر است و در حدود 127 تا 141 گرم وزن دارد. جنس توپ ازچوب بید و یا بامبوست البته دربازی‌های تمرینی از نوع پلاستیکی و فومی آن هم استفاده می‌شود.﷼

تعداد مشاهده مقاله: 135