داستان یک بنا/امامزاده‌های بالای شهر

در بیش‌تر محله‌های معروف شمال شهر تهران، امامزاده‌هایی دفن هستند.

پیش از این، سال‌هایی خیلی دورتر، تهران و شمیرانی مثل امروز وجود نداشت؛ ری بود و قریه‌های اطرافش. شمیران هم مجموعه‌ای از ده‌ها روستا بود که در دامنه‌های جنوبی البرز در شمال شهر ری قرار داشت؛ منطقه‌ای خوش آب و هوا و بکر. فرزندان امامان همواره برای پاسخ به درخواست مردم و تبلیغ تشیع به ایران و از جمله ری می‌آمدند. در این بین برخی به خاطر تبلیغ و برخی برای امان از دست خلفای جور عباسی، مجبور می‌شدند به روستاهای شمال ری بروند. روستاهایی که حالا هرکدام ازمعروف‌ترین و مرفه‌ترین مناطق تهران به حساب می‌آیند. برای همین اکنون در بیش‌تر محله‌های تهران، امامزاده‌ای قرار دارد، که ما به چند نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

یک امامزاده پر از خاطره

امامزاده صالح(ع) در میدان تجریش

امامزاده صالح تجریش، از معروف‌ترین امامزاده‌های ایران است.از قدیمی‌ترهای تهران که بپرسیم، کم پیش می‌آید که خاطره‌ای از امامزاده صالح میدان تجریش نداشته باشند. سال 1366 سیل ویران‌گری آمد و شکل و شمایل اطراف امامزاده را تغییر داد. هم‌زمان با رشد شهر تهران، اطراف امامزاده هم به شدت توسعه پیدا کرد و تغییر کرد. اصل بنای امامزاده به سبک بناهای دوره‌ی ایلخانی است و 6 تا 7 قرن قدمت دارد. تاریخ‌دانان این را از کتیبه‌ی 700 ساله‌ای که در همان ماجرای سیل و تعمیرات بعدش از بین رفت، می‌دانستند. شاهان و شاهزاده‌های صفوی و قجری هم هرکدام قسمتی از آن را توسعه دادند و به زیبایی‌هایش افزوده‌اند. امامزاده صالح، از برادران امام رضا(ع) و فرزند امام موسی کاظم(ع) است که به ایران آمده بود و به دست عباسی‌ها شهید شد.

دیدنی‌های اطراف امامزاده

پیش‌تر تجریش را با نام طجرشت می‌شناختند. تجریش از قدیمی‌ترین محله‌های تهران و بهتر بگوییم شمیران است. در همسایگی امامزاده یک بازار زیبا و البته معروف قرار دارد که بازدید از آن هم خالی از لطف نیست. ورودی بازار تجریش، که از بازارهای قدیمی ایران است درست روبه‌روی امامزاده است و می‌توانید بعد از زیارت سری هم به بازار بزنید. دیدار از تکیه بالا و تکیه پایین که داخل بازار قرار دارند و از بناهای معروف تهران هستند را هم از دست ندهید. مکان‌های تفریحی و فرهنگی مثل سینما و کتاب‌خانه هم اطراف میدان تجریش زیاد است. کله‌پاچه‌های صبح و سیراب‌شیردان‌های عصرتجریش، از قدیم معروف بوده و هست. حالا سمنو و آش هم به آن اضافه شده است.

آرمیده در دل کوه

امامزاده قاسم(ع) در گلاب‌دره

پیش از این رفتن به زیارت امامزاده قاسم، به این راحتی‌ها نبود. باید از میدان تجریش پیاده یا با قاطر و الاغ چند ساعتی کوه‌های دربند را بالا می‌آمدند تا بعد از گلاب‌دره به روستای دژعلیا برسند و امامزاده را زیارت کنند؛ اما حالا دور و بر امامزاده را حسابی ساخته‌اند و امکانات زیادی مثل پارکینگ، و زائرسرا هم برای زائران مهیا کرده‌اند. امامزاده قبرستانی هم در دامنه‌ی کوه و به ‌صورت پلکانی داشته است که مشهور بوده و برخی خاندان‌های سرشناس تهران آن‌جا مقبره‌های خانوادگی ایجاد می‌کردند. مساحت بنای خود امامزاده دراین سال‌ها بزرگ‌تر شده و دو شبستان بزرگ به آن اضافه شده است؛ اما بناهای هشت ضلعی امامزاده را شاه طهماسب در 963 ه.ق. و در سال سوم پادشاهی‌اش ساخت. یک ضریح چوبی هم روی قبر او نصب کرد و گنبد پیازی شکلی با کاشی‌کاری‌های آبی‌رنگ بر آن گذاشت. برخی معتقدند سر قاسم‌بن‌حسن(ع) (فرزند امام حسن(ع) که در کربلا شهید شد) در این‌جا دفن است. قول دیگر این است که این امامزاده از نوه‌های امام حسین(ع) و شهربانو دختر یزدگرد است.

برای زیارت امامزاده قاسم، هر جای تهران که هستید، باید اول خود را به میدان قدس تجریش برسانید، از آن‌جا وارد خیابان دربند می‌شوید و بعد از آن خیابان گلاب‌دره. خیابان گلاب‌دره روی پل رودخانه دو راه می‌شود که مسیر سمت راست، شما را تا میدان امامزاده قاسم خواهد برد.

مسیری پر از دیدنی

مسیر راه تا هنگامی‌که به میدان امامزاده قاسم در دربند برسید، پر از زیبایی است. گورستان ظهیرالدوله هم سر راه‌تان قرار دارد که می‌توانید از آن دیدن کنید. یکی از ورودی‌های کاخ سعدآباد هم خیابان دربند به کاخ باز می‌شود. وقتی وارد گلاب‌دره می‌شوید، باغ بزرگ ملک با زیبایی‌های منحصر به فردش کنار جاده است. از فضای کوهستانی اطراف امامزاده و هوای تازه و خنکش هم نمی‌توان چشم پوشید. نهار را هم می‌توانید در رستوران‌های معروف دربند میل کنید. اگر بتوانید یک صبح تا غروب‌تان را برای رفتن به امامزاده بگذارید، گزینه‌های زیادی برای دیدن و گشتن سر راه‌تان وجود دارد.

میعادگاه دسته‌ها

امامزاده علی‌اکبر(ع) در چیذر

میدان امامزاده علی‌اکبر چیذر خیلی معروف است. میدانی که در شمال ده چیذر قدیم و محله‌ی چیذر کنونی قرار گرفته و دور و برش حسابی از مغازه‌ها شلوغ شده است. امامزاده علی‌اکبر به گواه کتیبه‌ای که شجره‌نامه‌اش روی آن نوشته شده، از نوادگان امام سجاد(ع) است؛ اما ساختمان بقعه و بناهای اطرافش را مدت زیادی نیست که ساخته‌اند. مثلاً ضریح فولادی‌اش را 19 سال پیش جایگزین ضریح چوبی‌اش کردند. ظهرهای عاشورا، صحن و حسینه و میدان امامزاده میعادگاه دسته‌های عزاداری می‌شود که از محله‌های مختلف خودشان را به چیذر رسانده‌اند.

آستان رازها

امامزاده اسماعیل(ع) در چیذر

امامزاده اسماعیل پر است از داستان‌ها و قصه‌ها. می‌گویند امامزاده ازدست مأموران عباسی فرار می‌کرده، که شهیدش می‌کنند. می‌‌گویند یک چنار بلند دو‌قلو درحیاط امامزاده سر به آسمان گذاشته است. امامزاده بین چیذری‌ها و محله‌های اطراف اعتبار بالایی دارد و این را از دخیل‌ها و نذر و نیازهای‌شان به خوبی می‌توان فهمید. حیاط امامزاده با حوض و دار و درختش حسابی با صفا شده و جان می‌دهد برای هواخوری. پیش از این باغ بسیار بزرگ دیگری هم جزء حیاط امامزاده بود با درخت‌های بلند و چنار و سرداب بزرگ معروفی که دیگر از آن جدا شده است. اهالی چیذر می‌گفتند داخل آن سرداب اژدهایی از هفت خمره گنج مراقبت می‌کند و خیلی‌ها هم آن‌را دیده‌اند! بنای امامزاده حدود 10 متر از سطح خیابان پایین‌تر است و باید چندین پله را پایین بروید تا به حیاط و بقعه برسید و همین باعث شده منظره‌ی امامزاده و صحن و دار و درخت‌هایش از آن بالا منحصر به فرد باشد.

تا محله‌ی خلوت امامزاده

برای زیارت امامزاده اسماعیل(ع) باید از اتوبان صدر وارد خروجی کامرانیه شده و از سربالایی کامرانیه بالا بیایید، اولین خیابان سمت چپ، خیابان خلوت و دنجی است به نام کلهری. امامزاده در میانه‌های خیابان و سمت چپ قرار دارد. منتظر گنبد و گلدسته‌ی مشخصی نباشید و دقت کنید که چون بنای امامزاده چند متر پایین‌تر از سطح خیابان است، گنبد و پنجره‌هایش زیاد واضح نیست. فاصله‌ی امامزاده علی‌اکبر و امامزاده اسماعیل از هم کم‌تر از پنج دقیقه پیاده است و می‌توانید با یک تیر دو نشان بزنید.

نذر و دخیل و آرزو

امامزاده اسماعیل(ع) در قلهک

امامزاده اسماعیل(ع) بین سه تا از قدیمی‌ترین محله‌های شمیران قرار گرفته است. همین باعث شده تا برای بیش‌تر تهرانی‌ها آشنا باشد. قلهک از شرق، حسن‌آباد از جنوب و زرگنده از شمال اطراف امامزاده اسماعیل(ع) را احاطه کرده‌اند. پیش از این‌ها امامزاده، اتاق کوچکی بود کنار رودخانه‌ی دربند؛ اما مردم به این امامزاده بسیار اعتقاد داشتند و حاجت‌های زیادی گرفته بودند. برو و بیاهای مردم باعث شد تا بنای امامزاده هم بزرگ‌تر شود. برای همین یک حیاط 250 متری به آن اضافه شد. دو ایوان ستون‌دار امامزاده با آینه‌کاری و کاشی‌کاری تزیین شده‌اند و گنبد کوچکش هم با کاشی‌های سبز و لاجوردی پوشیده شده است. ضریح فلزی امامزاده را با اشعار و کتیبه‌های قرآنی آراسته‌اند. هرچند بیش‌تر این تزیینات را 100 سال اخیر به بنای امامزاده اضافه کرده‌اند، اما آش‌های نذری و رفت و آمد مردم به آن‌جا به خیلی پیش از این‌ها برمی‌گردد؛ شاید از همان 850 ه.ق. که سال وفات اوست. امامزاده اسماعیل(ع) به گواه شجره‌نامه داخل حرم، از نوادگان امام سجاد(ع) است و مردم به طور مرتب در آن‌جا نذری می‌دهند.

هم فال هم تماشا

همجوار امامزاده اسماعیل قلهک، پارک زیبای زرگنده قرار دارد که می‌تواند مدتی را هم در آن پارک استراحت کنید. رودخانه دربند که از ضلع شرقی پارک و امامزاده می‌گذرد هم محیط را باصفاتر کرده است.﷼