محله‌های قدیمی و بافت سنتی یزد

مردم یزد به‌دلیل قرارگرفتن این شهر در منطقه‌ی کویری و کم‌آب، نوع زندگی‌شان را هم طوری طراحی کرده‌اند که با شرایط سخت این منطقه هماهنگ باشد. هنر زندگی مسالمت‌آمیز با طبیعت خشک و خشن کویر یکی از ویژگی‌های این شهر است که مردم آن توانسته‌اند با سخت‌کوشی، پشتکار و قناعت، به آن دست یابند. این شرایط سخت زندگی، خودش را حتی در عرصه‌ی شهرسازی و معماری این شهر نیز نشان می‌دهد؛ به‌طوری‌که کوچه‌ها و خانه‌های قدیمی این شهر نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
برای مثال یکی از ویژگی‌های بازار و محله‌های قدیمی یزد، کوچه‌ها و گذرگاه‌های سرپوشیده‌ی آن است که به آن‌ها «ساباط» گفته می‌شود. هدف از طراحی ساباط این بوده است که انسان گرمازده‌ی کویر را دمی در زیر سایه‌ی خود از تابش نور خورشید در امان دارد. در خیلی از این ساباط‌ها، ورودی چند خانه قرار دارد. در قسمت ورودی برخی از کوچه‌های بن‌بست که دارای ساباط است، در محکمی گذاشته می‌شده است که به این‌گونه فضاها «دربند» گفته می‌شود. از دیگر ویژگی‌های این نوع معماری می‌توان به بادگیرهای خانه‌ها اشاره کرد که با هدایت هوا به داخل محفظه‌های مخصوص و خنک کردن آن، به تهویه‌ی هوا و خنک کردن فضای خانه‌ها در تابستان‌های گرم کویر کمک می‌کردند.
نمونه‌ی آشکاری از معماری سنتی یزد را می‌توان در محله‌ی «فهادان» یا «یوزداران» یزد که از محله‌های قدیمی این شهر به‌شمار می‌آید، مشاهده کرد. یکی از بناهای قدیمی یزد به نام «مدرسه‌ی ضیاییه» که به «زندان اسکندر» هم مشهور است نیز در محله‌ی فهادان قرار دارد. قدمت این بنا به قرن هفتم هجری قمری برمی‌گردد.
1. آب‌انبار قدیمی با بادگیرهایی که برای خنک نگه‌داشتن آب و تهویه‌ی هوای درون آب‌انبار به‌کار می‌رفته‌اند.
2. بادگیر خانه‌های سنتی.
3. در ورودی یک خانه‌ی قدیمی به هم‌راه سکوهای کنار آن‌که برای خستگی عابران پیاده و صحبت همسایگان در کنار هم به کار می‌رفته است.
4. نمونه‌ای ازکوچه‌های بافت قدیمی یزد.
5 و 6. نمونه‌ای از ساباط‌های قدیمی.
7. پل‌های یک آب‌انبار قدیمی.
8 و 9. نمونه‌ای از مغازه‌های سنتی.
10. گنبد مدرسه‌ی رضاییه یا همان زندان اسکندر.
11 و 12. پله‌ها و سقف زیرزمین زندان اسکندر.
13. ظرف قدیمی برای نگه‌داری آب.
14. ترازوی قدیمی.
15. نمای داخل گنبد زندان اسکندر.﷼

تعداد مشاهده مقاله: 93